PROZA ROZRACHUNKÓW INTELIGENCKICH
Rozrachunki inteligenckie - K. Wyka; nazywając w ten sposób grupę powieści wydanych bezpośrednio po II WŚ, które łączyła zarówno problematyka, jak i zbliżona perspektywa narracyjna.
Należą Tu:
„Jezioro Bodeńskie: S. Dygata; „Drewniany koń” K. Brandysa; „Sprzysiężenie” S. Kisielewskiego; „Sedan” P. Hertza. – debiutanci
Charakterystyczne:
-inteligencki bohater, zorientowany na samookreślenie swojej sytuacji ideowej;
-narracja personalna, pierwszoosobowa, niekiedy stylizowana na refleksyjny pamiętnik; bądź sięgali po mowę pozornie zależną;
-bohaterowie zachowują analityczny dystans; problematyzowali własne usposobienie; źródła słabości Polski międzywojennej; marginalną rolę inteligencji w życiu społecznym; anachroniczność narodowych stereotypów i mitologii;
-autokompromitacja bohatera poprzez groteskowe obrazowanie;
Proza rozrachunków inteligenckich nie zyskała pełnej akceptacji. Przedstawiały jednostronny obraz Polski. Satyra z elementami ideologii, pozorne prowadzenie w utworach debaty, łatwość kompromitowania się bohatera.
*Jezioro Bodeńskie S. Dygat – zmagania bohatera ze stereotypami polskości i mitologią romantycznej proweniencji poświadczają ambiwalentny stosunek do nich. „Polskość” wiąże się tu z ograniczeniem do paru schematycznych ról: romantycznego kochanka, idealisty optującego za niewzruszalnością kategorii honoru, godności, wierności, którego wybory polityczne motywowane są racjami serca i fantazją. W chwilach zagrożenia stereotypy okazują się najskuteczniejszym środkiem samopotwierdzenia.
cfaniara