gp_nr42-wydanie-specjalne.pdf

Ukazuje się od 1988r.

65 lat pracy jezuitów

Spotkanie z Janem Pawłem II w Radomiu, człon-

kowie Duszpasterstwa Ludzi Pracy, o. Władysław

Pietryka SJ, 4.06.1991 r.

W październiku minie 65 lat odkąd

członkowie Towarzystwa Jezusowego,

popularnie zwani jezuitami, posługują

w naszej paraﬁ i! Widzieliśmy ich tu wie-

lu – jedni mignęli nam przed oczyma

niemalże przez chwilę, inni duszpaste-

rzowali nawet ponad 20 lat. Łączą nas

z nimi więzy wspólnie przeżywanych

uroczystości Bożego Narodzenia, Wiel-

kiej Nocy, procesji Bożego Ciała; łączą

nasze i naszych bliskich I Komunie św.,

bierzmowania, śluby, chrzty i pogrzeby.

Łączy w końcu – Eucharystia, sakrament

pojednania, codzienna modlitwa i wiele

godzin spotkań spędzonych na rozmo-

wach i wspólnie realizowanych dziełach.

O tym wszystkim chcielibyśmy Wam,

nasi Szanowni Czytelnicy, choć trochę

napisać i na zdjęciach pokazać. Niestety,

historia naszej paraﬁ i w postaci książko-

wej (pokaźnych zapewne rozmiarów) jest

wciąż do napisania. A my dysponujemy

zaledwie kilkoma stronami gazetowego

formatu by przedstawić kilkadziesiąt lat

ciężkiej pracy, wspólnych zmagań z prze-

ciwnościami losu, z komunistycznym sy-

stemem z zasady przeciwnym wszelkim

organizacjom religijnym.

Na temat historii ostatnich 20-30 lat

na łamach Głosu Pocieszenia pisaliśmy

w ostatnim czasie trochę więcej. Dlate-

go w tym numerze GP więcej miejsca

poświęcamy przedstawieniu okolicz-

ności i ludzi z wcześniejszych etapów

powojennej historii paraﬁ i – bo coraz

bardziej nikną w mrokach niepamięci.

Szczególnie cenne są świadectwa (na-

wet w postaci krótkich notek) osobi-

stych spotkań z jezuitami – pokazują

ich, jakimi naprawdę byli i są – cie-

płymi, przyjaznymi, uczynnymi, choć

czasami z pozoru niedostępnymi. Bywa

– zniecierpliwionymi i zagniewanymi –

ludźmi z krwi i kości, jak my sami, bo

spośród nas się wywodzącymi. I choć

z nazwiska wymieniamy jedynie po-

wojennych proboszczów naszej paraﬁ i

(jest to zabieg w minimalnym stopniu

porządkujący zaprezentowany mate-

riał) numer ten poświęcamy wszystkim

jezuitom pracującym przez minione 65

lat w naszej paraﬁ i.

Niech ten specjalny numer Głosu

Pocieszenia, w którym zamieszczamy

jedynie migawki z historii wspólnych

od 65 lat losów jezuitów i paraﬁ an od

św. Klemensa Dworzaka, będzie choć

drobnym przyczynkiem do dzieła spi-

sania historii Paraﬁ i. Niech będzie dla

jednych przypomnieniem wspólnych

losów i dobra, jakie otrzymali od Pana

Boga poprzez ręce jezuitów, dla innych

czynnikiem dopingującym do tego, by

to wspólne dobro, jakim jest wspólnota

paraﬁ alna, w jej rozwoju podtrzymy-

wać i wspierać.

A już po lekturze pisma podziękuj-

my w modlitwie Panu Bogu, przez ręce

Matki Bożej Pocieszenia, za jezuitów

posługujących w naszej paraﬁ i – zmar-

łych i żywych. Niech Wszechmogący

da im to, co w tej chwili jest im najbar-

dziej potrzebne.

Bogdan Szyszko

redaktor prowadzący

P.S. W dalszym ciągu prosimy Czytelników

o dzielenie się z nami swoimi zasobami archiwal-

nymi dotyczącymi historii paraﬁ i – zdjęcia i teks-

ty (podpisane imieniem i nazwiskiem oﬁ arodawcy

oraz z adresem) prosimy wrzucać do skrzynki

Głosu Pocieszenia w holu kościoła. Materiały

zostaną skopiowane i zwrócone właścicielom.

Kościół św. Klemensa Dworzaka. Widok z 1927 r.

od dzisiejszej ul. Inżynierskiej

Ruiny kościoła z 1945 r.

Aktualny widok kościoła paraﬁ i św. Klemensa

Dworzaka

Zapraszamy do obejrzenia specjalnej okolicznościowej wystawy fotograﬁ cznej w holu kościoła zorganizowanej przez

Duszpasterstwo Ludzi Pracy z okazji 65-lecia obecności jezuitów w naszej paraﬁ i.

Głos Pocieszenia

w parafii św. Klemensa Dworzaka we Wrocławiu

Budynek, obecnie służący nam jako

świątynia, pierwotnie nie był budowlą

sakralną. Właściwy kościół pod wezwa-

niem św. Klemensa Dworzaka już nie

istnieje. Został całkowicie zniszczony

w 1945 roku podczas zdobywania Fe-

stung Breslau. Znajdował się na obszarze

obecnej ulicy Inżynierskiej, na optycz-

nym zamknięciu dzisiejszej ulicy Mako-

wej. Na tym terenie wybudowano Szkołę

Podstawową nr 109.

Gdy w drugiej połowie 1945 roku Po-

lacy zaczęli osiedlać się we Wrocławiu,

posługę duszpasterską dla mieszkańców

osiedla Grabiszyn-Grabiszynek sprawo-

wali kapłani niemieccy: ks. Pelz i ks.

Klose. Początkowo, do grudnia 1945 r.,

nabożeństwa odbywały się w nieistnie-

jącej już kaplicy cmentarnej (do lipca

1946 w języku polskim i niemieckim,

ponieważ w tym czasie mieszkali tu jesz-

cze także Niemcy). Kaplica znajdowała

się na terenie dzisiejszego parku u zbie-

gu starego skrzyżowania obecnych ulic

Grabiszyńskiej i Hallera. Pierwszą Mszę

Święta dla Polaków odprawił tam ksiądz

kanclerz Przybyła. Największym kłopo-

tem okazał się brak świątyni. Spalone

mury dawnego kościoła nie nadawały się

do remontu. Tuż obok znalazł się jednak

budynek spełniający warunki konieczne

do stworzenia kaplicy.

Był to dawny dom

gminy ewangeli-

ckiej pw. Trójcy

Świętej. Zbu-

dowano go

w latach

1928 -

1930 według projektu konkursowego P.

Kleina i G. Wolfa. Na parterze znajdo-

wały się pomieszczenia paraﬁ alne, a na

piętrze mieściła się sala zebrań, pełniąca

też rolę tymczasowego kościoła. W po-

bliżu miała być wybudowana świątynia

ewangelicka zaprojektowana jako styli-

zowana na gotycką trzynawowa bazyli-

ka z dwoma wieżami. Zamierzeń tych

wskutek działań wojennych nie zreali-

zowano. Po kapitulacji Festung Breslau

w obecnej kaplicy dolnej znajdowały się

przyrządy do gimnastyki, górną w czasie

wojny zamieniono na teatr.

W zabudowaniach jezuici urządzili

dwie kaplice. Najpierw po przeprowa-

dzeniu remontów zamieniono dawną

kaplicę protestancką na katolicką pw.

Najświętszego Serca Pana Jezusa (kapli-

ca górna). W 1959 r. przystosowano rów-

nież salę gimnastyczną na kaplicę dolną.

Całość była mocno zrujnowana: dach

podziurawiony, okna bez szyb, drzwi bez

zamków, schody uszkodzone, ale budy-

nek nie był wypalony. Jezuici wystąpili

do Tymczasowego Zarządu Państwo-

wego we Wrocławiu o przyznanie go na

potrzeby Kościoła rzymskokatolickiego.

Okazało się to możliwe dopiero po prze-

kazaniu praw do tej nieruchomości, co

stało się w październiku 1945 roku (20

X 1945 przez prezydenta miasta, a 24 XI

1945 przez przedstawiciela Konsystorza

Polskiego Kościoła Ewangelicko-Augs-

burskiego – Wiktora Niemczyka na ręce

o. Walentego Prokulskiego, pierwszego

formalnego administratora paraﬁ i św.

Klemensa Dworzaka, który w tym

miejscu chciał odtworzyć sławny je-

zuicki zakład naukowo badawczy

w Chyrowie – najlepiej przed

wojną wyposażone gimna-

zjum w Polsce).

Remont budynku spra-

wiał wiele trudności. Nie

można było dostać da-

chówki i dziury załatano

blachą. Brakowało pienię-

dzy na szklarzy. Olbrzymią część pracy

wykonali nieodpłatnie robotnicy z „Pa-

fawagu”, ponieważ już wówczas zapadła

decyzja, że Grabiszynek będzie osiedlem

zamieszkanym przez pracowników tej

fabryki. Większość wyposażenia kaplicy

dostarczyli okoliczni mieszkańcy. Przy-

nosili krzesła znalezione w wypalonych

budynkach lub na strychach, podobnie

święte obrazy. Tabernakulum za pozwo-

leniem zwierzchnich władz kościelnych

przywieziono z rozbitego kościoła Księży

Oblatów. Pierwszy krzyż z metalu oraz

kratę do dziś przedzielającą górną kaplicę

wykonali spawacze z „Pafawagu”. Kon-

fesjonały były prowizoryczne – ścianka

przedłużająca zwykły klęcznik i krzesło

dla kapłana. W grudniu 1945 roku, tuż

przed Bożym Narodzeniem, świątynia

była gotowa na przyjęcie Najświętszego

Sakramentu. Przeniesiono go w uroczy-

stej procesji z cmentarnej kaplicy.

Niedługo potem próbowano ode-

brać paraﬁ i konsekrowany już budynek

i zamienić go na dom kultury dla pra-

cowników „Pafawagu”. W zastępstwie

na świątynię partyjne władze zapropo-

nowały nieistniejącą już kaplicę-mau-

zoleum daleko, w głębi dawnego cmen-

tarza. Ostatecznie jednak kościół nie

został przeniesiony. W czerwcu 1946

roku do rezydującego na terenie paraﬁ i,

o. Kuśmierza dołączyli nowi jezuici: o.

Edward Jasiewicz i o. Franciszek Chro-

mik, a miesiąc później – ojcowie Andrzej

Miączyński i Franciszek Piątek.

Na podstawie artykułu Iwony Kubiś (GP listopad

2007), oraz „Encyklopedii wiedzy o jezuitach...”,

w red. Ludwika Grzebienia SJ, Kraków 2004,

opracował bs

Przekrój poprzeczny kościoła ewangelickiego Świętej Trójcy (planowanego) oraz domu gminy (obecnego kościoła paraﬁ alnego i domu zakonnego), rys. z 1928 r.

Głos Pocieszenia

Trudne powojenne początki

P RZEZ CAŁE ŻYCIE

JESTEM ZWIĄZANA

Z NASZĄ PA R A FI Ą

św. Klemensa Dworzaka rozebrany kil-

ka lat później. Po kilku dniach skiero-

wano mnie do pracy w fabryce, w której

oprócz nas pracowali niemieccy jeńcy.

Wigilię 1945 roku, którą organizował

komitet fabryki, spędziliśmy w stołów-

ce. Było przyjemnie i miło – byliśmy

jedną rodziną. W Boże Narodzenie wy-

szliśmy z myślą znalezienia w pobliżu ja-

kiegoś kościoła, po drodze spotkaliśmy

polskiego księdza – o. Stefana Kuśmie-

rza. Z księdzem poszliśmy na Mszę św.,

którą odprawił na terenie Cmentarza

Grabiszyńskiego. Od Wielkanocy 1946

roku Msze św. odprawiane były przez

o. Kuśmierza, pierwszego proboszcza

naszej paraﬁ i (o. Stefan Kuśmierz na

stałe rezydował w paraﬁ i, administra-

torem z uprawnieniami proboszcza był

o. Walenty Prokulski SJ – przyp. red.),

Do Wrocławia przyjechałam w paź-

dzierniku 1945 r. wraz z trzema moimi

znajomymi. Już na dworcu Nadodrze

zobaczyłam, że Wrocław jest bardzo

zniszczonym miastem, wokół było pełno

gruzu (same szkielety zniszczonych do-

mów). Zamieszkałam na Grabiszynku,

w kamienicy obok cmentarza, w PUR-

ze. Tam goszczono wszystkich nowych

przyjezdnych, wśród nas było dużo lu-

dzi ze Wschodu. Zobaczyłam, że cała

dzielnica, w której mieszkaliśmy była

zniszczona, stał tylko szkielet kościoła

Bracia Kuśmierzowie, jezuici: Eustachy, Witold,

Stefan, Antoni, Marian

w odgruzowanym, zniszczonym ponie-

mieckim kinie przy obecnej al. Pracy.

W naszej paraﬁ i byłam bierzmowana

przez biskupa Wronkę, należałam do

chóru kościelnego prowadzonego przez

organistę – p. Przytulskiego i do kółka

różańca. Przez całe życie jestem związa-

na z naszą paraﬁ ą.

Genowefa

NASZ KOŚCIÓŁ

Wnętrze kościoła paraﬁ alnego: 1 – 1965 r., 2 – ok. 1971 r., 3 – 1985 r., 4 – ok. 1987 r., 5 – 1992 r., 5a – 1994 r., 6 – 2004 r.

Głos Pocieszenia

Długi czas przebywający

w naszej paraﬁ i o. Willi-

bald Wypler znany był po-

wszechnie ze swojego wręcz

pedantycznego zamiłowania

do porządku i czystości. Nie-

wiele osób natomiast wie-

działo, że lubił psy. Podczas

wizyty kolędowej u zaprzy-

jaźnionej rodziny posiadają-

cej czworonoga, natychmiast

po zakończeniu modlitwy

nakazał go wypuścić z poko-

ju, w którym był zamknięty.

Uradowany jamnik wskoczył mu na kolana. O. Wypler gła-

skał zwierzaka zupełnie nie przejmując się pogniecioną sutan-

ną i śladami sierści na ubraniu, a nawet pozwolił mu polizać

się po twarzy.

O. Willibald Jerzy Wypler SJ

(zdjęcie z 2008 r.)

O. Jerzy Karpiński SJ (po lewej)

taka łączona grupa wybrała się do Wambierzyc. Plan był taki,

że z pociągu wysiądą wcześniej i resztę trasy przejdą po gó-

rach. Kiedy drogowskaz na szlaku wskazywał, że do Wam-

bierzyc jest 1 godz. 40 min. drogi, o. Karpiński wpadł na po-

mysł, żeby pójść skrótem.

Wiele godzin później cała grupa wciąż była w drodze. Głę-

bokie nocne ciemności rozświetlało mizerne światło kilku

latarek, a metodą głuchego telefonu podawano sobie ostrzeże-

nia: „Uwaga kamień (w górach!), uwaga dziura”. Około trze-

ciej nad ranem udało się wreszcie wyjść na szosę, po czym

okazało się, że grupa jest jakieś 3 km od miejsca, w którym

weszli na szlak. Resztę nocy spędzili na sianie w stodole życz-

liwego rolnika.

***

O. Władysław Mika jako opiekun duszpasterstwa akade-

mickiego w naszej paraﬁ i brał udział w pielgrzymce na Jasną

Górę. Namiot dzielił z dwoma paraﬁ anami. Ponieważ jeden

z nich był w służbie porządkowej, a drugi medycznej, zwy-

***

O. Władysław Mika SJ (zdjęcie z 1985 r.)

kle przychodzili później niż pozostali na nocleg i jako ostatni

zabierali się do rozbijania namiotu. Pewnego dnia jak zwy-

kle spóźniali się, a padał deszcz. O. Mika postanowił zatem

sam rozbić namiot. Rozłożył go na trawie i usiłował wbijać

jedną ręką „śledzie” – w drugiej trzymał nad sobą parasol.

Istniała obawa, że nigdy mu się to nie uda, a cała trójka nie

będzie miała gdzie spać, bo podczas lejącego deszczu tropik

przemoknie. Na szczęście życzliwe siostry pielgrzymkowe po-

mogły i wybawiły go z kłopotu.

***

O. Jerzy Karpiński jako opiekun duszpasterstwa akademi-

ckiego bardzo często organizował wyjazdy w góry dla studen-

tów połączone z pielgrzymowaniem do miejsc kultu. Chętnie

wtedy zabierał ze sobą także dzieci z oazy pod opieką siostry

Amicji – seraﬁ tki pracującej w naszej paraﬁ i. Pewnego razu

O. Wojciech Ziółek SJ (w środku, zdjęcie z 2008 r.)

Kiedy proboszczem naszej paraﬁ i był o. Wojciech Ziółek,

do pomocy podczas Wielkiego Tygodnia i Wielkanocy przy-

jechali, jak co roku, klerycy z Krakowa. W nocy, po zakoń-

czonej liturgii Wigilii Paschalnej zostali poproszeni, aby ra-

zem z proboszczem zabrać z Bożego Grobu ﬁ gurę Chrystusa

tak, aby na rezurekcję Grób był już pusty. Kiedy wspólnie

dźwigali przez dolny kościół ciężką ﬁ gurę, jeden z kleryków

zapytał: „To gdzie mamy przenieść Pana Jezusa?” O. Ziółek

odpowiedział: „Do kotłowni”, bo faktycznie tam przez cały

rok przebywała. Widząc jednak zdziwione oczy kleryków do-

powiedział: „Chłopaki, ale jakby się ludzie pytali, to mówimy,

że zmartwychwstał!”.

Zebrała Iwona Kubiś

Głos Pocieszenia

Jezuickie przypadki

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: