dinozaury afrykańskie.doc

(29 KB) Pobierz

             

   W erze mezozoicznej na terenie Afryki żyły niektóre z najwcześniejszych i największych dinozaurów.

 

   Olbrzymi kontynent afrykański leży po obu stronach równika. Niemal w całej Afryce jest bardzo ciepło. Klimat dzisiejszej Afryki jest zróżnicowany: od spalonych słońcem piasków Sahary na północy, poprzez równikowe dżungle w centrum i na zachodzie – po suche trawiaste sawanny na południu kontynentu. W erze dinozaurów znajdowała się niemal w środku super kontynentu Pangei: było tam gorąco i sucho. Taki klimat utrzymywał się po rozpadzie Wszechziemi, tworząc idealne warunki życia dla wielu gatunków dinozaurów, zamieszkujących ten olbrzymi ląd.

 

   Skamieniałości świadczą o tym że przed około 200 milionami lat na południu Afryki żyły niektóre z najwcześniejszych dinozaurów. Jednym z nich był niewielki, szybki syntars (Syntarsus) o wąskiej czaszce w kształcie klina, długiej szyi i ogonie. Był długości samochodu osobowego. Długie, zakończone pazurami przednie kończyny umożliwiały syntarsowi chwytanie niewielkich, ruchliwych zwierząt. Polował na owady, jaszczurki i małe ssaki.

Prawdopodobnie żywił się też padliną większych zwierząt, zabitych przez inne dinozaury i porzuconych po zaspokojeniu przez nie głodu. Ostatnio naukowcy dowiedli, że syntars był jednym z gatunków celofyza.

 

   Niewielki, zaledwie 1-metrowej wysokości fabrozaur (Fabrosaurus) był kolejnym wczesnym dinozaurem z Afryki. Miał zęby z przodu górnej szczęki, lecz bezzębny przód żuchwy. Przypuszczalnie duży żołądek pomagał mu trawić twardy, roślinny pokarm. Skamieniałości fabrozaura były początkowo tak rzadkie, że naukowcom trudno było odtworzyć jego wygląd. Więcej wskazówek paleontolodzy otrzymali w latach 70., kiedy w Lesoto na południu Afryki znaleziono szkielet zwierzęcia o podobnym uzębieniu, niemal identycznym jak u fabrozaura. Naukowcy nie zdecydowali jednak czy to przedstawiciel tego samego gatunku i nadali mu nazwę lesotozaur (Lesothosaurus). Ten roślinożerca był nie wiele większy od kurczaka, smukły i szybko biegał na dwóch nogach.

 

   Inną grupą wczesnych dinozaurów zamieszkujących Afrykę w późnym Triasie były prozauropody. Były one spokrewnione z ogromnymi zauropodami takimi jak mamenchizaur (Mamenchisaurus) czy diplodok (Diplodocus). Jednym z dobrze poznanych prozauropodów był anchizaur (Anchisaurus). Pierwsze jego skamieniałości odnaleziono w Ameryce Północnej. Szczątki odkryte w Afryce nazwano początkowo tekodontozaurem (Thecodontosaurus). Były jednak tak podobne do amerykańskich, że przemianowano je na anchizaura. Był on niskim, czworonożnym dinozaurem, około 2,5-metrowej długości. Przypominał Dino – oswojonego dinozaura państwa Flinstonów z kreskówki. Jednak najpospolitszym prozauropodem był masospondyl (Massospondylus - „wielkokręgi”). Miał 4 metry długości, długą, giętką szyję, małą głowę i ostre kołkowate zęby. Chodził na czterech kończynach – mógł tez stawać na dwóch tylnych, aby sięgnąć po wysoko rosnącą roślinność. Przy niektórych szkieletach znajdowano niekiedy duże, gładkie kamyki w miejscu gdzie kiedyś był żołądek. Gastrolity czyli inaczej kamienie żołądkowe służyły mu do mielenia pokarmu.

 

    W Afryce nie brakowało tez stegozaurów. Jednym z nich był 2,5-metrowy kentrozaur (Kentrosaurus). Miał wąskie, kostne płyty na przedniej części grzbietu i ostre długie kolce na tylnej części i ogonie. Przypominał jeżozwierza i podobnie chronił się przed napastnikami, dodatkowo machając ogonem.

 

   Na czarnym kontynencie możemy dziś spotkać największe zwierzęta lądowe takie jak słonie i hipopotamy oraz najwyższe – żyrafy. Przed milionami lat żyły tam również największe z dinozaurów np. dwukrotnie wyższy od żyrafy i cięższy niż 10 słoni brachiozaur (Brachiosaurus), 9-tonowy cetiozaur (Cetiosaurus) lub inne takie jak rebbachizaur (Rebbachisaurus), egiptozaur (Aegyptosaurus) lub atlazaur (Atlasaurus).

 

   Afrykę zamieszkiwały też dinozaury mięsożerne. Pozbawione głowy skamieniałości elafrozaura (Elaphrosaurus) znaleziono na początku naszego wieku we wschodniej części kontynentu. Był smukły i szybko biegał na dwóch nogach. Dużą rolę odgrywała też rodzina spinozaurów, którą tworzyły takie potwory jak suchomim (Suchomimus), sigilimazaur (Sigilmassasaurus) oraz "nazwodawca" – spinozaur (Spinosaurus) znany z trzeciej części niesamowitego filmu o dinozaurach – „Jurassic park”. Posiadał on budzące grozę zęby, ostre szpony i wysoki na 2-metry żagiel na grzbiecie – do końca nie wiadomo do czego służył. Żył na terenie Egiptu, Maroka i Nigru, 110 milionów lat temu obok ouranozaura (Ouranosaurus), iguanodonta z wyraźnym grzebieniem na plecach.

 

   Oprócz spinozaurów w Afryce żyło wiele innych drapieżników, m.in. afrowenator (Afrovenator), deltadrom (Deltadromeus), znany także z europy megalozaur (Megalosaurus) oraz karcharodontozaur (Carcharodontosaurus). Ten ostatni zyskał sławę gdy w 1996 roku naukowcy odkryli szkielet i ogromną czaszkę z 12 centymetrowymi, zakrzywionymi zębami.

 

   Choć afrykańskie dinozaury różniły się wielkością, kształtem i zachowaniem, wszystkie bezpowrotnie wymarły z powierzchni ziemi w późnej kredzie.

...
Zgłoś jeśli naruszono regulamin