Świat marzeń, życzeń i fantazji w andrzejkowych wróżbach
Przewidywane osiągnięcia uczniów:
• Czyta ze zrozumieniem różne teksty, wyszukuje w nich potrzebne informacje, opowiada o nich własnymi słowami.
• Zna niektóre tradycje, zwyczaje i obrzędy ludowe związane z wigilią świętej Katarzyny i wigilią świętego Andrzeja.
• Objaśnia, na czym polegają wybrane wróżby andrzejkowe.
• Proponuje różne zabawy związane z wróżbami, wskazuje sposób ich przeprowadzenia i objaśnienia znaków.
• Potrafi uzasadnić, dlaczego warto znać i kultywować tradycje, zwyczaje i obrzędy ludowe różnych regionów Polski.
• Aktywnie, twórczo i z humorem uczestniczy w zabawach i wróżbach andrzejkowych.
Przydadzą się:
„Świerszczyk” nr 22/2005
rekwizyty do wróżb, np.: garnek, wosk, kuchenka turystyczna, miska z wodą, obrączka, buty, tajemniczy worek z różnymi przedmiotami, słomki, woda z mydlinami, karteczki z wizerunkami zwierząt i inne (według uznania i wyboru nauczyciela), karteczki z nazwami różnych zawodów (jedna nazwa na jednej kartce)
Ciekawe pomysły na scenariusze zabaw andrzejkowych znajdują się: W. Śliwierski „Andrzejki”, Impuls, Kraków 1999
oraz http://www.impulsoficyna.com.pl/?t=katalog&id_kategorii=7&id_podkategorii=0&id=114
Przebieg zajęć:
◙ Dzieci i nauczyciel siedzą w kręgu. Nauczyciel swoją opowieścią wprowadza uczniów w temat zajęć:
W dawnej Polsce wigilia świętej Katarzyny (24 listopada) i wigilia świętego Andrzeja (29 listopada) były wieczorami wróżb. Nazwano je katarzynkami i andrzejkami. W katarzynki chłopcy starali się dowiedzieć, jaką żonę będą mieli w przyszłości, a w andrzejkowy wieczór dziewczęta urządzały zabawy, w czasie których chciały oczami wyobraźni zobaczyć swoją przyszłość i męża. Wróżby i zabawy katarzynkowe odeszły w zapomnienie. Chłopcy i dziewczęta zaczęli wspólnie bawić się w andrzejki. Ten listopadowy wieczór wróżb był kiedyś uważany za czas niezwykły. Wierzono bowiem, że na przełomie jesieni i zimy duchy pomagają ludziom odsłonić tajemnice przyszłości. Aby ułatwić sobie kontakt z duchami i odczytać przyszłość, należało posłużyć się różnymi przedmiotami albo zwierzętami. Wymyślano różne wróżby i objaśniano ich znaczenie. Z czasem powstały różne ciekawe i niezwykłe zabawy. Dzisiaj wykorzystujemy je podczas wieczoru andrzejkowego, aby tradycje i obrzędy ludowe naszych przodków nie odeszły w zapomnienie, tak jak katarzynki. Traktujemy je z humorem i przymrużeniem oka, są one okazją do towarzyskiego spotkania i miłego spędzenia czasu.
Warto wiedzieć, że święta Katarzyna uważana była za opiekunkę kawalerów szukających żon, a święty Andrzej miał opiekować się pobożnymi pannami na wydaniu. Dzień świętego Andrzeja kończy rok kościelny i obrzędowy, następnego dnia rozpoczynaj się adwent.
◙ Podawanie przez dzieci przykładów znanych zabaw i wróżb andrzejkowych, w których w przeszłości uczestniczyły. Objaśnianie, na czym polegają wybrane zabawy.
◙ Indywidualne czytanie tekstu „Chcę wiedzieć więcej… o wróżbach” („Świerszczyk” nr 22/2005). Wyszukiwanie informacji o ludowych zabawach i wróżbach andrzejkowych, przekazywanie opisu tych wróżb własnymi słowami. Wskazanie najpopularniejszych wróżb, które zachowały się do dzisiaj i są znane mieszkańcom danego regionu Polski.
◙ „Kim będę w przyszłości?” – scenka pantomimiczna wprowadzająca dzieci w andrzejkowy nastrój zabawy i wróżb.
Nauczyciel proponuje dzieciom pierwszą zabawę – wróżbę andrzejkową, dzięki której można wywróżyć przyszły zawód. Chętne dzieci losują karteczki z nazwami zawodów i po chwili zastanowienia muszą pokazać za pomocą ruchu, gestów, mimiki, kim będą w przyszłości. Pozostałe dzieci odgadują nazwę zawodu. Każde dziecka, które zaprezentowało swój przyszły zawód, powinno zostać nagrodzone oklaskami.
Uwaga! Można przeprowadzić więcej ćwiczeń – wróżb (według pomysłu nauczyciela), która przygotują dzieci do zabawy.
◙ „Nasze propozycje zabaw i wróżb andrzejkowych” – praca w grupach. Wymyślanie i opisanie własnej zabawy – wróżby andrzejkowej. Dzieci mogą wykorzystać propozycje z „Placu zabaw” („Świerszczyk” nr 22/2005).
◙ Prezentacja zabaw – wróżb przez grupy. Sprawdzenie, jakiego dokonano wyboru z propozycji przedstawionych w „Świerszczyku”.
◙ Przeprowadzenie wybranych zabaw – wróżb opisanych w „Świerszczyku”, np.: „Kogo ominie pech?” (puszczanie baniek mydlanych; największa bańka oznacza największe szczęście).
◙ Wspólne zaplanowanie popołudniowej (wieczornej) zabawy andrzejkowej: ustalenie, jakie zabawy – wróżby zostaną zorganizowane i w jakiej kolejności, zgromadzenie i przygotowanie potrzebnych rekwizytów, przygotowanie sali – przestawienie ławek, krzeseł, wykonanie dekoracji itp.
Wrozbitka