Co warto wiedzieć o uzależnieniach mieszanych.pdf

(53 KB) Pobierz
Psychologia.edu.pl :: portal psychologiczny
Psychologia.edu.pl :: portal psychologiczny
http://www.ipz.edu.pl/index.php?dz=czytelnia&op=opis&id=1780
Co warto wiedzieę o uzaleŇnieniach mieszanych?
ElŇbieta Rachowska
Rok: 2000
Czasopismo: Terapia UzaleŇnienia i WspþuzaleŇnienia
Numer: 2
Tworzenie oferty terapeutycznej dla osb o zrŇnicowanych problemach wymaga od terapeutw
poszerzania wiedzy, nie kierowania siħ uprzedzeniami oraz elastycznoĻci w metodach pracy.
Osoby uzaleŇnione od narkotykw nadal z pewnĢ ostroŇnoĻciĢ sĢ przyjmowane do programw
odwykowych dla alkoholikw. OstroŇnoĻę ta spowodowana jest m.in. niepewnoĻciĢ, jak
postħpowaę z osobĢ, ktra zaŇywa wiħcej niŇ jeden Ļrodek psychoaktywny. Problem ten bħdzie
pojawiaþ siħ coraz czħĻciej, gdyŇ coraz wiħcej jest mþodych ludzi, zaŇywajĢcych narkotyki i
pijĢcych alkohol.
W oĻrodkach zajmujĢcych siħ terapiĢ narkomanw, mamy najczħĻciej do czynienia z
uzaleŇnieniem od wielu substancji zmieniajĢcych nastrj tj. od kilku narkotykw i lekw, albo
jakiegoĻ narkotyku, alkoholu i leku. MyĻlħ, Ňe za kilka lat "czyste" uzaleŇnienie od alkoholu
bħdzie zdarzaę siħ rzadziej niŇ obecnie. Z obserwacji czþonkw AA w Stanach Zjednoczonych
wynika, Ňe 76% czþonkw poniŇej 20 roku Ňycia przyznaje siħ do uzaleŇnienia takŇe od lekw.
(Osoby uzaleŇnione od narkotykw, ktre obecnie trafiajĢ do leczenia, w wywiadzie, jako
pierwszy kontakt ze Ļrodkiem zmieniajĢcym nastrj, najczħĻciej podajĢ alkohol. Intensywny
kontakt z alkoholem rozpoczynaþy zwykle w wieku kilkunastu lat. Alkohol "przecieraþ" ĻcieŇkħ w
poszukiwaniu nowych substancji psychoaktywnych. ZajmujĢc siħ grupĢ osb, ktre mogĢ byę
uzaleŇnione od wiħcej niŇ jednej substancji psychoaktywnej, trudno pominĢę aspekt
biomedyczny zwiĢzany ze specyfikĢ zaŇywanej substancji. Na tħ specyfikħ bħdzie siħ skþadaþa
nie tylko wiedza na temat wpþywu na organizm zaŇywanej substancji, ale takŇe na temat tego na
czym polega: tolerancja krzyŇowa, efekt wspþdziaþania, czas pþtrwania, dþugofalowe dziaþanie
substancji, specyficzne problemy zwiĢzane z detoksykacjĢ.
Wielu mþodych ludzi trafiajĢcych do leczenia zaŇywa rwnoczeĻnie lub naprzemiennie: alkohol,
marihuanħ, opiaty, leki uspakajajĢce i nasenne, amfetaminħ i inne. WaŇne jest zrŇnicowanie
czy od danego Ļrodka osoba jest uzaleŇniona, czy prbowaþa go sporadycznie. Do najczħĻciej
stosowanych Ļrodkw uzaleŇniajĢcych, poza alkoholem, naleŇĢ Ļrodki z grupy opiatw: heroina,
morfina, metadon, kodeina, petydyna (Dolargan); pochodne kanabinoli: marihuana, haszysz;
leki tþumiĢce: benzodiazepiny (Relanium, Elenium), barbiturany, meprobamat; Ļrodki
pobudzajĢce: amfetamina, kokaina, Ļrodki wziewne: farby, lakiery, kleje, benzyna; Ļrodki
halucynogenne: LSD, PCP, grzyby halucynogenne.
Dokþadny opis dziaþania Ļrodkw z tych grup przekraczaþby ramy tego artykuþu.
* * *
ZajmujĢc siħ osobami, ktre zaŇywajĢ rŇne substancje psychoaktywne, waŇne jest posiadanie
ĻwiadomoĻci wystħpowania tolerancji krzyŇowej. Polega ona na tym, Ňe podwyŇszeniu tolerancji
na jeden rodzaj substancji psychoaktywnej towarzyszyę moŇe podwyŇszenie tolerancji na inny
Ļrodek, ktrego siħ nie zaŇywa. Sytuacja ta dotyczy zazwyczaj tylko Ļrodkw z tej samej grupy
farmakologicznej. Np. przy zaŇywaniu opiatw przez dþuŇszy czas, moŇe zwiħkszyę siħ tolerancja
na relanium, alkohol, poniewaŇ te Ļrodki chemiczne naleŇĢ do Ļrodkw hamujĢcych,
Psychologia.edu.pl :: portal psychologiczny
http://www.ipz.edu.pl/index.php?dz=czytelnia&op=opis&id=1780
na relanium, alkohol, poniewaŇ te Ļrodki chemiczne naleŇĢ do Ļrodkw hamujĢcych,
uspakajajĢcych. Pomimo Ňe relanium, nitrazepam, oksazepam, elenium, meprobamat nie naleŇĢ
do nieselektywnych, oglnotþumiĢcych lekw, wykazujĢ wzajemnĢ tolerancjħ krzyŇowĢ z
alkoholem. Natomiast nie pojawi siħ zwiħkszona tolerancja na naleŇĢcĢ do innej grupy
amfetaminħ czy kokainħ.
Czþowiek, ktry jednoczeĻnie pije i zaŇywa narkotyki, naraŇa siħ poza tym na wystĢpienie efektu
wspþdziaþania. Skutki dziaþania narkotykw i alkoholu pomnaŇajĢ siħ, a nie dodajĢ w prosty
sposb. JeŇeli ktoĻ wypije trzy kieliszki alkoholu i zaŇyje piħę tabletek relanium, to w efekcie nie
bħdzie 3 + 5 = 8 ale 3 x 5=15. Mieszanie Ļrodkw z tej samej grupy jest niebezpieczne, gdyŇ
moŇe doprowadzię do caþkowitego poraŇenia oĻrodka oddechowego w mzgu. Na podobne skutki
picia moŇna siħ narazię przy rwnoczesnym stosowaniu cyklobarbitalu, opiatw, barbituranw,
fenotiazyn.
ZajmujĢc siħ osobami uzaleŇnionymi, waŇnym jest posiadanie wiedzy na temat czasu pþtrwania
Ļrodka. Czas pþtrwania, jest to czas, w ktrym poþowa zaŇytego Ļrodka ulega w organizmie
przemianie materii. Nie biorĢc pod uwagħ czasu pþtrwania, nie zdajemy sobie sprawy, Ňe lek i
narkotyki znajdujĢ siħ w organizmie dþuŇej niŇ mogþoby siħ wydawaę. Powoduje to wiħksze
stħŇenie substancji psychoaktywnej w organizmie niŇ wynikaþoby to z prostej sumy dziennej
dawki w miligramach. KaŇdego dnia czħĻę przyjmowanej dziennej dawki nie ulega rozkþadowi i
jest dodawana do dawki w nastħpnych dniach.
* * *
Kolejnym waŇnym zjawiskiem, ktre powinniĻmy wziĢę pod uwagħ, jest dþugofalowe dziaþanie
substancji psychoaktywnej. W jednym z badaı przeprowadzonych na zwierzħtach stwierdzono
wpþyw wysokich dawek amfetaminy na poziom neurotransmitera dopaminy w mzgu,
utrzymujĢcy siħ w piħędziesiĢt dni po zaprzestaniu podawania tego narkotyku.
Zdarza siħ, Ňe podwyŇszenie poziomu dopaminy, na skutek dziaþania amfetaminy, kokainy,
powoduje wystĢpienie objaww przypominajĢcych chorobħ psychicznĢ. Aktywny skþadnik
marihuany THC (d 9-czterowodorokanabinolu) utrzymuje siħ w organizmie przez okres siħgajĢcy
trzydziestu dni. Przy systematycznym paleniu marihuany gromadzi siħ przez wiele miesiħcy i jest
przechowywany w komrkach tþuszczowych mzgu, wĢtroby i organw pþciowych. Dlatego
oczyszczanie organizmu z THC, moŇe trwaę kilka miesiħcy, rok, a nawet dþuŇej.
Wynika z tego, Ňe substancje psychoaktywne stosowane przez pacjentw sĢ niebezpieczne z
wielu wzglħdw, miħdzy innymi z tego powodu, Ňe skutki ich dziaþania mogĢ siħ utrzymywaę
przez dþugi czas po ich odstawieniu. Czħsto osoby, preferujĢc jeden narkotyk, zaŇywajĢ
rwnoczeĻnie inny, by zþagodzię niepoŇĢdany efekt tego pierwszego. Niektre osoby zaŇywajĢce
amfetaminħ pijĢ rwnoczeĻnie alkohol, by þagodzię nieprzyjemny stan napiħcia, nadmiernego
pobudzenia do znoĻniejszego poziomu.
Gdy mamy do czynienia z uzaleŇnieniem od kilku substancji psychoaktywnych, tym trudniejszy
staje siħ proces detoksykacji. NajwaŇniejsze, by rozpoznaę je juŇ w chwili rozpoczħcia terapii.
To, o czym wczeĻniej pisaþam jest waŇne, by lepiej rozpoznaę od czego uzaleŇniony jest
czþowiek, ktry zgþasza siħ do nas po pomoc, a takŇe czym spowodowane mogĢ byę zmiany jego
zachowania.
Temat zwiĢzany z uzaleŇnieniami czħsto budzi kontrowersje. Podobnie stosunek do narkomanii
czħsto jest efektem subiektywnych opinii przekonaı, a nie znajomoĻci faktw. Fakt bycia osobĢ
Psychologia.edu.pl :: portal psychologiczny
http://www.ipz.edu.pl/index.php?dz=czytelnia&op=opis&id=1780
czħsto jest efektem subiektywnych opinii przekonaı, a nie znajomoĻci faktw. Fakt bycia osobĢ
uzaleŇnionĢ, to zamkniħcie w nastħpujĢcym schemacie myĻlenia: obsesyjne pragnienie
dokonania czegoĻ, jeŇeli osoba uzaleŇniona opiera siħ temu pragnieniu lub coĻ stanie na
przeszkodzie jej realizacji, niepokj i koncentracja na tej potrzebie potħguje siħ. Zaspokojenie
tego pragnienia obniŇa napiħcie i eliminuje potrzebħ. Jednak wkrtce pojawia siħ ona znw.
Istnieje szereg ludzkich dziaþaı, ktre speþniajĢ schemat uzaleŇnienia, ale nie majĢ zwiĢzku z
przyjmowaniem Ňadnych substancji psychoaktywnych. W zasadzie wszystkie definicje
uzaleŇnienia mwiĢ o narastajĢcym skoncentrowaniu na jednej aktywnoĻci, ktra stopniowo
staje na przeszkodzie w realizowaniu waŇnych Ňyciowych dla kaŇdego czþowieka zadaı,
zwiĢzanych z posiadaniem rodziny, pracy, odpoczynkiem, zainteresowaniami. Mwi siħ o
koniecznoĻci zrobienia czegoĻ, czego przynajmniej czħĻciowo nie chcielibyĻmy robię. Zajħcia
codzienne zaczynajĢ koncentrowaę siħ na zapewnieniu sobie dostħpu do Ļrodka
psychoaktywnego. UŇywanie tej substancji zaczyna byę mniej zaleŇne od zewnħtrznych
sygnaþw i rzadziej powstrzymywane przez niepokj o konsekwencje. Wraz z pojawieniem siħ
tolerancji, wzrasta iloĻę substancji koniecznej do osiĢgniħcia poŇĢdanego rezultatu. Jak widzimy
uzaleŇnienie od rŇnych substancji ma podobne zasadnicze cechy. MoŇna by przyjĢę, Ňe
uzaleŇnienie jest uzaleŇnieniem, niezaleŇnie od tego jaka substancja jest naduŇywana.
WychodzĢc z tego zaþoŇenia, podstawowe zasady leczenia dowolnego uzaleŇnienia moŇna oprzeę
na zasadach leczenia alkoholizmu.
* * *
UwzglħdniajĢc model biopsychospoþeczny, poza czynnikami biologicznymi, musimy uwzglħdnię
czynniki psychologiczne i spoþeczne wchodzĢce w grħ w uzaleŇnieniu. Czynniki psychologiczne i
spoþeczne powodujĢ, Ňe mamy do czynienia z rŇniĢcymi siħ miħdzy sobĢ osobami
uzaleŇnionymi nie tylko rodzajem Ļrodka psychoaktywnego przez nich przyjmowanego. Dlatego
uwaŇam, iŇ programy terapeutyczne dla osb uzaleŇnionych powinny byę zrŇnicowane ze
wzglħdu na to: w jakim wieku jest pacjent, jakie zdoþaþ zdobyę doĻwiadczenia w Ňyciu na
trzeŅwo, pomagajĢce mu wytrwaę w trzeŅwoĻci, jak powaŇnej destrukcji ulegþo jego Ňycie, czy
posiada oparcie wĻrd bliskich i inne. Bycie osobĢ uzaleŇnionĢ od narkotykw wiĢŇe siħ z
nielegalnym stosowaniem Ļrodkw odurzajĢcych. Stosowanie Ļrodkw nielegalnych wiĢŇe siħ z
brakiem wiedzy co do stopnia ich zanieczyszczeı i siþy dziaþania. Poza tym, najczħĻciej jest
przyczynĢ dalszych problemw natury spoþecznej i prowadzi do konfliktw z prawem. Osoby
potrzebujĢce coraz wiħkszych iloĻci narkotykw zaczynajĢ poŇyczaę pieniĢdze, popadaę w dþugi,
kraĻę, handlowaę narkotykami. W zasadzie od pierwszego razu branie narkotykw wiĢŇe siħ z
ukrywaniem tego faktu, obawĢ, co do dalszych moŇliwoĻci zdobycia narkotyku, lħkiem i
poczuciem winy.
Bez wzglħdu na to, czy pacjent jest uzaleŇniony tylko od alkoholu czy narkotykw, jeĻli jest
osobĢ mþodocianĢ, to program dla niego bħdzie rŇniþ siħ od programu dla osb dorosþych, ktre
majĢ wiele doĻwiadczeı z dorosþego Ňycia na trzeŅwo i motywacjħ do dokonania zmian w swoim
Ňyciu. Inaczej takŇe bħdzie wyglĢdaþ program dla osb, ktre przez wiele lat koncentrowaþy
swoje Ňycie wyþĢcznie wokþ zaŇywanej substancji i majĢ maþo umiejħtnoĻci zwiĢzanych z
rozwiĢzywaniem problemw.
* * *
ZastanawiajĢc siħ nad tym czy moŇemy przyjĢę osobħ uzaleŇnionĢ do programu, powinniĻmy
rozwaŇyę, czy nasza oferta odpowiada potrzebom klienta. Czy metody przez nas stosowane,
czas trwania terapii, pozwolĢ mu na osiĢgniħcie celu, zdobycia umiejħtnoĻci do zatrzymania
rozwoju uzaleŇnienia i Ňycia w trzeŅwoĻci. Pomocne w ustaleniu potrzeb terapeutycznych klienta
mogĢ byę nastħpujĢce kryteria:
Psychologia.edu.pl :: portal psychologiczny
http://www.ipz.edu.pl/index.php?dz=czytelnia&op=opis&id=1780
mogĢ byę nastħpujĢce kryteria:
EkstensywnoĻę uŇywanego Ļrodka odurzajĢcego tzn. rodzaj Ļrodka, dawki i czħstotliwoĻę
uŇywania, dþugoĻę trwania kontaktu z narkotykami (miesiĢce, lata).
Stopieı kontroli nad zachowaniem, czy osoba wykonuje wyznaczone obowiĢzki domowe,
zawodowe, czy robi to, o co jest proszona, czy przestrzega reguþ panujĢcych w swoim
Ļrodowisku.
Chħę wspþpracy.
Zaprzeczenie, ktre determinuje chħę nawiĢzania wspþpracy. Na caþoĻciowĢ ocenħ powinny
skþadaę siħ wszystkie cztery czynniki.
Poza tym waŇna jest ocena aktualnego stosunku klienta do substancji psychoaktywnej. MoŇna
ulokowaę ten stosunek na czterech poziomach:
Osoby, ktre zaŇywajĢ duŇe iloĻci narkotykw i nie martwiĢ siħ o konsekwencje wystħpuje u
nich silnie zaprzeczenie.
Osoby, ktre od czasu do czasu myĻlĢ o zredukowaniu iloĻci zaŇywanej substancji pojawiajĢ siħ
u nich wyrzuty sumienia i niepokj przy kontynuowaniu takiego stylu Ňycia.
Osoby, ktre podejmujĢ energiczne kroki w kierunku zerwania z naþogiem.
Osoby, ktre utrzymujĢ abstynencjħ od jakiegoĻ czasu i chcĢ przedþuŇyę taki stan.
IstotĢ takiej klasyfikacji jest uĻwiadomienie, Ňe interwencja terapeutyczna powinna odnosię siħ
do poziomu na jakim dana osoba siħ znajduje. Nakþanianie osb z poziomu pierwszego, do
rozstania siħ z narkotykiem, w krtkim czasie moŇe byę dla nich zbyt trudne i skazaę nasze
oddziaþywanie na niepowodzenie. Byę moŇe propozycje zwiĢzane z oddziaþywaniem dotyczĢcym
ograniczenia szkd pozwolĢ im na osiĢgniħcie drugiego poziomu.
Tworzenie oferty terapeutycznej dla osb o zrŇnicowanych problemach wymaga od terapeutw
poszerzania wiedzy, nie kierowania siħ uprzedzeniami oraz elastycznoĻci w metodach pracy.
Zachħcam wiħc do otwartoĻci w pracy na zbieranie nowych doĻwiadczeı.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin