Katalog_slaskich_monet_prus.pdf

ŚLĄSKIE MONETY

KRÓLESTWA PRUS

KATALOG

Piotr Kalinowski

KALETY 2006

Słowo wstępu

Katalog, który macie Państwo przed sobą powstał na

podstawie wydanego w 1883 roku dzieła von Saurmy Schlesische

Münzen und Medalien , dostępnego dziś dzięki działaniu Ruchu

Autonomii Śląska w internecie. W katalogu tym zamieszczono

monety (jak również medale talarowe) wybite przez śląskie mennice

(Wrocław i Kłodzko) zarówno dla Śląska jak i dla pozostałych ziem

Królestwa Prus (bite według stóp śląskiej, brandenburskiej jak

również polskiej) oraz przez mennice obce dla Śląska lub według

śląskiej stopy. Monety dla Śląska zanikają po wprowadzeniu reformy

walutowej w 1821 roku i zamknięciu dla bicia monet mennicy

wrocławskiej.

Katalog został ułożony nominałowo - według stóp

menniczych. Najpierw śląskiej (greszle i krajcary), później

brandenburskiej (grosze, części talara, talary i dukaty). Przy

większości monet podano ich ceny w euro osiągane współcześnie na

aukcjach zarówno stacjonarnych jak i internetowych (dane

pochodzą z portali Coinarchives, WCN, e-Bay, i Allegro).

Wszystkie uwagi do wyszukanych odmian, układu

katalogowego czy wyceny można składać pod adresem pk99@op.pl

Piotr Kalinowski

FRYDERYK II WIELKI

1740 - 1786

Pierwsze miesiące rządów 28-letniego króla zostały zdominowane przez gry dyplomatyczne.

W polityce zagranicznej okazał się ryzykantem i wytrawnym graczem. Dewizą rządów Fryderyka stało

się rozbudowywanie potęgi Prus przez wojny i podboje. Kryzys potęgi Habsburgów przypieczętowała

wówczas śmierć cesarza Karola VI, którą Fryderyk potraktował jako okazję do zakwestionowania

prawa Marii Teresy do dziedziczenia posiadłości Habsburgów. Rozpoczęło to wojnę o sukcesję

austriacką. Występując jako sojusznik Austrii, którego celem jest zabezpieczenie ziem dla Marii

Teresy, w grudniu 1740 wojska pruskie przekroczyły granicę, zajmując do końca stycznia 1741 niemal

cały austriacki Śląsk, będący wówczas jedną z najbardziej rozwiniętych prowincji Austrii. Zabiegi

Fryderyka by Maria Teresa uznała zdobycie Śląska bez wojny nie powiodły się i na wiosnę 1741

rozpoczęły się działania wojenne: tzw. wojny śląskie. Pierwszą porażką Fryderyka na polu bitewnym

była bitwa pod Małujowicami (niem. Mollwitz ), 10 kwietnia 1741. Król, osobiście kierujący armią, dał

się zaskoczyć kawalerii austriackiej. Mimo ucieczki Fryderyka Prusacy zwyciężają, głównie dzięki

sprawności armii pruskiej i dowodzeniu feldmarszałka von Schwerina. 11 czerwca i 28 lipca 1742

podpisano traktaty pokojowe z Austrią. Śląsk pozostaje pod władzą Prus. II wojna śląska rozpoczyna

się w połowie 1744 i trwa do grudnia 1745, a Fryderyk odnosi spektakularne zwycięstwa nad armią

sasko - austriacką pod Dobromierzem (niem. Hohenfriedburg ), pod Kotliskami (niem. Kesseldorf ) i

Dreznem. Częściowo w wyniku dyplomatycznych błędów Fryderyka w 1756, rozpoczyna się wojna

siedmioletnia (1756-1763), w której przeciwko Prusom zawiązał się sojusz austriacko - francusko -

rosyjsko - saksoński. Uprzedzając przeciwników Fryderyk II wtargnął do Saksonii, zmuszając armię

saską do kapitulacji. Eksploatacja bogatej Saksonii i wcielenie jeńców saskich do armii pruskiej

pozwoliło na zwiększenie potencjału militarnego i gospodarczego państwa. Po początkowych

sukcesach w Saksonii i Austrii (np. bitwa pod Pragą), Prusy są zmuszone wycofać się z Czech po

przegranej bitwie pod Kolinem (18 czerwca 1757). Pomimo teoretycznej przewagi koalicji

antypruskiej, na korzyść Prus przemawiał brak wystarczającej koordynacji działań sojuszników, dzięki

czemu udało się Fryderykowi pokonać połączone, dwukrotnie liczniejsze od pruskich, wojska Rzeszy i

Francji w bitwie pod Rossbach (5 listopada 1757), czy rozbić Austriaków w błyskotliwie rozegranej

bitwie pod Lutynią (5 grudnia 1757). Wiele z posunięć taktycznych Fryderyka przejdzie później do

historii wojskowości. Sukcesy te nie zmieniają faktu, że pozycja Prus, zmuszonych do walki na wielu

frontach, nie przedstawiała się najlepiej - w 1759 roku doszło do masakry wojsk pruskich pod

Kunowicami, kiedy z 30-tysięcznej armii Fryderyka przeżyły zaledwie 3 tysiące. Gdy wydawało się, że

sukcesy wojsk rosyjskich całkowicie pogrążą Prusy, zmarła caryca Elżbieta, a jej następca Piotr III

Romanow pośpiesznie zawarł w 1762 pokój, ogłaszając się nawet sprzymierzeńcem Prus (dwa lata

później Fryderyk zawrze ośmioletni sojusz z Rosją). Koalicja antypruska rozpada się i przywrócone

zostaje status quo sprzed wojny (Prusy ani nie zyskują ani nie tracą terytoriów, a Austria wreszcie

uznaje zdobycie śląska przez Prusy). W listopadzie 1762 podpisano preliminaria pokojowe francusko-

angielskie, a rozmowy pokojowe między Austrią a Prusami wieńczy podpisanie pokoju w

Hubertusburgu 15 lutego 1763. Resztę rządów Fryderyk poświęci głównie odbudowie potęgi kraju.

Już od pierwszych dni rządów, większość uprawnień Fryderyk koncentrował we własnych

rękach, uzasadniając to retoryką "oświeconego absolutyzmu". Chociaż sprawował władzę w sposób

absolutny, to wierzył, że celem polityki jest dobrobyt jego obywateli. Siebie uważał za sługę Prus i tego

wymagał też od obywateli, w myśl dewizy, że czasem trzeba poświęcić szczęście i wygodę w imię

dobra całego państwa. Jego polityka była na ogół konserwatywna. Faworyzował pruską szlachtę, którą

uważał za ostoję honoru i poczucia odpowiedzialności. Rozbudowywał armię i administrację,

usprawniał sądownictwo, kładąc nacisk na posłuszeństwo i wierność rozkazom. W chwili gdy

obejmował władzę armia liczyła 83 tys. żołnierzy, gdy umierał było ich już 190 tys. (z czego jedynie

połowę stanowiła ludność Prus). Wprowadził kilka ważnych reform. Jedną z jego pierwszych decyzji

było zniesienie tortur. Powołanej przez ojca komisji kodyfikacyjnej polecił dokonanie reformy

sądownictwa i skodyfikowanie prawa sądowego (za jego życia udało się tylko to pierwsze). W 1763

podjął próbę stworzenia systemu szkolnictwa podstawowego, wprowadzając przymus szkolny. Za jego

panowania rozwinął się też nowy typ szkoły średniej nastawionej na umiejętności praktyczne (tzw.

szkoła realna). Sam będąc agnostykiem, tolerował w swoim państwie różne wyznania, będąc bodaj

pierwszym królem, który tak otwarcie dystansował się do spraw religii. Fryderyk był wieloletnim

przyjacielem Woltera. Od lipca 1750 do marca 1752 gościł go w Berlinie i Poczdamie. Sam wolał

mówić po francusku niż po niemiecku – nie miał też dobrego zdania na temat ówczesnej literatury

niemieckiej.

WALUTA:

1 Friedrichs d'Or = 5 Talarów

1 Dukat = 2 ½ Talara

1 Talar = 24 Grosze

1 Grosz = 12 Fenigów (Denary, Solidy)

1 Krajcar = 4 Fenigi

1 Greszel = 3 Fenigi

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: