PRZEDMIOT BADAŃ SOCJOLOGII ORGANIZACJI
1. Różnego rodzaju organizacje:
n przedsiębiorstwa przemysłowe,
n firmy handlowe,
n stowarzyszenia,
n partie polityczne,
n związki zawodowe,
n agencje rządowe,
n szpitale,
n więzienia, etc.
2. Socjologia organizacji zajmuje się strukturami, procesami i rolami organizacyjnymi
ORGANIZACJA definicje
n Odnosi się do względnie trwałego, celowego uporządkowania działań i zachowań ludzkich.
n Uporządkowanie działań polega na wprowadzeniu względnie trwałych zasad postępowania w określonych sytuacjach.
n Organizacja rozumiana jako uporządkowanie działań związana jest z podziałem pracy i występuje we wszystkich ludzkich zbiorowościach, w których taki podział istnieje.
A. Kamiński
Organizacja społeczna – zintegrowany, zorganizowany zbiór pozycji społecznych i stosunków społecznych realizujący wspólnie jakieś istotne społecznie funkcje, tworzący swoistą całość odróżnialną od innych podobnych całości.
P. Sztompka
1) grupa celowa, zrzeszenie zmierzające do realizacji pewnych celów w sposób zorganizowany;
2) sposoby zarządzania ludźmi i różnymi środkami działania, sposoby koordynowania czynności, harmonizowania wysiłków, sprawdzania ich wyników dla osiągnięcia określonego celu przez zespół ludzi wykonujących zadania cząstkowe;
3) układ wzorów działania jednostek, podgrup i instytucji, środków kontroli społecznej, ról społecznych i systemów wartości, które zapewniają współżycie członków zbiorowości, harmonizują ich dążenia i działania, ustalają dopuszczalne sposoby zaspokajania potrzeb, rozwiązują problemy i konflikty (..) – zapewniają porządek życia społecznego.
J. Szczepański
n duży zespół ludzi związanych bezosobowymi zależnościami, stworzony dla realizacji określonych celów
A. Giddens
Instytucja – definicja
n Zespół nakazów kulturowych, zaaprobowanych społecznie norm i zwyczajów, wartości oraz wzorów zachowań,
n które wiążą się z podstawowymi sferami życia społecznego (rodzina, macierzyństwo, służba wojskowa, religia).
Trzy poziomy
n Poziom jednostek i małych grup
n Poziom pojedynczych organizacji
n Poziom makrospołeczny
Poziom jednostek i małych grup
n Układy i grupy nieformalne w ramach struktur organizacyjnych
Poziom pojedynczych organizacji
n decyzje i proces podejmowania decyzji,
n decyzje personalne,
n określenie celów organizacji
n oraz wdrażanie innowacji,
n także formy działań zbiorowych
Poziom makrospołeczny
n problemy porządku,
n problemy kontroli
n problemy regulacji
Cechy (atrybuty) organizacji
n Są powoływane do realizacji określonych celów w sposób zaplanowany i za pomocą procedur określonych przez przepisy.
n Mają sformalizowaną strukturę.
n Występuje w nich przejrzysty podział pracy.
n Mają wyraźnie wyodrębnione ośrodki władzy.
n Istnieje w nich wymiana personelu.
n Dominują stosunki rzeczowe (zbiory ról, nie zaś osób).
Socjologia organizacji a inne subdyscypliny socjologiczne
n socjologia pracy,
n socjologia przemysłu,
n socjologia zarządzania
SOCJOLOGIA PRACY
n zajmująca się opisem i wyjaśnianiem form zachowań ludzi w procesie pracy, produkcji dóbr i ich dystrybucji (społeczne uwarunkowania pracy, system grup i stosunków społecznych w firmie, konflikty społeczne związane z pracą, etc.)
SOCJOLOGIA PRZEMYSŁU
n obejmuje takie zagadnienia, jak: wpływ uprzemysłowienia na strukturę zawodową i poziom życia społeczeństwa, zmiana aspiracji zawodowych młodzieży, zjawiska patologii społecznej w regionach uprzemysłowionych, czy urbanizacja;
SOCJOLOGIA ZARZĄDZANIA
n zajmuje się między innymi kwestiami związanymi z przywództwem i efektywnością zarządzania, koncepcjami motywacji, rolą konfliktów w zmianach w organizacjach i zarządzaniu.
Funkcje socjologii organizacji
n diagnostyczna
n prognostyczna
n socjotechniczna
n humanistyczna
Etapy rozwoju struktur organizacji
n Społeczeństwa pierwotne
n Społeczeństwa rolnicze (niewolnicze i feudalne)
n Społeczeństwa przemysłowe
Historyczne źródła socjologii organizacji
n Początkowy obiekt badań: poszczególne
organizacje
n Dwa źródła historyczne: teorie państwa (biurokracji) i teorie zarządzania
Szkoły i kierunki w nauce o organizacji
KLASYCZNE WPŁYWY W TEORII ORGANIZACJI
n nurt socjologiczny:
n E. Durkheim
n M. Weber
n K. Marks
n klasyczna teoria zarządzania:
n F. Taylor
n H. Fayol
n Ch. Barnard
Max Weber
n narodziny i rozwój kapitalizmu (rola religii, państwa, biurokracji) => teoria racjonalnego działania społecznego
n Cechą społeczeństw uprzemysłowionych jest biurokracja
Cechy biurokracji wg Maxa Webera
n urzędnicy na każdym poziomie organizacji działają wg skodyfikowanych reguł postępowania - wszystkie sposoby postępowania są określane przez normy prawne i przepisy;
n biurokracje mają strukturę hierarchiczną – przypominają piramidę, na której szczycie znajdują się stanowiska najwyższej władzy; przepisy regulują sposób zwierzchnictwa i zakres podporządkowania;
n wszystkie stosunki mają charakter bezosobowy (są stosunkami między stanowiskami, a nie osobami);
n urzędnicy są profesjonalistami – zajmują stanowiska adekwatnie do swoich kwalifikacji i awansują zgodnie z ustalonymi regułami;
n urzędnicy pracują w pełnym wymiarze godzin i otrzymują stałe wynagrodzenie;
n urzędnicy są pracownikami najemnymi – nie są właścicielami żadnej części organizacji; sfera zawodowa jest ściśle oddzielona od sfery prywatnej;
n komunikacja odbywa się w formie pisemnej, poprzez przepływ dokumentów określoną przepisami drogą służbową;
n gromadzona dokumentacja ma charakter pisemny
Typy władzy według Maxa Webera:
n władza charyzmatyczna, wynikając a z wiary w nadzwyczajne cechy przywódcy;
n władza tradycjonalna, której podstawą jest ciągłość tradycji;
n władza legalna, biurokratyczna – charakterystyczna
dla świata współczesnego, opiera się na wierze w legalność ustanowionych porządków i prawa wydawania poleceń przez osoby powołane przez nie do sprawowania panowania.
Patologie biurokracji
n dehumanizacja stosunków międzyludzkich
n trudności z reagowaniem na sytuacje nietypowe
n oporne wdrażanie innowacji
n brak elastyczności w działaniu (działanie tylko zgodnie z przepisami)
n środki stają się celem działania
n powstawanie nieformalnych klik
n nadużywanie władzy przez urzędnika.
n prawo Parkinsona
n zasada Petera
Koncepcja naukowego kierownictwa i zarządzania administracyjnego: Frederik W. Taylor (1856-1915), Henri Fayol (1841-1925)
n Podstawowe zasady „naukowego zarządzania”:
n 1. rozczłonkowanie pracy na czynności proste i specjalizacja robotników;
n 2. zasada „jednego najlepszego sposobu” wykonania pracy (one the best way)- chronometraż,
n 3. oddzielenie funkcji zarządzania od funkcji wykonawczych - (pomysłowość robotników zakłóca pracę),
n 4. psychofizyczny dobór ludzi do pracy – odpowiedni człowiek do odpowiednich zadań,
n 5. materialne motywowanie ludzi do pracy – chronometraż i akord,
n 6. dokładne przeszkolenie robotnika w zakresie zadań i sposobu ich wykonania
n 7. zapewnienie dobrych organizacyjnych, fizycznych i socjalnych warunków pracy,
CiziaMizia20