Żeromski Stefan-Zapomnienie.pdf

Zapomnienie

Zapowiedzieliśmy gajowemu Lalewiczowi, że nazajutrz

przed świtem będziemy u niego, skąd ma nas poprowadzić

na młode kaczki, "klapaki" - do jemu tylko wiadomego

smugu nad stawem.

Słowo się rzekło - trzeba było wstać przed drugą w nocy,

naciągnąć długie buty i iść. Idziemy tedy z panem Alfredem,

papierosy palimy, gwarzymy od niechcenia... Idziemy twardą

ścieżką między zbożami. Zgięte już ku ziemi kłosy okwitłego

żyta do twarzy nam niemal dostają - na każdym z nich wiszą

ogromne krople rosy. Z rozkoszą przesuwasz rękę po

mokrych kłosach i pozwalasz, by cię biły po twarzy. Pachnie

zboże...

Czasami pociąga od Wisły nie wiatr, lecz zdrowy chłód,

niby wilgotny oddech ziemi ukrytej w nocy. Nie porusza on

ścian zboża, lecz je głaska, dotyka ustami jak pocałunek.

Wtedy kłosy leniwo, przez sen tłuką się o siebie i cichy szmer

płynie w zbożu. Strząśnięte krople zlatują z łuski kłosów,

przypadają do kolan ich, z kurzu zzutych, i wiszą tam do

świtu. Z bardzo daleka, z głębi olszyn nad rzeczką, dolatuje

odgłos pieśni słowika. Leci po rosie tkliwe nawoływanie:

przyjdź, przyjdź, przyjdź!... i nie wysłuchane cichnie między

trawami. Nastaje cisza długa, póki nie wypłynie z niej

staccato ekstatycznej, gwałtownej, namiętnej, nerwowej,

upajającej miłosnej pieśni. I ta zacichnie w rosach dalekich...

Wtedy zadumane olszyny słuchają urwanych, radosnych

wybuchów głosu, podobnych do pocałunków. Ale nie czas

nam słuchać Szopena olszyny.

Wkraczamy już na szerokie łąki. Nad lasem ciemność się

zmniejsza - nie rozprasza się jeszcze, lecz rzednie. Jest tam

niby łuna dogasającego pastuszego ogniska. Obok nas

ciemno tak jeszcze, że ledwo możemy dojrzeć wyźła Puka, o

dwa kroki biegnącego przed nami. Zbliżamy się, brnąc po

wysokiej trawie, do lasu i idziemy jego brzegiem po

wrzosach, utykając na kretowiskach i krzaczkach jałowcu.

Derkacze skrzeczą na przemiany w łąkach, gdzieś daleko

odzywa się pierwsza przepiórka i melodyjny jej głos odbija

się w lesie. Weselej iść w ciemności z jej wołaniem: -

pójdźcie żąć, pójdźcie żąć!...

Jak woda przypływają i otaczają nas zimne fale leśnego

chłodu, nasycone zapachem poziomek, jałowcu, młodej

wikliny, smoły sosnowej, całym tym nie dającym się opisać,

wilgotnym, gęstym, duszącym, a tak zdrowym zapachem

lasu, ukrytego w mgłach porannych. Pachnie to jak dziki

bukiet.

Bladoniebieski firmament zaczyna wreszcie przeświecać

między gałęziami sosen. Zdało się, że eter przejrzysty las

napełnia. Nieruchomo, bezwładnie, jakby pogrążone w

znużeniu, leżą w powietrzu zwieszone ku ziemi gałęzie

sosen. Kontury grubych, w burych sukmanach pni sosnowych

odkreślają się już, a jednak toną w niebieskości jak ryby w

wodzie, plamami są w jednym wielkim kolorze, rozpływają

się w tym żywiole, w szarym przedświcie. Dostrzec już

można mgły nad łąkami i pod niezmiernie ostrym kątem

padający na nie cień lasu. I odbywa się w oczach zawzięta

walka, bój nad boje cienia ze światłem, odbywa się szybko,

niepostrzeżenie, jak uciekanie czasu. Przesuwają się

wszystkie fazy napaści, osłabienia, pogromu... Każda ma

miarę czasu, ma trwanie, żyje, wysila się, walczy, umiera, a

tym straszliwiej, że bez wrzasku, bez odgłosu. Aż wreszcie

cień poczyna ustępować. Jest taka minuta przed wschodem

słońca, gdy zlatuje w głąb krzaków jałowcu i rokicin,

przypada na twarz w trawy, chyłkiem idzie między badylami,

rowami i bruzdami, zbliża się do lasu, wreszcie na łeb na

szyję doń ucieka, aby tam usiąść pod osłoną sosen,

oddychać nocą i patrzeć z wściekłością na bielejące pola. Od

tej minuty głośniej krzyczą derkacze, zaczynają wołać

przeciągle swoje "ku-wyk" czajki i, jak chłop pracowity,

wstaje śpiewać hymn pracy serdeczny brat roli - skowronek.

Drożyna nasza, zarosła trawą, poprzerzynana

wyschniętymi kałużami i korzeniami drzew, wybiega czasami

na łąkę, by znowu ku lasowi zawrócić. Gdy stosując się do jej

kaprysów wyjdziemy z lasu, bierzemy oddalone krzaki za

pasące się konie, zbliżamy się ku nim z ostrożnością

nadzwyczajną po to chyba, by je kopnąć nogą ze źle tajoną

złością, gdy się okażą w całej swej niewinności, rosą białą od

stóp do głów jak komżą okryte.

Nareszcie purpurowym płomieniem zapala się zorza nad

lasem. Złotopąsowymi brzeżkami otaczają się białe chmurki

leżące na niebie jak plamy od bezmyślnych pociągnięć

pędzlem na nie zaczętym obrazie. Zdaje się, że jakaś ręka

szybko ściąga z widnokręgu oponę czarną i ostatek

ciemności wsiąka w ziemię. Wstają wsie z ich wysokimi

topolami, co się w świtaniu niebieskimi wydają, kępy drzew,

drogi, pola uśmiechnięte i dalekie, dalekie smugi lasów

granatowych, jak ogromne zastygłe fale.

Zbliżyliśmy się właśnie do "gajówki" Lalewicza, stojącej

między chojakami na wydmuchu piaszczystym.

Lalewicz siedział już na progu. Gdyśmy podeszli, zerwał

się strasznie szybko, czapkę z zielonym lampasem miętosił w

garści i kłaniał się, trzaskając obcasami po oficersku. Jest to

okrągły człowieczek z tłustą twarzą, uśmiechający się

zabawnie, jakby wszystkie zęby miał trzonowe.

- Lalewicz, kaczki będą? - zagadnął pan Alfred.

- Chmary, jaśnie panie, chmaaary!

- No, to jazda! Prowadź!

Zapaliliśmy papierosy, przełożyliśmy lankastrówki z

lewych ramion na prawe - i jazda! Lalewicz maszerował

przodem, ja na ostatku. Mgły bielusieńkie kłębią się, kotłują

na miejscu, przewalają jak słupy dymu. Wierzchołki drzew i

wikliny dają się widzieć czasami z głębi nich jak czarne

plamy i giną znowu. Na rosie, białej jak mleko,

ciemnozielonymi, prawie czarnymi pasami znaczą się ślady

naszych butów.

- Piękności będzie dzień! - wypalił Lalewicz, pragnąc

widocznie dla samej przyzwoitości coś mówić.

- Uhm! - mruknął pan Alfred.

Nagle Lalewicz stanął i przykucnął nawet.

- Ehe-hej! ptaszek! - wyszeptał wpatrując się w ziemię.

Na mokrej trawie znać było świeży, w kierunku lasu idący

ślad wozu.

- Deski, jaśnie panie, deski spod tartaka kradnie -

wyszeptał z przekonaniem i z pewnym aż zatkaniem w

gardle.

- Chodźmy, a cichutko - wyszeptaliśmy prawie

jednocześnie i wkroczyliśmy w las za śladem.

Podkradłszy się pod porębę, Lalewicza wysłaliśmy na

zwiady, sami zaś usiedliśmy w cieniu. Wyszedł na polanę,

między pniaki jak lis, uśmiechnął się, nie przysiągłbym

nawet, czy się nie oblizał - i kiwnął na nas palcem.

Podeszliśmy: w zaroślach leszczyny stał wóz z zaprzężoną

doń szkapiną. Wóz był mały, z niezmiernie wyschniętymi

szprychami w kołach. "Przewodek" z "pośladkiem" połączony

był tylko "rozworą", a na osiach leżały "ryczmany" z

wysokimi kłonicami. IPo prawej stronie dyszla stała kobylina,

przywiązana do orczyków odwiecznymi postronkami. Były

one prawdopodobnie w równym z nią wieku. Chomąto bez

"podkładu" wytarło jej szyję z szerści, "obladry" drewniane

wyżarły boki, stare wędzidło wygryzło wargi. Chomąto

zsunęło się jej z kłębu na uszy, gdyż spuściła łeb i,

przymrużając oczy z wyrazem nieopisanego znużenia,

szczypała trawę. Muchy i bąki siadały na jej szyi, gryzły

grzbiet ostry jak piła, ssały pod brzuchem, właziły w oczy.

Nie raczyła ich zegnać i jeżeli machnęła ogonem, to tak sobie

odruchowo, czego zwyczaj.

Marna skóra wisiała na niej jak sakpalto na szkielecie;

zerwane nogi ledwo podtrzymywały ciężar kości; nie zwróciła

na nas najmniejszej, nawet przelotnej uwagi, pomimo że

Lalewicz "penetrował" już koło naszelnika, oglądał postronek

okręcony o kłonicę i pełniący obowiązki lejców. Kazali jej tu

stać - to stoi; zdejmą skórę - niech zdejmują...

- Bogaty, psia kość, moderunek! - mruknął gajowy. -

Żeby choć krzta rzemienia... Powrózek na powrózku - dodał z

żalem. Usiedliśmy pod sosną w oczekiwaniu. Lalewicz zza

krzaka główkę wysunął, mruga oczkami i uśmiecha się: -

dostrzegł go już, Wieka Obalę.

Idzie Obala cichaczem, chyłkiem między krzakami, niosąc

na ramieniu cztery deski. Ogląda się, nasłuchuje, czasem

przysiadzie i miga się między zaroślami jego czerwona

magiera.

- Czterocalówki! - szepce nam za uchem gajowy

tajemniczo jak na spowiedzi.

Dopada do nas Obala, ma już złożyć na wozie deski i

umykać - aż tu wyrasta przed nim jak spod ziemi Lalewicz,

kłania się i powiada:

- Bon-dziur, Obala...

Chłop cisnął deski na ziemię, splunął nieznacznie i stoi.

Było pewnego rodzaju podobieństwo między nim i jego

kobyłą. i Chudy, wyschnięty, wywiędły, sczerniały, niski, z

niebywale szerokimi i wypukłymi plecami - robił wrażenie

jakiegoś narzędzia do podważania ciężarów, czegoś w

rodzaju dźwigni...

Spod olbrzymiej jak poduszka czerwonej magiery

wysuwały się włosy długie, bez połysku, nie czesane od

dawna, bo wisiały w nich źdźbła słomy i siana. Miał na sobie

dwa kawały płótna: koszulę do kolan zgrzebną w kształcie

spódnicy, pod szyją na czerwoną tasiemkę zawiązaną i

przepasaną na biodrach pasikiem; spod koszuli do kostek

sięgały spodnie, takież zgrzebne, a takie stare, takie czarne i

tak podarte, że patrząc na nie doznawało się chęci wołania

wniebogłosy: dawajcie, Obala, wasze spodnie na wystawę

paryską, niech wie cywilizacja, że i wy produkujecie 'rzeczy

wygody w miarę sił i środków! Kolana miał zgięte raz na

zawsze jak konik polny i na tych kolanach dziury w

spodniach, nie wskutek rozdarcia powstałe, ale wytarte,

okrągłe, jak od wypalenia. Patrzałem na jego nogi, przerosłe

gnojem, czarne, z wykrzywionymi palcami, z paznokciami

jak u zwierzęcia, z piętami spłaszczonymi i wypchniętymi w

tył, i doszedłem do przekonania, że cywilizacja nie zaniosła

chyba do garderoby Obali ani jednej jeszcze pary butów.}

A twarz nie była brzydka: - zwykła chłopska twarz niby

wykuta z piaskowca przez początkującego rzeźbiarza,

bezmyśl nie zimna i spokojna, twarz iście dżentelmeńska,

niczym nie poruszona. Od nosa zbiegały ku brodzie dwie

zmarszczki głębokie, w których skóra bledszą była cokolwiek

niż na twarzy i szyi, czarnych od opalenia.

Podnieśliśmy się z ziemi - i wtedy nas dopiero Obala

dojrzał. Ściągnął z głowy magierę, odgarnął garścią włosy z

czoła i, kłaniając się nam, palnął w ziemię czapczyskiem.

- Pochwalony Jezus Chrystus! - powiada.

- A na wieki, na wieki, mój bracie! - rzekł pan Alfred.

Chwalisz ładnie Pana Boga...

Chłop nic. Patrzy na nas od niechcenia. Czeka.

Pan Alfred usiadł obok niego na pniaku i mówi:

- Mój Obala... bo Obala się nazywasz, prawda?... Otóż,

mój Obala, ładnie to jest, żebyś ty w biały dzień szedł do

cudzego lasu i tak sobie bez żenady brał, co ci się podoba?

Powiedzże mi: ładnie to jest? I kary się boskiej nie boisz, i

tego... No, i jakże tu ciebie uważać za sąsiada, za obywatela,

za, że tak powiem, brata?...

- Doprosom się łaski...

- Dajże pokój, proszę cię, dajże pokój. Pójdziesz za te

deski do kryminału, bo ja tu od was niedługo z kijkiem bym

wyszedł, Uważasz mię?...

- Uwazom, jaśnie panie.

Podczas gdy Obala "uważał", Lalewicz przysunął się do

niego nieznacznie i tak go zgrabnie jakoś chwycił za

czuprynę, że chłop ani się spostrzegł. Za chwilę miałem

sposobność", obserwowania przebiegu operacji tak zwanego

bicia w mordę. Prawą pięścią Lalewicz bił, lewą trzymał

Obalę za czub. Chłop od czasu do czasu odganiał go ręką jak

komara, mówiąc doń spokojnie:

- Odydź, Lalewic, odydź...

- Między oczy! - rzekł pan Alfred, częstując mię

papierosem i zapaloną szwedzką zapałką.

"Dał" mu Lalewicz między oczy, dał w zęby, w nos, w

gardziel raz, drugi, trzeci, czwarty, piąty... Zobaczyłem krew,

sączącą się cienką strugą z nosa chłopa. Lalewicz bije precz,

aż podskakuje... Wreszcie daje się słyszeć przejmujący,

okrutny, wstrętny, obrzydliwy płacz człowieka mordowanego

i nagle zakrzywione palce wpijają się w gardło gajowego.

Zerwał się wtedy pan Alfred i dał Obali jedno uderzenie, tak

zwane durch gdzieś w brodę - takie, że, jak to mówią, nakrył

się nogami i jak kamień wpadł w krzaki. Trochę go tam

jeszcze obcasami poszturchał gajowy i wrócił do nas spocony

i zarumieniony.

Chłop wstał niebawem, krwią plując i usta ocierając

rękawem koszuli. Okazało się, że nawet pięciu palców, jakie

tradycja na policzku "zamalowanego" mieć chce, nie było...

Wypluł się, wysapał, otarł podbite oczy i zaczął odmotywać

postronek od kłonicy.

- Lalewicz, pójdziesz mi w południe do pana Biedermana i

poprosisz o napisanie skargi na Obalę o kradzież desek -

rzekł uroczyście pan Alfred.

Chłop "podjął" pod nogi dziedzica.

- Doprosom się łaski, jaśnie dziedzicu!... daruj mi une

deski.

- Dzisz go, "psiandsza!" (psia dusza)... amator! -

zapiszczał gajowy.

- Daruj, jaśnie panie!

- Dlaczegóż to mam ci darować, mój Obala?

- Pierwszy i ostatni raz, jaśnie panie... Ni razickum tu nie

beł i nie będę... Trumnę przecie trza zbić, a tu głód taki, co

"okez"...

- Jaką trumnę?

- Lo chłopoka. Syn mi niby pomar, Wojtek.

- A więc kradniesz? Na trumnę nawet kradniesz? Pomyśl

tylko, jakiś ty łajdak...

- A i skądże wezne? skąd wezne? - zapytał dziwnie szybko

i tupiąc śmiesznie nogami. - Tu pochówek, dobrodziejowi

pięć rubli, pokładne rubel, a my oba już miesiąc zimioka nie

widzimy. Daruj, jaśnie panie, smiełuj się...

- Zobaczę, mój Obala, czy prawdę mówisz, czy ci umarł

syn rzeczywiście. Prowadź nas.

Wrzucił chłop deski na wóz, zaciął szkapę i ruszyliśmy.

Obala ciężko szedł przodem obok szkapy, szeroko rozstawiał

nogi i zacinał ją co chwila.

Obydwoje potykali się jakoś...

Wyszliśmy znowu na łąki. Przecudowny, jaśnie

wielmożny, urągający wszelkiemu opisowi puklerz słońca

wyszedł nad szczyty lasów. Mgły przejrzystymi obłokami

unosiły się w niebo - rosa tylko jeszcze jak obrus biały leżała

na łąkach.

Mała wioseczka tuliła się niedaleko do ściany parowu.

Chałupa Obali świeżo zbudowaną była, brakowało jej

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: