René Girard - Kozioł ofiarny.pdf - FILOZOFiczne - miodooka

| 1

René Girard

Kozioł ofiarny

Kozioł oiarny

René Girard

Kozioł ofiarny

Przełożyła Mirosława Goszczyńska

Tytuł oryginału: Le Bouc Emissaire

Projekt okładki i karty tytułowej: Sławomir Zientalski

Redaktor: Jarosław Skowroński

Redaktor techniczny Andrzej Hrynkiewicz

ISBN 83-218-0608-2

Wydawnictwo Łódzkie

Łódź 1987

Wydanie drugie

Spis treści

Guillaume de Machaut i Żydzi

Stereotypy prześladowań

Przemoc i magia

Te ot ihuac an

Asowie, Kureci i Tytani

Zbrodnie bogów

Wiedza mitów

Najwyższa mądrość słów ewangelicznego opisu Męki

Lepiej jest dla was, gdy jeden człowiek umrze...

Ścięcie Jana Chrzciciela

Zaparcie się Piotra

Demony z Gerazy

Szatan sam z sobą skłócony

Historia i Paraklet

Posłowie

4 | Guillaume de Machaut i Żydzi

Guillaume de Machaut i Żydzi

wart jest dokład-

niejszego poznania. Zasadnicza część tego dzieła napisana jest w stylu dworskiego

poematu, ale jego początek robi wstrząsające wrażenie. Zawiera relację z katastro-

falnych, acz niepowiązanych ze sobą wydarzeń, w których jakoby sam Guillaume

brał udział, zanim, zdjęty grozą, ukrył się w swoim domu, aby tam oczekiwać

śmierci lub też końca tych trudnych do opisania nieszczęść. Niektóre wydarzenia

są wręcz nieprawdopodobne, inne zaś są wiarygodne tylko połowicznie. Jednakże

w trakcie lektury czytelnik zaczyna podejrzewać, że opis dotyczy czegoś, co działo

się naprawdę.

Jugement du Roy de Navarre (Sąd króla Nawarry)

Na niebie pokazują się znaki, spada deszcz kamieni niszcząc wszelkie życie. Od

uderzeń gromu obracają się w perzynę całe grody. W mieście, w którym mieszka

Guillaume, a którego nazwy poeta nie wymienia, ludzie umierają masowo. Odpo-

wiedzialnością za niektóre zgony obciąża się niegodziwych Żydów oraz pewnych,

współdziałających z nimi chrześcijan. W jakiż sposób ludzie ci mogli spowodować

tak straszliwą zagładę miejscowej ludności? Otóż zatruwali oni rzeki oraz wszystkie

źródła pitnej wody, a więc niebiosa położyły kres tym występnym czynom, ujaw-

niając zdziesiątkowanej ludności sprawców klęski. Jednakże ludzie nie przestali

umierać, a liczba zgonów rosła aż do pewnego wiosennego ranka, kiedy to Guillaume

usłyszał dochodzącą z ulicy muzykę i śmiechy. Wszystko się skończyło, a dworska

poezja mogła kwitnąć dalej.

Krytyka epoki nowożytnej już od swego zarania, a więc od XVI-XVII wieku, trzyma

się zasady nieobdarzania tekstów stuprocentowym zaufaniem. Wiele wybitnych

współczesnych umysłów – żywiąc przekonanie, iż przyczynia się ten sposób do po-

stępu krytycznej dociekliwości –domaga się od krytyków coraz większej nieufności

wobec słowa pisanego. Na skutek licznych interpretacji i reinterpretacji, dokonywa-

nych przez kolejne generacje historyków, wiarygodność wielu tekstów, uchodzących

w swoim czasie za źródła autentycznej informacji, jest dziś podważana. Z drugiej

strony epistemologia i filozofia przechodzą obecnie totalny kryzys, świadczący o

zachwianiu podstaw nauki zwanej niegdyś wiedzą historyczną. Wszyscy intelek-

tualiści, przyzwyczajeni do czerpania z tak Zwanych tekstów źródłowych, nader

gorliwie pogrążyli się w rozmyślaniach na temat wiarygodności jakiejkolwiek in-

terpretacji.

Tekst Guillaume’a de Machaut może na pierwszy rzut oka korespondować z modnym

dziś klimatem sceptycyzmu wobec historycznej wiarygodności. Jednakże po chwili

zastanowienia nawet obecni czytelnicy są w stanie dostrzec ukryte za wydarzeniami

René Girard

Francuski poeta Guillaume de Machaut żył i tworzył w połowie XIV w. Jego utwór

zatytułowany

Guillaume de Machaut i Żydzi | 5

nieprawdopodobnymi wydarzenia rzeczywiste. Nie wierzą ani w znaki na niebie, ani

w zasadność oskarżeń rzucanych na Żydów, lecz wszystkich tych niewiarygodnych

tematów nie traktują jednakowo. Wiedzą, że Guillaume niczego nie zmyślił. Jest on

oczywiście człowiekiem łatwowiernym, a jego opinia o wydarzeniach jest odbiciem

opinii publicznej w stadium histerii. Masowe zgony, które relacjonuje, także nie są

zmyślone. Ich przyczyną była słynna epidemia dżumy, która w latach 1349–1350

spustoszyła północne regiony Francji. Masakra Żydów jest również wydarzeniem

autentycznym, uzasadnionym w oczach tłumu, który dokonał tej zbrodni, docho-

dzącymi zewsząd pogłoskami o zatrutych źródłach. Lęk przed tą straszną chorobą

sprawił, że już same pogłoski mogły stać się impulsem do rozpoczęcia masakry.

A oto fragment

Sądu króla Nawarry,

którym autor pisze o Żydach:

Poczem przybyła zgraja

Fałszywa, zdradziecka i bluźniercza:

Było to Żydostwo przeklęte.

To złe, to wiarołomne.

Które dobra nienawidzi, a kocha wszelkie zło.

Które tyle dało złota i srebra

I poleciło (pewnym) chrześcijanom.

Iżby studnie, rzeki i źródła.

Które były czyste i zdrowe,

W wielu miejscach zatruli.

Od czego wielu (ludzi) swe życie zakończyło;

Albowiem wszyscy, którzy z ich (wody) korzystali.

Dość nagle umierali.

Z czego, zaprawdę, dziesięć razy po sto tysięcy

Umarło, tak na wsi jak w mieście.

I tak ujawniła się

Ta śmiertelna plaga.

Ale ten, który wysoko zasiada i daleko widzi.

Który wszystkim rządzi i o wszystko dba.

Zdrady tej dłużej ukrywać

Nie chciał, tak więc ujawnił ją

I dał tak powszechnie poznać.

Że (zdrajcy) utracili życie i dobra (swe).

Albowiem wszyscy Żydzi zostali zniszczeni.

Jedni powieszeni, inni spaleni.

Inni (znów) utopieni, innym ścięto

Głowy toporem lub mieczem.

I w ten też sposób liczni chrześcijanie

(tak) haniebnie zginęli.

Tłumaczenie filologiczne S. Ziółkowskiego

Kozioł oiarny

René Girard - Kozioł ofiarny.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: