TEMAT. Na czym polegał obrzęd dziadów?
Cele szczegółowe
Uczeń potrafi:
- wypowiadać się na zadany temat,
- czytać ze zrozumieniem,
- szukać informacji w tekście,
- przyporządkować gatunek literacki do rodzaju literackiego,
- wyciągać wnioski na podst. poznanego tekstu,
- korzystać ze słownika,
- zrozumieć definicję,
- zastosować definicję w sytuacji typowej,
- napisać spójną notatkę na zadany temat.
Metody pracy: pracy z tekstem, ćwiczeń praktycznych.
Formy pracy: zbiorowa, indywidualna.
Literatura:
Słownik języka polskiego, t. II, pod red. M. Szymczaka, wyd. VII zm., Warszawa 1992.
Typ lekcji: lekcja z kształcenia literackiego.
TOK LEKCJI:
Część wstępna:
1. Poinformowanie o celu lekcji – zrozumienie istoty obrzędu dziadów na podstawie utworu Adama Mickiewicza (tekst lektury został przeczytany przez uczniów w domu).
2. Zapisanie na tablicy i w zeszytach tematu lekcji.
Część właściwa:
1. Uczniowie porównują dramat właściwy (odmianę romantyczną) z dramatem jako rodzajem literackim.
2. Nauczyciel pyta uczniów o znaczenie słowa „obrzęd”.
3. Uczniowie szukają w słowniku języka polskiego znaczenia wyrazu „obrzęd”.
4. Nauczyciel zapisuje definicję na tablicy, a uczniowie w zeszytach.
Obrzęd jest to zespół uświęconych tradycją, często określonych przepisami, czynności i praktyk o znaczeniu symbolicznym, towarzyszących jakiejś uroczystości o charakterze rodzinnym, społecznym, politycznym czy religijnym; obrządek, ceremonia.
5. Nauczyciel prosi uczniów o odnalezienie w definicji obrzędu słów kluczy, które najbardziej charakteryzują to pojęcie i łączą się z treścią Dziadów cz. II.
tradycja, przepisy, czynności, praktyki, symboliczne znaczenie, uroczystość, społeczny charakter, religijność, obrządek, ceremonia.
6. Nauczyciel głośno czyta wstęp do Dziadów cz. II – „Upiór”. Uczniowie czytają cicho. Lektura ma za zadanie przybliżyć nastrój panujący podczas obrzędu.
7. Nauczyciel głośno czyta odautorskie objaśnienie poety dotyczące obrzędu dziadów. Zadaniem uczniów jest znalezienie w nim jak najwięcej sformułowań wspólnych ze słownikową definicją.
8. Do wypisanych wcześniej słów kluczy uczniowie dopisują sformułowania z objaśnienia, wykorzystując jak najwięcej skojarzeń.
Np.
słownik
Dziady cz. II
tradycja
pamiętanie o zmarłych przodkach; bliskość terminu z Dniem Zadusznym; uczta kozła – pogański rodowód
przepisy
zastawianie uczty z jadła
czynności
częstowanie zmarłych
praktyki
zabobonne, potajemne praktyki
symboliczne znaczenie
sądzono, że potrawami, napojami, śpiewem lud przynosi ulgę duszom czyśćcowym; przestrogi nieboszczyków, dążenia moralne, nauki
uroczystość
uroczystość obchodzona przez pospólstwo między innymi na Litwie na pamiątkę dziadów – zmarłych przodków
społeczny charakter
pospólstwo, gminna poezja
religijność
święcenie Dziadów, kaplice, cmentarz, nabożny cel, światłe duchowieństwo
obrządek
obrzędy pogańskie i religia chrześcijańska, śpiewy obrzędowe, obrzędy fantastyczne
ceremonia
wywoływanie duchów
Uwaga. Nauczyciel może skomentować, że to, co jest wypisane w pierwszej kolumnie tabeli, to czynniki budujące każdą tradycję, to zaś, co wypisane z Mickiewicza, to elementy konkretnej tradycji – świętowania dziadów.
9. Nauczyciel prosi uczniów o zredagowanie i zapisanie notatki informującej o istocie obrzędu dziadów (na podstawie zgromadzonego słownictwa).
Obrzęd Dziadów to uroczystość wywodząca się z pogańskich praktyk, która łączy się z elementami religii chrześcijańskiej. Dziady odbywały się w czasie zbliżonym do Dnia Zadusznego. Organizowano je w kaplicach, na cmentarzach. Przyświecał temu nabożny cel. Obrzęd polegał na wywoływaniu przez pospólstwo duchów zmarłych, które podczas uczty częstowano potrawami, napitkiem. Obrządek ten miał charakter symboliczny, przynosił bowiem ulgę duszom czyśćcowym. Święceniu dziadów towarzyszyły gminna poezja i śpiewy obrzędowe. W dziadach dostrzegano dążenia moralne człowieka. Uczestnicy czerpali naukę z przestróg wypowiadanych przez duchy przedstawionych w sposób prosty i przekonujący.
Część zamykająca:
10. Zadanie domowe.
Zaznacz w tekście lektury fragmenty, w których jest przedstawione pojawienie się duchów.
2
beatka143