Triumf komuny.pdf

rp. pl

Czwartek – piàtek | 30 kwietnia – 1 maja 2009

Dodatek specjalny

„Rzeczpospolitej”

i Instytutu

Pami´ci Narodowej

Triumf

KOMUNY

60 lat temu komuna, w jej najgor-

szym, stalinowskim wydaniu, triumfowała w Polsce.

Przypomnijmy ów triumf w przededniu 1 maja, w któ-

rym to dniu władze PRL organizowały manifestacje ku

własnej czci.

W roku 1949 rzàdzili ju˝ niepodzielnie funkcjona-

riusze partyjni z Bolesławem Bierutem na czele, całko-

wicie dyspozycyjni wobec Moskwy. Nie pozostał Êlad

po opozycji legalnej, czyli PSL. Inne partie albo zostały

wchłoni´te – jak okrojona PPS ze Êmiertelnie przestra-

szonym, uległym kierownictwem Józefa Cyrankiewi-

cza – albo stały si´ posłusznymi figurantami, jak ZSL i

SD. Podziemie niepodległoÊciowe traciło ostatnie

struktury, a jego członków mordowano lub osadzano

w wi´zieniach. Prawo stało si´ fikcjà, instrumentem za-

dawania gwałtu przez władz´, a instytucja – zwana jak

w nowomowie orwellowskiej Urz´dem Bezpieczeƒ-

stwa – siała zgroz´ wszechobecnym terrorem.

Nasz dodatek, przygotowany przez badaczy Insty-

tutu Pami´ci Narodowej, odsłania mechanizmy stali-

nowskiego paƒstwa bezprawia, oraz przypomina, jak

doszło do jego powstania. Danie Stalinowi wolnej r´ki

w Polsce i innych krajach wschodnioeuropejskich

przez aliantów, przemoc komunistów stosowana wo-

bec oponentów, fałszerstwa wyborcze, stworzenie

bezlitosnej policji politycznej, hegemonia partyjna,

opanowanie wojska i sàdownictwa – oto kolejne etapy

budowy socjalizmu na modł´ sowieckà. Autorzy przy-

pominajà równie˝ heroiczne, choç pełne rozpaczy, re-

akcje społeczeƒstwa przeciw ujarzmieniu.

Warto uzupełniç ów przeglàd kilkoma faktami z po-

nurego roku 1949. Oto 7 stycznia ginie – aresztowany

dwa tygodnie wczeÊniej i prowadzony na przesłucha-

nie – Jan Rodowicz „Anoda”. W tych dniach uwi´zieni

zostajà niemal wszyscy pozostali ˝ołnierze batalionu

Armii Krajowej „ZoÊka” oraz innych oddziałów har-

cerskich AK. Kwiat polskiej młodzie˝y. Ginà ostatni

dowódcy walczàcych jeszcze oddziałów wiernych

prawowitemu rzàdowi RP, jak ppor. Anatol Radziwo-

nik „Olech” na Nowogródczyênie (12 maja) lub Zdzi-

sław Broƒski „Uskok” z Lubelszczyzny (21 maja). Na

Êmierç skazywani sà działacze o znanych nazwiskach,

jak Adam Doboszyƒski (11 lipca) ze Stronnictwa Naro-

dowego.

System sowiecki obejmuje kolejne obszary ˝ycia. 1

stycznia 1949 roku powołano Paƒstwowe Gospodar-

stwa Rolne, a na poczàtku czerwca Centralnà Rad´

Zwiàzków Zawodowych. W koƒcu stycznia na zjeêdzie

w Szczecinie literaci uznali za obowiàzujàcy tzw. socre-

alizm. W ich Êlady poszli plastycy (luty), aktorzy (czer-

wiec), muzycy (sierpieƒ) i filmowcy (listopad). Kierow-

nictwo PZPR powołało w styczniu speckomisj´ do

opracowania kierunków uderzenia w KoÊciół katolicki.

Jednym z przejawów byli tzw. ksi´˝a patrioci, renegaci

skupieni w ZBoWiD, który utworzono we wrzeÊniu –

oczywiÊcie bez kombatantów z AK i z Zachodu.

Rok 1949 przyniósł ostatecznà rozpraw´ z jedy-

nym, choç mizernym, Êladem jakiegoÊ niezale˝nego

myÊlenia wÊród polskich komunistów. Od drugiej po-

łowy 1947 roku przez cały 1948 rok Bierut odsuwał

Władysława Gomułk´ od władzy w PPR pod zarzu-

tem „prawicowo-nacjonalistycznego odchylenia”. Go-

mułka ustàpił ze stanowiska I sekretarza partii, a na

Kongresie Zjednoczeniowym nie wybrano go nawet –

mimo wygłoszonej samokrytyki – do Êcisłego kierow-

nictwa PZPR. Pozostały mu tylko funkcje paƒstwowe,

ale ju˝ w styczniu 1949 roku zlikwidowano jego Mini-

sterstwo Ziem Odzyskanych oraz odwołano z funkcji

wicepremiera. Powierzono mu stanowisko wicepre-

zesa NIK, które zajmował do jesieni 1950 roku, co było

dla niego du˝ym upokorzeniem, gdy˝ jego zwierzch-

nikiem był tam jeden z jego najwi´kszych przeciwni-

ków politycznych – Franciszek Jóêwiak. Potem Go-

mułk´ aresztowano i siedział par´ lat bez procesu,

trzymany przez bezpiek´ w okratowanej wilii przy

warszawskim Wale Miedzeszyƒskim.

Od przełomu lat 1948 i 1949 trwał w naszym kraju

przez kilka lat stalinizm. W ciàgu 40 lat realny socja-

lizm przeobra˝ał si´ wprawdzie i łatwiej go było zno-

siç, ale podstawy totalitaryzmu pozostawały nienaru-

szone. Odniósł triumf 60 lat temu. A˝ tyle i tylko tyle.

Sà mi´dzy nami rodacy, którzy ze zgrozà pami´tajà ów

czas. Innym, którym wygodniej go zapomnieç – warto

przypominaç. A młodych po prostu uczyç.

—Maciej Rosalak

< Pozbawienie

korony Orła

Białego

– symbol

uzale˝nienia

Polski

od Sowietów.

Ulotka WiN

Polska sam na sam ze Stalinem

Jak posłuszni Moskwie komuniÊci zabrali nam wolnoÊç i niepodległoÊç

wona przekroczyła granice

Rzeczypospolitej. W planach

politycznych Stalina zajmo-

wany obszar miał stanowiç in-

tegralnà cz´Êç imperium sowieckiego; z kolei

zdaniem legalnych władz polskich w Londynie

oraz przywódców Polskiego Paƒstwa Pod-

ziemnego (PPP) terytorium II RP oraz ludnoÊç

tam mieszkajàca dostawały si´ ponownie pod

polskà jurysdykcj´.

nia, z jednej strony broniàca swej upadajàcej

pozycji mocarstwa wobec USA i ZSRR, z dru-

giej strony gotowa do zastosowania wobec

Polski nacisków politycznych w zamian za

gwarancj´ bezwzgl´dnego udziału wojsk so-

wieckich w wojnie z Niemcami, a˝ do osta-

tecznego zwyci´stwa. Obawa przed powtó-

rzeniem si´ scenariusza z I wojny Êwiatowej

(podpisanie separatystycznego pokoju Rosji

bolszewickiej z Niemcami) przysłaniała Za-

chodowi obaw´ du˝o realniejszà, utrat´

wpływów politycznych w Europie Ârodkowo-

-Wschodniej na rzecz totalitaryzmu bolsze-

wickiego. W zasadzie jedynie dyplomacja

Stolicy Apostolskiej w sposób jednoznaczny

przestrzegała aliantów przed ró˝norodnym

traktowaniem nosicieli dwóch zbrodniczych

oraz bezbo˝nych ideologii: nazizmu oraz ko-

munizmu.

Polskie elity polityczne mogły si´ wpisaç

bezszelestnie w scenariusze realizowane

przez pot´gi bàdê te˝ walczyç o suweren-

noÊç i integralnoÊç terytorialnà polskiego

paƒstwa. Wybór strategii wobec takiej alter-

natywy był oczywisty. W ramach rozwiàzaƒ

taktycznych istniały jednak powa˝ne ró˝ni-

ce. Rzàd Stanisława Mikołajczyka i wi´k-

szoÊç sił przywódczych Polskiego Paƒstwa

Podziemnego podj´ły decyzj´ o realizacji

planu „Burza”, którego celem było wspólne z

Armià Czerwonà zajmowanie ziem polskich

w walce z wycofujàcymi si´ Niemcami. Na

oswobodzonych terenach miała ujawniaç

si´ administracja PPP i witaç Sowietów w ro-

li gospodarza.

Tak przed, jak i za linià Curzona scenariusz

akcji „Burza” odbiegał od zakładanych przez

stron´ polskà planów. Rosjanie wkraczali w

roli okupantów, aresztujàc i mordujàc działa-

czy cywilnych struktur paƒstwa podziemne-

go oraz lokalnych dowódców oddziałów Ar-

mii Krajowej. Na tak oczyszczonym terenie –

poczàtkowo obejmujàcym Lubelszczyzn´ i

Rzeszowszczyzn´ – jeszcze w 1944 r. za-

Utrata ciàgłoÊci

paƒstwowej RP

Mo˝liwoÊç znalezienia kompromisu kom-

plikował fakt zerwania w 1943 r. stosunków

dyplomatycznych z Polskà przez ZSRR. Na-

szym poÊrednikiem stawała si´ Wielka Bryta-

JAN ˚ARYN

W styczniu 1944 r. Armia Czer-

Czwartek – piàtek | 30 kwietnia – 1 maja 2009

Triumf KOMUNY

rp. pl ×

„Młodzie˝y

Polska! Nie daj si´

skomunizowaç!”

Propaganda i inwigilacja młodego pokolenia, opanowanie

od wewnàtrz jego organizacji spotkały si´ z silnym oporem

²²³ Âwiadectwa konspiracyjnej działalnoÊci młodzie˝y Olsztyna i Poznania

dali si´ postawom mło-

dzie˝y traktowanej przez

nich zarówno jako sojusz-

nik w walce o przej´cie

władzy, jak i grupa szczególnie podat-

na na wpływy wrogów ludu. Poczàtko-

wo – w zwiàzku z sytuacjà wewn´trznà

– zgodzili si´ na istnienie ograniczone-

go pluralizmu w ruchu młodzie˝o-

wym.

i stopniowego opanowywania od

wewnàtrz poszczególnych zwiàz-

ków. Zało˝onym celem było przej´cie

kontroli nad tym Êrodowiskiem,

zmiana jego mentalnoÊci i odseparo-

wanie go od wpływów uznanych za

reakcyjne. W 1946 r. sekretarz gene-

ralny Polskiej Partii Robotniczej Wła-

dysław Gomułka mówił o wyrugowa-

niu ze ÊwiadomoÊci młodzie˝y „tych

schorzałych podejÊç do wolnoÊci,

niepodległoÊci, patriotyzmu itp.”.

Nadzieje komunistów na polityczne

pozyskanie młodych ludzi szybko oka-

zały si´ płonne. Wi´kszoÊç z nich zaj´ła

bowiem stanowisko w najlepszym ra-

zie niech´tne nowej władzy. Wyznacz-

nikiem oceny otaczajàcego Êwiata był

dla nich wyniesiony z domu patrio-

tyzm i przywiàzanie do ukształtowa-

nych przed 1945 r. form ˝ycia politycz-

nego. Cz´Êç młodzie˝y głoÊno manife-

stowała swoje poglàdy, okazujàc

wsparcie dla Polskiego Stronnictwa

Ludowego i niech´ç wobec Polskiej

Partii Robotniczej.

Uczestnicy szczeciƒskiego zlotu

Trzymamy Stra˝ nad Odrà (kwiecieƒ

1946 r.) owacyjnie powitali Stanisława

Mikołajczyka, a mniej wylewnie Bole-

sława Bieruta. Ubecy wspólnie z zet-

wuemowcami zaatakowali póêniej ko-

Młodzi zawodzà

komunistów

Do 1948 r. funkcjonowało kilka po-

litycznych organizacji – pepeerowski

Zwiàzek Walki Młodych, ludowy

Zwiàzek Młodzie˝y Wiejskiej Rze-

czypospolitej Polskiej Wici (uznajàcy

zwierzchnictwo Polskiego Stronnic-

twa Ludowego); socjalistyczna Orga-

nizacja Młodzie˝y Towarzystwa Uni-

wersytetu Robotniczego, zwiàzany

ze Stronnictwem Demokratycznym

Zwiàzek Młodzie˝y Demokratycznej.

Sytuacja ta wynikała z nadziei na po-

lityczne pozyskanie młodego poko-

lenia w wyniku akcji propagandowej

> Znaczki

pocztowe

nowej władzy.

Na jednym

Bolesław Bierut

z Edwardem

Osóbkà-

-Morawskim

i Michałem Rolà-

-˚ymierskim

po bokach

Polska sam na sam ze Stalinem

cz´ła instalowaç si´ władza ko-

munistyczna. Pierwszy resort, który

podjàł realnà prac´, to resort bez-

pieczeƒstwa publicznego PKWN,

przemianowany ostatecznie w

1945 r. na Ministerstwo Bezpie-

czeƒstwa Publicznego. PKWN na-

tychmiast zaczàł wydawaç dekrety

stabilizujàce jego władz´ nad zaj´-

tym obszarem.

Strategiczne cele Sowietów zosta-

ły – jak si´ okazało ostatecznie –

osiàgni´te ju˝ podczas konferencji

jałtaƒskiej (luty 1945 r.). Alianci zgo-

dzili si´ wówczas ze Stalinem, by

podstaw´ prawno-organizacyjnà i

personalnà przyszłego rzàdu stano-

wił uzurpatorski PKWN, a nie legal-

ny rzàd RP w Londynie i jego krajo-

we instytucje. Skutkiem tej operacji

była utrata ciàgłoÊci paƒstwowej za-

poczàtkowanej w listopadzie 1918 r.

Na mocy decyzji Wielkiej Trójki Sta-

lin i jego instytucje siłowe (w tym

polskie) mogli aresztowaç wszyst-

kich działaczy podziemia, którzy od

lipca 1944 r. nadal słu˝yli wiernie le-

galnemu rzàdowi RP w Londynie.

Pokazowy proces 16 przywódców

PPP z czerwca 1945 r. nie tylko upo-

karzał aliantów, ale tak˝e stanowił

podstaw´ interpretacyjnà dla apa-

ratu bezpieczeƒstwa w Polsce majà-

cego „prawo” do traktowania ˝ołnie-

rzy AK w kategorii „zdrajców i zaplu-

tych karłów reakcji”.

SN i piłsudczycy) oraz struktury cy-

wilno-wojskowe stanowiàce bez-

poÊrednià kontynuacj´ Armii Kra-

jowej (Zrzeszenie WiN) bàdê te˝

wywodzàce si´ głównie z obozu na-

rodowego (NZW i NSZ).

WÊród partii politycznych wi´k-

szoÊç, idàc Êladem SL (od sierpnia

1945 r. PSL) Stanisława Mikołajczy-

ka, była skłonna wyjÊç z podziemia

i wiàzaç nadziej´ na suwerennoÊç

Polski z demokratycznymi wybo-

rami. Jedynie wi´kszoÊç działaczy

SN i PPS pozostała w podziemiu,

wiernie wspierajàc rzàd RP na

uchodêstwie, od lipca 1945 r. po-

zbawiony uznania mi´dzynarodo-

wego (poza kilkunastoma paƒ-

stwami, w tym Stolicy Apostol-

skiej). JeÊli w latach 1945 – 1947 nie

zdołali opuÊciç kraju, jak np. Zyg-

munt Zaremba z PPS, czekało ich

aresztowanie i ci´˝kie wi´zienie

lub kara Êmierci (szczególnie poli-

tyków prawicy, np. Wacława Lipiƒ-

skiego piłsudczyka czy Włodzimie-

rza Marszewskiego z SN).

Zanim doszło w styczniu 1947 r. do

zorganizowania sfałszowanych wy-

borów, w których ostatecznie prze-

grało PSL, komuniÊci zdà˝yli spacyfi-

kowaç tak˝e wi´kszoÊç działaczy

niepodległoÊciowych wychodzà-

cych z podziemia do legalnej opozy-

Terror i fałszerstwo

wyborcze

> Na drugim

– Bierut

i Stalin

Pod koniec czerwca 1945 r. po-

wstał Tymczasowy Rzàd JednoÊci

Narodowej, w skład którego wszedł

(w roli wicepremiera odpowie-

dzialnego za sprawy rolne) Stani-

sław Mikołajczyk, niegdyÊ premier

rzàdu RP. Otworzyło to szans´ na

legalne prowadzenie walki poli-

tycznej z komunistami. Polskie

Paƒstwo Podziemne w historycz-

nym dokumencie pt. „Testament

Polski Walczàcej” zostało ostatecz-

nie rozwiàzane, a jego działacze zo-

bowiàzani do dalszego prowadze-

nia walki o Niepodległà – na drodze

legalnej bàdê nielegalnej. W latach

1945 – 1947 na ziemiach polskich

toczyła si´ batalia z komunistami i

ich sprzymierzeƒcami. Z jednej

strony barykady stali komuniÊci i

ich sojusznicy (PPS koncesjonowa-

ne, SD i inne), posiadajàcy dominu-

jàcy wpływ w administracji paƒ-

stwowej, wspierani obecnoÊcià So-

wietów i posiadanym aparatem re-

presji, z drugiej strony zaÊ działacze

polityczni byłego PPP (PPS, SL, SP,

JACEK WOŁOSZYN

K omuniÊci bacznie przyglà-

rp. pl

Triumf KOMUNY

Czwartek – piàtek | 30 kwietnia – 1 maja 2009

lumny harcerskie (zgin´ły dwie harcer-

ki). W maju 1946 r. młodzie˝ zaprote-

stowała wobec prób zmiany treÊci

Êwi´ta 3 Maja. Do najwi´kszej demon-

stracji doszło w Krakowie (byli zabici i

ranni). W odpowiedzi na wydarzenia

krakowskie kraj ogarn´ły solidarno-

Êciowe strajki uczniów i studentów. W

1947 r., tu˝ przed wyborami do sejmu

ustawodawczego w Lublinie, miejsco-

wa młodzie˝ zamanifestowała swoje

poparcie dla PSL i Stanisława Mikołaj-

czyka (do rozp´dzenia demonstran-

tów u˝yto armatek wodnych).

283 tajne zwiàzki

Bli˝ej o postawach młodzie˝y Êwiad-

czy m.in. ubecka ocena uczniów jedne-

go z lubelskich gimnazjów (1947 r.).

19 młodych ludzi uznano za członków

i zwolenników PSL, a 14 miało „zapa-

trywania wybitnie reakcyjne (bandyc-

kie)”. Do grupy „politycznie oboj´tnych

i nieinteresujàcych si´ ˝yciem politycz-

nym” zaliczono 11 osób.

Młodzie˝ bojkotowała tak˝e lewico-

we organizacje. W 1947 r. Zarzàd Woje-

wódzki ZWM w Lublinie skar˝ył si´, ˝e

nie powstało ˝adne nowe koło szkolne.

Wielu natomiast wybierało Zwiàzek

Harcerstwa Polskiego (najwi´kszà or-

ganizacj´ młodzie˝owà), podzielajàc

jego zało˝enia oparte na etyce chrze-

Êcijaƒskiej, słu˝bie Bogu, bliêniemu i

ojczyênie: „W szeregach ZHP – wspo-

minała harcerka Janina Pielechowska

– uczono nas patriotyzmu, nie mówiàc

słowa patriotyzm”.

Cz´Êç młodych ludzi zaanga˝owała

si´ równie˝ w podziemnà działalnoÊç

wojskowà i politycznà (w pierwszym

kwartale 1946 r. osoby do 25. roku ˝ycia

stanowiły ok. 31,6 proc. zatrzymanych

przez UB w Tomaszowie Lubelskim). W

tym czasie aparat represji oceniał, ˝e

„Uczniowie szkół Êrednich nie sà zbyt

dobrze ustosunkowani do obecnego

ustroju Polski demokratycznej, sà pod

wpływem czynników reakcyjnych, któ-

re [...] starajà si´ wciàgnàç młody nie-

wyrobiony jeszcze element młodzie˝y

szkolnej do pracy podziemnej, a nawet

do oddziałów leÊnych”. Młodzie˝ two-

rzyła tak˝e własne organizacje konspi-

racyjne. Według ustaleƒ pracowników

²³³³ Napis z szablonu, satyryczne rysunki i gazetka konspiracyjna – dowody oporu w Kielcach, Łodzi, Gdyni i Gdaƒsku

powiedê wydarzeƒ z grudnia 1948 r.,

kiedy w ramach stalinizacji ró˝nych

dziedzin ˝ycia w Polsce doszło do po-

wstania Polskiej Zjednoczonej Partii

Robotniczej.

W grudniu 1948 r. komuniÊci oficjal-

nie ogłosili plan „ofensywy ideologicz-

nej” wÊród młodzie˝y, którà miano –

według słów ministra oÊwiaty Stanisła-

wa Skrzeszewskiego – wychowaç „na

bojowników socjalizmu!”. Oznaczało

to ideologizacj´ szkolnictwa (jedynà

podstawà filozoficznà i metodycznà

stawał si´ marksizm-leninizm) oraz

niemal całkowite zmonopolizowanie

przez ZMP politycznego wychowania

młodego pokolenia. Zlikwidowano

ZHP, który pod nazwà Organizacja

Harcerska jako formacja dzieci´ca

(wzorowana na sowieckim Pionierze),

stał si´ cz´Êcià ZMP. Do tego doszła

wymuszona szykanami decyzja epi-

skopatu o zawieszeniu działalnoÊci ka-

tolickich organizacji. Zaistniała sytu-

acja oznaczała de facto brak mo˝liwo-

Êci prowadzenia przez młodzie˝ legal-

nej i niezale˝nej działalnoÊci poza

strukturami kontrolowanymi przez

komunistów.

Apel Biało–Czerwonej

IPN w latach 1944 – 1948 powstało

około 283 tajnych zwiàzków młodzie-

˝owych.

powołanie – zgodnie z tezami lenini-

zmu – jednolitej organizacji młodzie-

˝owej (w rozumieniu komunistów re-

cepty na „zapóênienie polskiej mło-

dzie˝y” i jej podatnoÊç na wpływy „re-

akcji”).

Stał si´ nià wzorowany na sowieckim

Komsomole Zwiàzek Młodzie˝y Pol-

skiej. Powstał on w lipcu 1948 r. ze sca-

lenia w trakcie tzw. kongresu jednoÊci

młodzie˝y we Wrocławiu ZWM RP Wi-

ci, OM TUR, ZMD i ZWM. Miał on pod-

porzàdkowaç cały ruch młodzie˝owy

jednej partii, chocia˝ „zjednoczenie”

dokonało si´ przed połàczeniem PPR i

Polskiej Partii Socjalistycznej. Wro-

cławski zjazd stanowił tak˝e swoistà za-

Reagujàc na zmiany, cz´Êç młodych

ludzi zdecydowała si´ na podj´cie opo-

ru, m.in. tworzàc tajne organizacje (w

latach 1949 – 1953 – okresie najostrzej-

szego stalinizmu – powstało a˝ 70 proc.

wszystkich zwiàzków). Nawiàzywały

one zarówno do tradycji podziemia an-

tykomunistycznego, jak i zało˝eƒ daw-

nego harcerstwa. Wi´kszoÊç młodych

konspiratorów z lat 1944 – 1956 jedno-

czył wspólny cel, który mo˝na za-

mknàç w cytowanym ju˝ apelu lubar-

towskiej organizacji Biało-Czerwona:

„Młodzie˝y Polska! Nie daj si´ skomu-

nizowaç!”.

Postawy oporu przenikały si´ jed-

nak˝e z przystosowaniem do ˝ycia w

represyjnym systemie stalinowskim.

Wielu młodych konspiratorów nale˝a-

ło równolegle do ZMP. Nie mo˝na wy-

kluczyç, ˝e jakaÊ cz´Êç myÊlała jak je-

den z uczniów, który mówił, ˝e „jemu

na organizacji ZMP nie zale˝y i nie był-

by jej członkiem, gdyby mu nie zale˝ało

na nauce, poniewa˝, gdyby nie był

członkiem organizacji ZMP, to mógłby

mu ktoÊ przeszkodziç w nauce”.

Polski Komsomoł

Opisane wydarzenia, w których

uczestniczyła młodzie˝ ze wszystkich

Êrodowisk, stały si´ dla komunistów sy-

gnałem do rozpocz´cia ofensywy ide-

ologicznej i likwidacji samodzielnoÊci

ruchu młodzie˝owego. Umo˝liwiło jà

zupełne przej´cie – po sfałszowanych

wyborach oraz rozbiciu podziemia

zbrojnego i opozycji politycznej – wła-

dzy w paƒstwie. Jednym z etapów było

cji. Na placu boju pozostało jedynie PSL

Stanisława Mikołajczyka. Terror skiero-

wany przeciwko ludowcom stał si´ głów-

nym narz´dziem „kampanii wyborczej”

PPR. Likwidowano lokale partii, skreÊla-

no z listy kandydatów na posłów podej-

rzanych o kontakty z podziemiem, wcze-

Êniej aresztujàc innych działaczy czy te˝

mordujàc skrytobójczo najbardziej nie-

wygodnych. Próby dotarcia przez PSL do

tajemnic resortu bezpieczeƒstwa koƒ-

czyły si´ z kolei tragicznymi w skutkach

aresztowaniami wÊród funkcjonariuszy

UB (przykład Zygmunta Maciejca). Pomi-

mo powszechnego terroru wybory ze

stycznia 1947 r. zakoƒczyłyby si´ zwyci´-

stwem PSL. PPR „raz zdobytej władzy”

nie zamierzała jednak oddawaç. Fałszer-

stwo wyborcze odebrało PSL zdobycie

wi´kszoÊci mandatów i spowodowało

przejÊcie komunistów do drugiej fazy re-

wolucji.

muniÊci koncepcyjnie tak˝e słuchajàcy

rad płynàcych z Moskwy podj´li walk´

na Êmierç i ˝ycie z podziemiem niepod-

ległoÊciowym, zbrojnym oraz politycz-

nym, a tak˝e z legalnym PSL.

Poczàwszy od 1947 r., PPR odwrócił

si´ od swych dotychczasowym sojuszni-

ków z PPS, by rozpoczàç batalie o likwi-

dacj´ konkurenta wÊród klasy robotni-

czej. Efektem decyzji Władysława Go-

mułki z kwietnia 1947 r., podj´tej pod-

czas kolejnego plenum KC PPR, była sys-

tematyczna eliminacja bardziej

niepokornego skrzydła w PPS, ze Stani-

sławem Szwalbem na czele. Kulminacyj-

nym momentem tej walki stał si´ proces

pokazowy skierowany w 1948 r. przeciw-

ko działaczom PPS-WRN (Kazimierz Pu-

˝ak i inni), którego potencjalnymi ofiara-

mi mogli si´ staç wszyscy „pepeesiacy”

skłonni do solidarnego odruchu wobec

swych niegdysiejszych autorytetów.

RównoczeÊnie w samym PPS znaleêli si´

ludzie (Józef Cyrankiewicz, Henryk

Âwiàtkowski i inni), którzy zdecydowali

si´ na „wyczyszczenie” szeregów swej

partii z przeciwników rzekomo dobro-

wolnego zjednoczenia si´ z PPR. Komu-

niÊci z kolei mieli tak˝e swoje tempo re-

wolucyjnych przemian w partii. Podczas

plenum sierpniowo-wrzeÊniowego z

1948 r. dominujàca do niedawna frakcja

Gomułki stała si´ epigonem przemian re-

wolucyjnych, opóêniajàcym budow´ no-

wego ładu. Ster w partii przej´ła grupa

Bieruta, Bermana i Zambrowskiego, nie

tyle bardziej spolegliwa wobec Kremla,

ile lepiej rozumiejàca „ducha czasu i

przestrzeni”. Koƒcowy akt zjednoczenia,

z koƒca grudnia 1948 r., był jedynie pro-

Zgodnie z zasadà

„salami”

pagandowym widowiskiem przesłania-

jàcym rzeczywiste dochodzenie komuni-

stów do pełni władzy w Polsce.

Rewolucja nie mo˝e jednak przecho-

dziç w stadium biernoÊci. Ju˝ podczas

uroczystoÊci w gmachu Politechniki War-

szawskiej złowrogo zabrzmiały słowa wy-

powiedziane przez jednego z przywód-

ców PZPR: „W masach słyszy si´ ˝àdanie

oddzielenia KoÊcioła od paƒstwa, Êwiec-

kiego nauczania w szkołach…”. W styczniu

1949 r. komuniÊci powołali po raz pierw-

szy specjalnà komisj´ przy BP KC PZPR,

której zadaniem było przygotowanie no-

wego frontu walki, walki z KoÊciołem.

—Jan ˚aryn

W latach 40. komunistom musiała to-

warzyszyç lektura pami´tnego dzieła Le-

nina z 1917 r. pt. „Paƒstwo i rewolucja”. W

pracy tej Lenin zawarł de facto strategi´

zdobywania władzy, jednoczeÊnie na

drodze zawłaszczania instytucji paƒstwa

oraz drogà pozaprawnego, rewolucyjne-

go eliminowania przeciwników politycz-

nych. Dodatkowym wkładem komuni-

stów do leninowskiej praktyki z lat 1917 –

1921 było udoskonalenie metody walki z

przeciwnikami zgodnie z zasadà „sala-

mi”. W pierwszych latach po wojnie ko-

³³ Dwa plakaty szkalujàce organizacje walczàce o wolnoÊç

Polski – Narodowe Siły Zbrojne i Armi´ Krajowà

Czwartek – piàtek | 30 kwietnia – 1 maja 2009

Triumf KOMUNY

rp. pl ×

centralnie

sterowana

Tylko w pełni serwilistyczne wobec Kremla partie mogły dokonaç

brutalnej sowietyzacji społeczeƒstw

kich krajach bloku

wschodniego przepro-

wadzono akcj´ „zjed-

noczenia ruchu robot-

niczego”. Dzi´ki temu w paƒstwach sate-

lickich stworzono – na wzór sowiecki –

model jednopartyjnej dyktatury.

Rok 1948 rozpoczynał nowy rozdział w

dziejach Polski pod rzàdami komuni-

stycznymi. Dzieje te w sposób nieroze-

rwalny zwiàzane były z rozwojem syste-

mu komunistycznego w Zwiàzku Sowiec-

kim – Polska i inne kraje tak zwanego blo-

ku wschodniego stanowiły obszar „impe-

rium zewn´trznego”. Sowieci traktowali je

jako stref´ buforowà, niewchodzàcà w

skład ZSRR, jednak w pełni zwasalizowa-

nà. Decyzje komunistów w Polsce i w po-

zostałych krajach bloku zwiàzane były z

wytycznymi z Moskwy, które z kolei sta-

nowiły konsekwencj´ rozwoju sytuacji

mi´dzynarodowej i były dostosowane do

wymogów sowieckiej polityki. W koƒcu

lat 40. dynamik´ tej polityce nadawał pod-

grzewany przez Stalina konflikt z Zacho-

dem oraz narastajàcy konflikt Kremla z Ko-

munistycznà Partià Jugosławii.

Frontem marsz!

„Imperium zewn´trzne” Sowieci za-

cz´li tworzyç w latach 1944 – 1945, wraz z

zajmowaniem kolejnych krajów przez

Armi´ Czerwonà. Prowadzàc ofensyw´

przeciw III Rzeszy, podbili (w propagan-

³ Plakat rozpowszechniany w Polsce ku czci Józefa Stalina

Kongres wieƒczy dzieło

15 – 21 grudnia 1948 roku to znaczàce dni budowy stalinizmu w Polsce. We wszystkich niemal

dziedzinach ˝ycia publicznego zatriumfował on ostatecznie w roku nast´pnym

PPR i PPS obradował w

Warszawie od 15 do 21 grud-

nia. Od wielu miesi´cy przy-

gotowywany był jako ol-

brzymie przedsi´wzi´cie propagando-

we. Starannie wyre˝yserowano ka˝dy

szczegół.

Radosnà chwil´ prze˝ywa dziÊ polska

klasa robotnicza...

Specjalnie przyspieszono odbudow´

Politechniki Warszawskiej, której aula

miała byç miejscem obrad ponad 1,5 tys.

delegatów i goÊci. Całà sal´ przystrojono

flagami czerwonymi i biało-czerwony-

mi. W naczelnym miejscu ustawiono

cztery olbrzymie portrety Marksa, En-

gelsa, Lenina i Stalina. Ni˝ej ulokowano

mniejsze z polskimi „działaczami ruchu

robotniczego”. Po obu stronach prezy-

dium kongresu postawiono wÊród czer-

wonych choràgwi niemal dwumetrowe

portrety tak˝e komunistycznego prezy-

denta Bolesława Bieruta i ówczesnego

premiera – Józefa Cyrankiewicza.

16 grudnia delegaci ju˝ z samego rana

czekali, aby powitaç owacjami przyby-

wajàcych dygnitarzy. Zaczyna si´ spek-

takl: wÊród oklasków na sal´ wchodzà

Michał ˚ymierski, premier Cyrankie-

wicz, Roman Zambrowski i kolejni mini-

strowie – Hilary Minc, Jakub Berman,

Henryk Âwiàtkowski. Tu˝ przed 10

wszystko jest przygotowane na uroczystà

celebracj´ powitania Bieruta – general-

nego sekretarza PPR, „prezydenta RP”, w

rzeczywistoÊci najwa˝niejszego wówczas

wykonawc´ polityki Stalina w Polsce.

Bierut wchodzi na sal´. Rozlegajà si´

werble i dêwi´k „Mi´dzynarodówki”.

Wszyscy obowiàzkowo podrywajà si´ z

miejsc. Huczne oklaski odprowadzajà

Bieruta na trybun´ honorowà. Po od-

Êpiewaniu „Mi´dzynarodówki” przez

delegatów o godzinie 10.12 Bierut staje

za mównicà. Sala znowu reaguje burzà

oklasków i Êpiewem. „Towarzysze! Ro-

dacy! Drodzy goÊcie! – mówi. – Radosnà

od dawna oczekiwanà chwil´ prze˝ywa

dziÊ polska klasa robotnicza. Zjazdy

Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej

Partii Socjalistycznej postanowiły

utworzyç jednà parti´”. Od razu rozlega

si´ kolejna burza oklasków, aby wÊród

owacji Bierut mógł ogłosiç nazw´ nowej

partii: „Polska Zjednoczona Partia Ro-

botnicza”.

wienia Bieruta sà przerywane owacjami.

„Partia ta chce byç myÊlà, natchnieniem,

dumà, drogowskazem i sumieniem na-

szego narodu” – mówi Bierut. „Mark-

sizm-leninizm stał si´ drogowskazem

niezawodnym dla mas pracujàcych”, a

zwyci´stwo bolszewizmu otworzyło

„nowà epok´ w historii ludzkoÊci”, w

której „historia słu˝y masom pracujà-

cym, podczas gdy przedtem słu˝yła ich

tyranom”.

Nie mogło zabraknàç czołobitnych

wypowiedzi wprost adresowanych do

sowieckiego dyktatora: „pod sztanda-

rem marksizmu-leninizmu partia Stali-

na WKP(b) zbudowała socjalizm”, stwo-

rzono ZSRR – „takiego zwiàzku i brater-

stwa narodów nie znały nigdy dzieje

Êwiata”. „W chwili radosnej i uroczystej,

gdy Polska Zjednoczona Partia Robot-

nicza Êwi´ci zwyci´stwo swej jednoÊci,

Êlemy goràce, braterskie pozdrowienie

narodom ZSRR i ich genialnemu wo-

³ Plakat symbolizujàcy „połàczenie

tradycji ruchu robotniczego”

dzowi Józefowi Stalinowi, kierownikowi

WKP(b), przyjacielowi Polski” – mówił

Bierut.

Przewodnictwo zjazdu objàł Cyran-

kiewicz. Przemówił ˚ymierski, który po-

zdrowił kongres w imieniu Wojska Pol-

skiego, które „krzepło w braterstwie

broni z niezwyci´˝ona Armià Czerwo-

nà”. Póêniej przemawiali przedstawicie-

le ju˝ podporzàdkowanych stalinistom

partii politycznych: SL, SD. PozostałoÊci

PSL, któremu ju˝ wczeÊniej skutecznie

Genialnemu wodzowi

Józefowi Stalinowi,

przyjacielowi Polski...

Kongres miał daç obraz entuzjazmu

uczestników. Dlatego równie˝ dalsze

słowa ciàgnàcego si´ długiego przemó-

³ Bolesław Bierut otwierajàcy kongres zjednoczeniowy PPR i PPS

³ Władysław Gomułka składajàcy samokrytyk´

³ Pisarze słu˝àcy komunistom: m.in. Jaroslaw Iwaszkiewicz (na trybunie)

JednoÊç

FILIP MUSIAŁ

W 1948 roku we wszyst-

MACIEJ KORKUå

K ongres Zjednoczeniowy

rp. pl

Triumf KOMUNY

Czwartek – piàtek | 30 kwietnia – 1 maja 2009

dzie mówiono o „wyzwoleniu”): Litw´,

Łotw´, Estoni´, Polsk´, cz´Êç Niemiec,

Bułgari´, Czechosłowacj´, Rumuni´, W´-

gry, Jugosławi´, Austri´ (z której krasno-

armiejcy wycofali si´ dopiero w 1955 ro-

ku). Ku Stalinowi cià˝yła te˝ Albania, w

której po wycofaniu si´ Wehrmachtu

władz´ przej´li komuniÊci.

Litw´, Łotw´, Estoni´ i Kresy Wschod-

nie Polski wcielono do Zwiàzku Sowiec-

kiego. W zmienionej terytorialnie Polsce

„ludowej” i w pozostałych paƒstwach Sta-

lin ustanowił marionetkowe rzàdy – w

pełni zale˝ne od Kremla. Wyjàtkowa była

sytuacja przywódcy komunistów jugosło-

wiaƒskich Josipa Broz Tito, który wraz ze

swà partià cieszył si´ prawdziwym popar-

ciem społecznym. W pozostałych paƒ-

stwach siła komunistów opierała si´ na so-

wieckich bagnetach. Wsz´dzie przyj´to

podobny scenariusz: przez kilkanaÊcie

pierwszych miesi´cy opór antykomuni-

styczny zwalczało sowieckie NKWD, a

pod jego osłonà budowano lokalne struk-

tury aparatu represji, które wspierano so-

wieckimi „doradcami”. Skala i zasi´g re-

presji uzale˝nione były od siły antykomu-

nistycznego oporu. Najbrutalniej post´-

powano na ziemiach wcielonych bezpo-

Êrednio do ZSRR oraz w Polsce „ludowej”.

Scenariusz Stalina przewidywał stop-

niowe nasilanie terroru i przejmowanie

monopolistycznej władzy przez partie

komunistyczne. W pierwszym etapie we

wszystkich krajach tworzono tzw. fronty

lub bloki – w których obok partii komu-

nistycznych skupiano zazwyczaj partie

kryptokomunistyczne, organizacje zawo-

dowe, młodzie˝owe itp. Miało to stwarzaç

wra˝enie zró˝nicowania ideowego we-

wnàtrz bloków, które faktycznie były ste-

rowane przez komunistów. Utworzono

wi´c: Blok Demokratyczny w Polsce „lu-

dowej”, Blok Lewicy na W´grzech, Front

Demokratyczny w Albanii, Front Narodo-

wo-Demokratyczny w Rumunii, Front

Narodowy w Czechosłowacji, Front Oj-

czyêniany w Bułgarii, Ludowy Front Ju-

gosławii. RównoczeÊnie niszczono nieza-

le˝ne od komunistów partie polityczne,

aresztowano ich przywódców, mordowa-

no działaczy, fałszowano wybory.

³ Antykomunistyczna ulotka z Wrocławia

townej czystki – obejmujàcej nie tylko so-

cjalistów, ale tak˝e partie komunistyczne.

Działania te realizowano pod czujnym

okiem Kremla. Utworzenie w grudniu

1948 roku Polskiej Zjednoczonej Partii

Robotniczej zamykało proces „jednocze-

nia ruchu robotniczego” w bloku

wschodnim; wczeÊniej utworzono: Al-

baƒskà Parti´ Pracy, Bułgarskà Parti´ Ko-

munistycznà, Komunistycznà Parti´ Cze-

chosłowacji, Niemieckà Socjalistycznà

Parti´ JednoÊci (na terenach okupowa-

nych przez ZSRR), Rumuƒskà Parti´ Ro-

botniczà i W´gierskà Parti´ Pracujàcych.

Wprowadzenie dyktatorskiej meto-

dy kierowania scalonymi partiami i

przej´cie przez nie pełni władzy w

swych krajach powodowało, ˝e Stalin

zyskał w osobach przywódców po-

szczególnych partii sprawne narz´dzie

gotowe do realizacji wyznaczanych

przez ZSRR zadaƒ. Konfrontacja z Za-

chodem wymagała jednak wprowadza-

nia dalszej dyscypliny – na wzór sowiec-

ki rozpocz´to kolejne czystki, zmierza-

jàc do budowy „partii monolitu”. Tylko

w pełni serwilistyczne wobec Kremla

partie mogły bowiem zaanga˝owaç si´

w kolejny etap działaƒ bloku wschod-

niego – gwałtownà i brutalnà sowietyza-

cj´ społeczeƒstw, po latach terroru, pod-

bite przez Armi´ Czerwonà narody mia-

ły zostaç poddane niespotykanemu do-

tàd naciskowi ideologicznemu, mark-

sizm-leninizm miał na szereg lat

zdominowaç ˝ycie publiczne.

JednolitoÊç nabierała znaczenia ze

wzgl´du na pot´gujàcà si´ konfrontacj´

z paƒstwami nale˝àcymi do wolnego

Êwiata. Latem 1948 roku Stalin dopro-

wadził do blokady zachodnich sekto-

rów Berlina, co zmusiło USA do utwo-

rzenia mostu powietrznego, dzi´ki któ-

remu zaopatrywano zachodnie sektory

okupacyjne miasta.

JednoczeÊnie narastał konflikt so-

wieckiego dyktatora z przywódcà ko-

munistycznej Jugosławii Josipem Broz

Tito. Jugosłowiaƒski satrapa uchylał si´

od bezpoÊredniego kopiowania wzor-

ców sowieckich. Usiłował wzmocniç po-

zycj´ Jugosławii i, przynajmniej cz´Êcio-

wo, uniezale˝niç si´ od Stalina, mi´dzy

innymi poprzez projekt budowy tzw. fe-

deracji bałkaƒskiej.

Sowiecki dyktator z niech´cià patrzył

na działania komunistów jugosłowiaƒ-

skich. Po bezskutecznych próbach ich

dyscyplinowania wiosnà i latem 1948 ro-

ku rozp´tano w bloku wschodnim wy-

mierzonà przeciw nim kampani´ propa-

gandowà. W konsekwencji tzw. kryzysu

jugosłowiaƒskiego kraj – pomimo panu-

jàcego tam systemu komunistycznego –

faktycznie wypadł z bloku wschodniego.

Dotkni´ty sankcjami gospodarczymi ze

strony Kremla i jego satelitów, rychło

uzyskał jednak pomoc gospodarczà Za-

chodu. Reakcjà Stalina na sytuacj´ w Ko-

munistycznej Partii Jugosławii stało si´

przyspieszenie czystek w partiach ko-

munistycznych bloku sowieckiego po-

przez eliminacj´ wszelkich przejawów

niezale˝noÊci wobec Kremla.

KoniecznoÊç zwarcia szeregów w ca-

łym bloku sowieckim spowodowała

przyspieszenie operacji tworzenia jed-

nolitych partii komunistycznych. „Zjed-

noczenie ruchu robotniczego” odbywało

si´ poprzez wchłoni´cie przez komuni-

stów partii socjaldemokratycznych. Po-

przedzono je przeprowadzeniem grun-

Równaj do Sowieta!

Kolejnym etapem ujednolicania blo-

ku sowieckiego stało si´ utworzenie, we

wrzeÊniu 1947 roku w Szklarskiej Por´-

bie, Kominformu, czyli Biura Informa-

cyjnego Partii Komunistycznych i Ro-

botniczych. Organ ten miał słu˝yç syn-

chronizacji działaƒ w bloku sowieckim.

Po pierwszym etapie – jakim dla Stalina

było przej´cie władzy w paƒstwach, któ-

re uznał za swojà stref´ wpływu, nad-

szedł czas na etap drugi – umocnienie

totalitarnego systemu i zindoktrynowa-

nie społeczeƒstwa. Paƒstwa „imperium

zewn´trznego” miały w sposób mecha-

niczny we wszystkich sferach ˝ycia ko-

piowaç wzorce sowieckie.

przetràcono kr´gosłup, reprezentował

Józef Nieçko. Dalej resztki Stronnictwa

Pracy, komunistyczna młodzie˝ówka

ZMP, Liga Kobiet.

Niemilknàce brawa odprowadzajà na

mównic´ oficjalnego przedstawiciela KC

WKP(b) Pantielejmona Ponomarienk´,

który wyraził „gł´bokie zadowolenie”

władz sowieckiej partii z powstania

PZPR. Przemówienie przedstawiciela

„Wodza LudzkoÊci” sala koƒczy owacja-

mi na stojàco i trwajàcymi przeszło 5 mi-

nut okrzykami „Stalin!, Stalin!, Stalin!”.

warzysz Mao Tse-tung, dowódca Chiƒ-

skiej Armii Ludowej. Niech ˝yje!”.

Cyrankiewicz jako „nawrócony” so-

cjalista szeroko rozprawił si´ z tradycja-

mi PPS i „piłsudczyzny” z lat I wojny

Êwiatowej i okresu mi´dzywojennego.

Stwierdził, ˝e partia ta „obiektywnie

działała na szkod´ postulatu niepodle-

głoÊci”, a po 1939 roku „cała nadzieja”

konspiracyjnej PPS – jak si´ wyraził –

„polegała na tym, ˝e bagnety Anglosa-

sów przywiodà tu londyƒskich wielko-

rzàdców wraz z ich czarnosecinnà armià

faszystowskich Andersów i Sosnkow-

skich”. Ale na szcz´Êcie „lewica PPS ura-

towała honor partii”. Ilekroç cytował

Stalina – przerywały mu goràce owacje.

Po jego przemówieniu entuzjastycznie

zaÊpiewano „Czerwony Sztandar ” i

„Mi´dzynarodówk´”.

Po południu na sal´ wkroczył goÊç

specjalny kongresu – Zofia Dzier˝yƒska,

wdowa po Feliksie Dzier˝yƒskim, twórcy

sowieckiej policji politycznej, krwawo

zapisanej równie˝ w polskich dziejach.

OczywiÊcie i tutaj olbrzymie owacje od-

prowadzały jà do stołu prezydialnego,

przy którym zasiadła obok Bieruta. Ko-

lejne przemówienia dopełniały rytu-

ału: stalinowskie „zwiàzki zawodowe”,

przedstawiciele zakładów pracy, spe-

cjalnie wyznaczeni robotnicy, ZMP itd.

W kolejne dni sal´ kongresowà zale-

wał potok równie bojowych bàdê entu-

zjastycznych przemówieƒ. Wystàpili

m.in. Jakub Berman, Aleksander Za-

wadzki, Władysław Gomułka i szef bez-

pieki Stanisław Radkiewicz. Projekt pla-

nu szeÊcioletniego przedstawił Hilary

Minc, zapowiadajàc, ˝e „b´dzie si´ nam

˝yło dwa razy lepiej, ni˝ ˝yło si´ przed

wojnà”. Ukazał si´ podczas kongresu

pierwszy numer „Trybuny Ludu” – ofi-

cjalnego organu PZPR – która zapowie-

działa, ˝e „b´dzie ostrym or´˝em walki

klasowej przeciwko elementom kapita-

listycznym” oraz ˝e b´dzie „pogł´biaç

przyjaêƒ ze Zwiàzkiem Radzieckim”.

Lewica PPS uratowała

honor partii...

Potem wyst´powali przedstawiciele

komunistów francuskich, czeskich, grec-

kich, górników itd. Ceremonialnie wysła-

no delegacje m.in. pod pomnik polsko-

-radzieckiego braterstwa broni i do gro-

bu Âwierczewskiego. O 14.30 na sal´

wbiegły sztafety młodzie˝y, które zło˝yły

okazjonalny „meldunek”. Po przerwie

Bierut wygłosił długi referat ideologiczny

– w postaci okraszonych cytatami ze Sta-

lina wytycznych ideowych PZPR. Na za-

koƒczenie dnia odsłoni´to tablic´ ku

czci KPP przy ul. Zielnej 25.

W drugim dniu zjazdu nadal wyst´po-

wali przedstawiciele ró˝nych partii ko-

munistycznych. Przesłano „braterskie po-

zdrowienia” dla Chiƒskiej Partii Komuni-

stycznej. Zabrzmiały owacje i okrzyki „To-

³ Julian Tuwim (oklaskiwany przez Bieruta)

³ Tłumy sp´dzone na plac przed Politechnikà , gdzie

odbywał si´ kongres

ju˝ ustalonych i zaaprobowanych przez

Moskw´ władz partii. Na jej czele stanàł

Bierut jako przewodniczàcy KC PZPR.

Do Biura Politycznego KC PZPR weszło

oÊmiu PPR-owców (Jakub Berman, Bo-

lesław Bierut, Franciszek Jóêwiak, Hila-

ry Minc, Stanisław Radkiewicz, Mieczy-

sław Spychalski, Roman Zambrowski,

Aleksander Zawadzki) i trzech PPS-

-owców (Józef Cyrankiewicz, Andrzej

Rapacki, Henryk Âwiàtkowski). Wybra-

no Komitet Centralny, sekretariat i Biuro

Organizacyjne.

W ostatnim dniu tygodniowego zjaz-

du, 21 grudnia, wysłano specjalnà depe-

sz´ do Stalina z okazji jego 69. urodzin z

„najgor´tszymi ˝yczeniami zdrowia i

wielu lat pracy dla dobra całej post´po-

wej ludzkoÊci”. Obrady zakoƒczyło ko-

lejne wystàpienie Bieruta, który stwier-

dził, ˝e „nie ma i nie mo˝e byç wi´kszej si-

ły nad parti´”, która „jest rozumem, ho-

norem i sumieniem klasy robotniczej”.

Kongres symbolicznie wieƒczył

budow´ stalinizmu w Polsce, który

we wszystkich niemal dziedzinach

˝ycia publicznego zatriumfował osta-

tecznie w roku nast´pnym. W potoku

doniesieƒ kongresowych w gazetach

zabłàkała si´ m.in. informacja o wła-

Ênie wydanym wyroku Êmierci na kie-

rowniku hurtowni w Zgorzelcu „za ce-

lowe spowodowanie braku cukru na

rynku dolnoÊlàskim we wrzeÊniu i

paêdzierniku”.

Nie ma i nie mo˝e byç

wi´kszej siły

nad parti´...

< Kalander

pierwszej strony

„Trybuny Ludu”

z czołówkà o

zjednoczeniu PPR

i PPS

law Iwaszkiewicz (na trybunie)

Uchwalono deklaracj´ ideowà PZPR.

Natychmiast po formalnym zamkni´ciu

kongresu ogłoszono wybór wczeÊniej

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: