1.) Zasada praworządności à ma znaczenie ogólnoprawne i obejmuje wszystkie dziedziny prawa. Oznacza ona nakaz ścisłego przestrzegania przepisów obowiązującego prawa. Zasada ta obejmuje dyrektywę działania wyłącznie na podstawie przepisów prawa i dyrektywę ścisłego przestrzegania nakazów i zakazów ustanowionych przez prawo, skierowaną do obywateli, organów państwa oraz wszelkich instytucji życia społecznego
+ ! à jest to również dyrektywa dla ustawodawcy, aby stanowił właściwe prawo oraz jednoznacznie normował dziedziny życia państwa, jego organów, obywateli i różnych instytucji życia społecznego
+ ! ! ! à PROCES KARNY :
- art. 1 k.p.k. à nakaz stosowania i przestrzegania przepisów kodeksowych w sprawach karnych należących do właściwości sądów
2.) Zasada humanizmu à ma znaczenie ogólnoprawne i obejmuje wszystkie dziedziny prawa. Jest ona dyrektywą nakazującą poszanowanie godności osoby ludzkiej à człowiek jest najwyższą wartością, której powinna być podporządkowana działalność ludzi, bo dobro człowieka jest wartością najwyższą
+ ! à prawo i proces karny à dolegliwość i przymus należy utrzymywać wyłącznie dla resocjalizacji i wychowania sprawcy. Kary natomiast nie powinny prowadzić do likwidacji osoby i godności ludzkiej tyljko stwarzać możliwość godziwego powrotu do struktur społecznych
- art. 171 § 4 k.p.k. à zakaz wpływania na wypowiedzi osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej oraz zakaz stosowania hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych, wpływających na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem
- art. 208 k.p.k. à oględzin lub badania ciała, które mogą wywołać uczucie wstydu, powinna dokonać osoba tej samej płci, chyba że łączą się z tym szczególne trudności, przy czym inne osoby przeciwnej płci mogą być obecne tylko w razie konieczności
- art. 221 § 1 k.p.k. à zakaz dokonania przeszukania zamieszkałego pomieszczenia w porze nocnej z wyjątkiem wypadków nie cierpiących zwłoki
- art. 243 § 2 k.p.k. à obowiązek niezwłocznego oddania osoby ujętej w ręce policji
- art. 259 §1 k.p.k. à nakaz, jeżeli szczególne względy nie stoją temu na przeszkodzie, odstąpienia od tymczasowego aresztowania, zwłaszcza gdy pozbawienie wolności spowodowałoby dla życia lub zdrowia oskarżonego poważne niebezpieczeństwo albo pociągałoby wyjątkowo ciężkie skutki dla niego lub jego najbliższej rodziny
- art. 260 k.p.k. à zezwolenie na umieszczenie aresztowanego w odpowiednim zakładzie leczniczym, jeżeli jest to uzasadnione jego stanem zdrowia
3.) Zasada sprawiedliwości à ma uniwersalne i ogólnoprawne znaczenie. Polega ona na nakazie równego traktowanie wszystkich i każdego i nakazie równego traktowania takich samych przypadków
+ ! à każdy kto jest sprawcą przestępstwa, powinien ponieść odpowiedzialność karną, A odpowiedzialność może ponieść tylko ten, kto jest winny I może ją ponosić tylko w takim rodzaju i rozmiarze, na jaki zasłużył wedle prawa à ZAWSZE ukarać winnego wedle prawa, a uniewinnić niewinnego wedle prawa !
- art. 2 § 1 k.p.k. à nakaz, aby sprawca każdego przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej oraz aby osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności
4.) Zasada prawa do sądu i rzetelnego procesu karnego :
a.) Prawo do sądu à jest to podmiotowe uprawnienie każdej osoby, fizycznej lub prawnej, którego treścią jest prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd, ustanowiony przez ustawę. Ograniczenie prawa do sądu mogą zostać ustanowione tylko w ustawie, tylko w określonych przypadkach i nie mogą naruszać istoty prawa, które ograniczają
+ ! 1 à art. 77 ust.2 KRP à określa zkres dopuszczalności ograniczeń prawa do sądu à zakaz zamykania drogi sądowej do dochodzenia naruszonych wolności lub praw
+ ! 2 à prawo do sądu oznacza również à że każdy podmiot praw i wolności ma nieskrępowany dostęp do procedur pozwalających zaskarżyć każde ostateczne rozstrzygnięcie organu państwowego, ze względu na niezgodność tego orzeczenia z ustanowionymi w KRP prawami i wolnościami
b.) Prawo do rzetelnego procesu karnego à obejmuje praworządne, jawne i sprawiedliwe rozpoznanie sprawy przy poszanowaniu elementarnych zasad procesowych
+ ! ! à Konstytucja ustanawia w tym wymiarze fundamentalne zasady postępowania karnego przed sądem :
- art. 45 KRP à zasada jawności à proces jest jawny wobec wszystkich, niezależnie od stosunku do sprawy
+ ! 1 à istnieje możliwość ograniczenia jawności à ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny, ochronę życia prywatnego stron oraz ze względu na inny, ważny interes prywatny
+ ! 2 à zawsze jednak w rozprawie mogą uczestniczyć strony, ich przedstawiciele oraz po 2 osoby przez nich wskazane. Ogłoszenie wyroku ma również zawsze charakter publiczny
- art. 42 ust. 1 KRP à zasada nullum crimen sine lege – nulla poena sine lege à odpowiedzialności karnej podlega tylko ten, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Oznacza to, że każde przestępstwo i każda kara powinny być przewidziane i dokładnie opisane w ustawie, która weszła w życie przed popełnieniem danego przestępstwa
- art. 42 ust. 2 KRP à zasada prawa do obrony à każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania (może on w szczególności wybrać sobie obrońcę lub korzystać na zasadach określonych w ustawie z obrońcy z urzędu)
- art. 42 ust. 3 KRP à zasada domniemania niewinności à każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu
ZASADY ORGANIZACYJNO – USTROJOWE à wyrażają dyrektywy dotyczące organizacji i ustroju oragnów procesu karnego
1.) Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości à wymiar sprawiedliwości jest publiczną działalnością, polegającą na wiążącym rozstrzyganiu konfliktów prawnych lub wymierzaniu kar i jest sprawowany przez sądy
+ ! à wymiar sprawiedliwości w Polsce sprawują : SN (sprawuje nadzór nad sądownictwem powszechnym i szczególnym), sądy powszechne (apelacyjne, okręgowe i rejonowe) i sądy szczególne (w sprawach karnych – sądy wojskowe)
2.) Zasada niezależnych sądów i niezawisłych sędziów :
a.) Wg. KRP sądy są władzą odrębną i niezależną od innych władz
b.) zasada niezwisłości sędziów (art. 178 ust. 1 KRP) à "sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezwiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom". TK wskazuje, iż "niezawisłość musi oznaczać niezależność sędziego zarówno od stron sporu, jak i od organów państwa. Korelatem zasady niezwisłości po stronie sędziego jest obowiązek bezstronności"
c.) niezwisłość oznacza więc à stworzenie sędziemu pozycji umożliwiającej sprawowanie urzędu (czyli orzekanie) w sposób zgodny z własnym sumieniem, w sposób wolny od jakichkolwiek możliwości bezpośrednich i pośrednich nacisków zewnętrznych. Jednocześnie niezawisłość jest ograniczona przez podporządkowanie sędziego przepisom Konstytucji i ustaw, w ramach i na podstawie których winien on dokonywać wszystkich czynności
d.) gwarancja niezwisłości sędziowskiej :
· w aspekcie personalnym à odnosi się on do praw i obowiązków sędziego :
- stabilizacja urzędu sędziego à sędzia jest powoływany na czas nieoznaczony à oznacza to powołanie na stałe à do osiągnięcia określonego wieku emerytalnego, po czym sędzia przechodzi w stan spoczynku, zachowując niektóre prawa i obowiązki sędziego
+ ! 1 à odchodzenie sędziego sądu powszechnego w stan spoczynku z urzędu à po ukończeniu 65 lat, z możliwością przedłużenia do 70 roku życia (za zgodą KRS)
+ ! 2 à odchodzenie sędziego sądu powszechnego w stan spoczynku na wniosek à po ukończenu 55 lat i po przepracowaniu w zawodzie 25 lat (kobieta), po ukończeniu 60 lat i po przepracowaniu w zawodzie 30 lat (mężczyzna)
+ ! 3 à odchodzenie w stan spoczynku sędziów SN i NSA à po ukończeniu 70 lat
- nieusuwalność sędziego à sędzia może zostać wbrew swojej woli złożony z urzędu lub zawieszony w urzędowaniu jedynie w sytuacjach wyjątkowych określonych w ustawie, na mocy orzeczenia sądu
+ ! à sędzia może też zostać przeniesiony w stan spoczynku ze względu na stan zdrowia lub w razie zmian w organizacji sądowej
- nieprzenaszalność sędziego à sędzia może zostać wbrew swojej woli przeniesiony do innego sądu lub na inne stanowisko jedynie w sytuacjach wyjątkowych określonych w ustawie, na mocy orzeczenia sądu
- immunitet sędziowski à sędzia może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej lub pozbawiony wolności tylko za uprzednią zgodą sądu określonego w ustawie. Nie może być też zatrzymany lub aresztowany, chyba że zostanie ujęty na gorącym uczynku przestępstwa, przy którym jest to niezbędne
- odpowiedzialność dyscyplinarna sędziego à za naruszenie obowiązków sędziowskich ponoszona jest odpowiedzialność wylącznie przed sądami dyscyplinarnymi, złożonymi z sędziów i wyłanianymi przez organy samorządu sędziowskiego. Sędzia również za wykroczenia odpowiada wyłącznie w drodze dyscyplinarnej
- niepołączalność à sędzia nie może zajmować innych urzędów i funkcji państwowych, nie może podejmować zajęć, które przeszkadzałyby w pełnieniu obowiązków i mogłyby uchybiać godności sędziego, lub zachwiać zaufanie do jego bezstronności
- apolityczność à sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów
- status materialny i zasady wynagradzania sędziego à KRP nakazuje zapewnienie sędziemu warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi obowiązków
· w aspekcie merytorycznym
- sędzia poza podległością prawu może być w rozstrzyganiu sprawy poddany wyłącznie wskazówkom sformułowanym w orzeczeniu sądu wyższego, zgodnie z przepisami obowiązujących procedur à niedopuszczalne są jakiekolwiek wskazania, czy sugestie płynące z innej strony czy formułowane w inny sposób
- podległość sędziego prawu ma ograniczony zakres :
+ ! 1 à sędziowie podlegają wyłącznie KRP oraz ustawom. Tym samym sędzia nie może odmawiać stosowania ustaw w oparciu o zarzut ich niekonstytucyjności à może jedynie uruchamiać stosowną procedurę przed TK, kierując do niego tzw. pytanie prawne
+ ! 2 à sędzia nie jest natomiast związany aktami podustawymi (zwłaszcza rozporządzeniami) i może przy rozpatrywaniu poszczególnych spraw samodzielnie oceniać zgodność tych aktów z ustawami i KRP, a w razie stwierdzenia niezgodności - odmawiać ich stosowania
3.) Zasada kolegialności orzeczniczej à wyraża dyrektywę kolegialnego wydawania rozstrzygnięć. W postępowaniu sądowym kolegialność jest formą wyższą od jednoosobowości, bo lepiej zabezpiecza cele procesu i prawa uczestników. Kolegialność może być zbudowana na obsadzie czysto zawodowej (urzędniczej) [ lub niezawodowej (obywatelskiej), możliwy jest także skład mieszany [występuje w zasadzie w kształcie : 1 sędzia zawodowy + 2 ławnikow (I instancja) lub 2 sędziów + 3 ławników (przy szczególnie ciężkich zbrodnich)]
+ ! 1 à obowiązujące prawo przyjmuje zasadę, że w sądach rejonowych i okręgowych na rozprawie głównej orzeka sąd mieszany
+ ! 2 à sąd orzeka w obsadzie czysto zawodowej w szczególności w wyższych instancjach - odwoławczych i kasacyjnej
4.) Zasada udziału czynnika społecznego à udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości (art. 182 KRP) à w Polsce stosuje się od kilku dziesięcioleci system sądu ławniczego, tzn. sądu o mieszanym składzie obejmującym zawodowego sędziego i ławników. Sąd taki działa w sposób jednolity à sędzia wraz z ławnikami rozstrzygają wszystkie kwestie i większością głosów wydają orzeczenie. Ławnik jest wyznaczany przez prezesa sądu do udziału w rozprawach, w zasadzie na czas nie przekraczający 12 dni w roku. W zakresie orzekania ławnicy są niezawiśli. Udział ławników w postępowaniu sądowym był zawsze ograniczony do postępowania w I instancji
· tryb wyboru à ławnicy sądów powszechnych wybierani są przez rady gmin z obszaru działania danego sądu
· kandydatów mogą zgłaszać à prezesi sądów, stowarzyszenia, organizacje i związki zawodowe, a także grupy wyborców
· kandydat musi :
a.) posiadać obywatelstwo polskie
b.) mieć ukończone 30 lat
c.) pracować lub mieszkać w miejscu kandydowania przez co najmniej rok
d.) wykazywać nieskazitelny charakter
+ ! à pewne grupy zawodowe nie mogą być ławnikami, a w szczególności : osoby zatrudnione w sądach i prokuraturach, policjanci, adwokaci, radcy prawni, duchowni i funkcjonariusze Służby Więziennej
· kadencja ławników à wynosi ona 4 lata (w wyjątkowych wypadkach możliwe jest odwołanie przed upływem kadencji)
+ ! 1 à ławnicy występują wyłącznie w sądach powszechnych i wojskowych
+ ! 2 à wg. kpk udział ławników jest wymagany w każdej sprawie
+ ! ! ! à oprócz ławników udział mogą brać organizacje społeczne oraz poręczyciel społeczny
5.) Zasady związane z organami prokuratury :
a.) zasada jednolitości prokuratury à prokuratura stanowi jednolitą władzę, a czynności poszczególnych jej organów są uważane za czynności całej prokuratury
+ ! à zasada...
xavi.hernandez