Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych uchwaliło Konwencję o Prawach Dziecka, dokument zawierający zapis podstawowych praw dzieci. Polska również ratyfikowała tę konwencję.
· wymienić kilka podstawowych praw dziecka;
· wytłumaczyć, co oznaczają wybrane prawa;
· rozpoznać, kiedy prawa dziecka są naruszane;
· podać kilka instytucji, do których dzieci mogą się zwrócić w wypadku naruszenia ich praw.
· Uczniowie malują plakaty .Może to być dzieło zbiorowe - na przykład każdy z zespołów rysuje duży plakat i wymyśla jedno wspólne hasło. Zorganizuj wystawę plakatów w klasie lub na szkolnym korytarzu.
· Możecie też stworzyć klasowy album praw dziecka.
Materiałem pomocniczym do tej lekcji może być wydana przez Komitet Ochrony Praw Dziecka książka Elżbiety Czyż i Roberta Macieji Moje prawa, Warszawa 1994
Jakie prawa maja uczniowie i jak mogą ich bronić?
Lekcja uświadamia, jakie prawa i wolności przysługują uczniom na podstawie dokumentów prawa międzynarodowego, polskiego prawa oświatowego oraz innych źródeł, w tym statutów i regulaminów szkolnych. Pokazuje także, iż w polskich szkołach nie ma tradycji obrony tych praw, a w samym prawie brakuje uregulowań dotyczących mechanizmów ich ochrony. Uczniowie analizują konkretne przypadki naruszania praw i zastanawiają się, jak w takich sytuacjach można się zachować.
· sformułować kilka praw i obowiązków ucznia, które, ich zdaniem, powinny się znaleźć w statucie szkolnym;
· wymienić podstawowe dokumenty, w których zapisane są prawa uczniów;
· analizując konkretne przypadki, wskazać, jakie prawa uczniów zostały naruszone oraz w jakich dokumentach należy szukać zapisów w tych sprawach;
· wymienić osoby i instytucje, do których mogą się zwrócić w wypadku łamania praw uczniów w ich szkole.
· Podziel uczniów na grupy i poproś, żeby zapoznali się z przypadkami naruszania praw ucznia opisanymi w materiale "Jakie prawo?". Poproś, żeby wśród fragmentów dokumentów odnoszących się do praw ucznia odnaleźli ten, na który może powołać się uczeń, jego rodzice, wychowawca, szkolny rzecznik praw ucznia, samorząd uczniowski lub inne osoby i instytucje, które chciałyby stanąć w jego obronie.
· Zaproponuj uczniom, by zastanowili się, czy i jakie dodatkowe zapisy należałoby umieścić w regulaminie
Gdy prawa człowieka są łamane
Pomimo istnienia wielu konwencji i deklaracji kodyfikujących prawa człowieka w wielu krajach na świecie są one wciąż łamane bądź naruszane. Uczniowie zapoznają się z przypadkami naruszenia praw i wolności osobistych oraz politycznych, a także dowiadują się o krajowych i międzynarodowych instytucjach służących ich ochronie. Poznają też dostępne polskim obywatelom środki i mechanizmy obrony swoich praw.
Po zajęciach uczniowie powinni umieć:
· wymienić podstawowe prawa osobiste i polityczne;
· określić, na czym może polegać naruszanie tych praw przez władze;
· podać przykłady takich sytuacji we współczesnym świecie.
2. Odczytaj krótki fragment wyszukanej przez siebie lub uczniów notatki prasowej na temat naruszania praw człowieka w którymś z państw. Poproś uczniów o podzielenie się swoimi reakcjami w związku z odczytanym artykułem.
3. Zapytaj uczniów, czy słyszeli o innych przypadkach naruszania praw w Polsce lub na świecie. Zapisz na tablicy podawane przez nich przykłady.
4. Poleć uczniom, by przeczytali w podręczniku materiał z informacjami na temat przypadków naruszania praw człowieka na świecie. Poproś, aby zaznaczyli na ściennej mapie (lub na globusie) wymienione w nim miejsca, gdzie nie są przestrzegane prawa człowieka. Zapytaj uczniów, o jakich drastycznych przykładach naruszania praw człowieka słyszeli ostatnio. W jakim kraju do nich doszło i czy zostały podjęte jakieś kroki, by je powstrzymać lub im zaradzić?
5. Zapytaj uczniów, czy - ich zdaniem - są to jedyne miejsca na świecie, gdzie naruszane są prawa człowieka. Czy prawa człowieka bywają też naruszane w Polsce, w Stanach Zjednoczonych lub w Szwajcarii? Na przykład wielu ludzi uważa, że wykonywane w USA wyroki śmierci stanowią naruszenia praw człowieka. Podaj przykłady ewentualnego naruszania praw człowieka w innych krajach. Podkreśl, że choć istnieją państwa, w których prawa człowieka są szczególnie bezwzględnie i często naruszane, to nie ma na świecie miejsca, gdzie byłyby przestrzegane absolutnie wszystkie prawa wszystkich obywateli.
7. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenie "Czy to jest zgodne z prawami człowieka?". Po wykonaniu zadania podaj prawidłowe odpowiedzi.
Jakie prawa mają dzieci?
Prawa i wolności przysługują wszystkim, a więc także dzieciom. Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych uchwaliło Konwencję o Prawach Dziecka, dokument zawierający zapis podstawowych praw dzieci. Polska również ratyfikowała tę konwencję.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE
· Kartki papieru, ołówki, kredki.
1. Poproś uczniów, żeby zastanowili się, czy dzieci powinny mieć takie same prawa jak dorośli.
ROZWINIĘCIE
2. Przedstaw informacje zawarte w tekście "Dziecko też człowiek",
Przypomnij uczniom znaczenie słowa "konwencja". Zwróć uwagę, że konwencja - w odróżnieniu od deklaracji - zobowiązuje państwo, które ją ratyfikowało, do przestrzegania zawartych w niej praw.
4. Zaproponuj teraz, aby uczniowie - pracując indywidualnie lub w parach - sami wypełnili treścią artykuły Konwencji. Przydziel każdemu jedno prawo. Zilustrowali ruchem treść wylosowanego Prawa
"Jeśli dzieci mają prawo do wypoczynku
Materiałem pomocniczym do tej lekcji może być wydana przez Komitet Ochrony Praw Dziecka książka Elżbiety Czyż i Roberta Macieji Moje prawa, Warszawa 199
: Jak skutecznie wyrazić własne zdanie?
Wyrażanie własnego zdania, czyli jasne, precyzyjne formułowanie opinii, argumentów oraz przekonywające ich prezentowanie to umiejętności, bez których niemożliwe jest uczestniczenie w obywatelskich debatach i decyzjach. Ważną, a często niedocenianą umiejętnością obywatelską są także nieuleganie nawet silnej presji i obrona własnego stanowiska.
· uczą się prezentować własne zdanie;
· ćwiczą umiejętność formułowania własnych opinii;
· uczą się obrony swego stanowiska w obliczu presji innych.
1.. Poproś uczniów, by przypomnieli sobie jakąś sytuację, w której - choć czuli, że mają coś do powiedzenia (czy wręcz mają rację) - nie zabrali głosu lub zrobili to zbyt mało stanowczo i wyraźnie. Może to dotyczyć zarówno kontaktów z rodzicami, nauczycielami, innymi dorosłymi, jak i rówieśnikami. Na podstawie relacji uczniów wypisz na tablicy główne przyczyny tego, że młodzi ludzie nie zawsze mogą i potrafią wyrazić swoje zdanie. Komentując wypowiedzi uczniów, zwróć uwagę, że ludzie (nie tylko młodzi) mają czasem trudności z jasnym wyrażaniem własnego stanowiska: boją się, że zostaną skrytykowani, niezrozumiani lub nawet ośmieszeni, a nawet ukarani za wygłaszanie odmiennego zdania. Czasem po prostu nie chcą przeciwstawiać się lubianemu koledze, ważnej czy starszej osobie albo w ogóle wstydzą się wypowiadać w większej grupie. Tej umiejętności jest poświęcona lekcja. Poleć przeczytanie tekstu "Mieć własne zdanie i je wyrażać" lub sam przekaż zawarte w nim informacje.
Lekcja 13: O konfliktach i ich rozwiązywaniu (Alicja Pacewicz, Henryk Puszcz, Tomasz Merta).
· uświadamiają sobie, że konflikty są naturalnym elementem życia społecznego;
· poznają trzy najczęściej stosowane strategie zachowania w sytuacji konfliktowej;
· ćwiczą umiejętności niezbędne do konstruktywnego rozwiązywania sporów, w tym określanie własnych interesów oraz rozpoznawanie interesów sprzecznych i wspólnych.
JAK PRZEPROWADZIĆ ZAJĘCIA?
WPROWADZENIE
1. Podziel klasę na kilkuosobowe grupy i poproś o odpowiedź na dwa pytania:
· O co ludzie się kłócą lub spierają? (Podajcie przykłady zarówno z życia prywatnego, jak i publicznego.)
· Czy spór może być pożyteczny? (Przykłady!) Uczniowie zapisują odpowiedzi na kartkach, a następnie przedstawiciele grup relacjonują wyniki swojej pracy reszcie klasy.
4. Można także opisać różne modele możliwych niekonstruktywnych zachowań przy użyciu metafor zwierzęcych, np. "Krokodyl" (bezwzględnie i znienacka atakuje), "Struś" (chowa głowę w piasek i udaje, że nic się nie dzieje), "Przymilny piesek" (podlizuje się i łasi nawet kosztem własnych interesów i godności).
Podziel uczniów na kilkuosobowe grupy i każdej przydziel jedno z wymienionych wyżej (lub podanych przez uczniów) zwierząt symbolizujących odmienne style reagowania na konflikty. Poproś, by napisali krótkie przypowiastki z morałem (na wzór bajek Ezopa), wskazujące, dlaczego taki styl zachowania w sytuacji konfliktowej nie jest właściwy i nikomu na dłuższą metę się nie opłaca. Jeśli uznasz, że polecenie to jest zbyt trudne, możecie zamiast tego wymyślać krótkie hasła lub rymowanki przestrzegające przed chowaniem głowy w piasek, uleganiem czy atakowaniem.
5. Zaproponuj teraz krótką scenkę ilustrującą zachowania osób zaangażowanych w sytuację konfliktową. Zaproś dwóch uczniów do odegrania na forum klasy sytuacji podanej na końcu miniankiety. Jeśli uczniom trudno jest zdecydować się na wystąpienie publiczne, możesz zaproponować, by każdy z "aktorów" wybrał sobie pomocnika. Osoba ta może siedzieć obok i podpowiadać, jak postąpić lub co powiedzieć, lecz nie powinna uczestniczyć w scence. Następnie omów miniscenki, przy czym warto zwrócić uwagę na następujące elementy:
· Czy obie strony mają poczucie, że udało im się ochronić swoje interesy i jednocześnie porozumieć?
· Obserwatorzy dzielą się swoimi spostrzeżeniami i oceniają, czy stronom się to udało, oraz wskazują, jakie zachowania i wypowiedzi dominowały: konstruktywne czy agresywne?
6. Nauczyciel omawia krótko trzy style rozwiązywania konfliktów:
· styl twardy - twoje interesy są najważniejsze, interesy innych cię nie obchodzą, akceptujesz tylko twoje własne propozycje rozwiązania sporu;
· styl miękki - robisz wszystko, by nie wejść w konflikt, a jeśli jest to niemożliwe - zgadzasz się na warunki, które stawia druga strona, nawet jeśli dzieje się to kosztem twoich potrzeb;
· styl negocjacyjny - dbasz o realizację swoich potrzeb, przedstawiasz je i starasz się poznać potrzeby drugiej strony, współpracujesz w wymyślaniu i wyborze konstruktywnego rozwiązania, które pozwoli zrealizować wasze interesy. Zainicjuj dyskusję, prosząc o podanie zachowań reprezentatywnych dla podanych stylów radzenia sobie z konfliktami oraz zastanowienie się nad ich konsekwencjami (np. styl twardy - wykorzystujesz i urażasz innych, styl miękki - dajesz się wykorzystywać, rezygnujesz z realizacji swych potrzeb, styl negocjacyjny - jest czasochłonny, nie zawsze druga strona zgadza się go przyjąć, stwarza jednak szansę rozwiązania możliwego do przyjęcia przez obie strony).
7. Podziel uczniów na trzyosobowe grupy i poproś, by odegrali krótkie scenki. W każdej z nich dwie osoby grają, trzecia pełni funkcję obserwatora, przy czym obserwatorem zostają po kolei wszyscy trzej uczniowie. Scenariusze kolejnych sytuacji lepiej wręczyć dopiero wtedy, gdy uczniowie zakończą odgrywanie poprzedniej. Obserwatorzy powinni zwłaszcza zwrócić uwagę, czy strony konfliktu jasno przedstawiły swoje interesy, czy istnieje szansa znalezienia rozwiązania zabezpieczającego interesy obu stron i czy rozwiązanie przyjęte przez spierające się osoby spełnia taki warunek oraz który ze stylów dominował w odgrywanej scence. Wskazówki dla obserwatorów najlepiej umieścić na tablicy. Przy omawianiu scenek należy zwrócić uwagę na to, co ułatwiało porozumienie, a co mu przeszkadzało.I
Nasze potrzeby, potrzeby innych
Życie publiczne polega na ciągłym ścieraniu się potrzeb różnych grup i jednostek. Podstawowe potrzeby ludzkie odgrywające rolę w życiu społecznym, takie jak potrzeba bezpieczeństwa, przynależności do grupy, uznania czy kontroli nad własną sytuacją, znajdują swój wyraz w bardziej konkretnych interesach, które mogą ludzi łączyć lub dzielić. W czasie lekcji uczniowie ćwiczą także umiejętność oceniania decyzji i wydarzeń politycznych z punktu widzenia ich wpływu na własne interesy. Uświadamiają sobie także, iż w swoim działaniu obywatele kierują się nie tylko własnym interesem, ale także interesem innych ludzi i dobrem wspólnym.
· uczą się rozpoznawać i określać potrzeby i interesy indywidualne oraz grupowe;
· poznają przykłady interesów wspólnych i sprzecznych;
· uświadamiają sobie "zakłócenia" w wyrażaniu interesów i ich konsekwencje;
· zastanawiają się, w jakim stopniu wydarzenia publiczne mogą wpływać na realizację ich własnych interesów;
· uświadamiają sobie, że - poza interesami - działaniem obywateli kierują także inne wartości, takie jak pragnienie wolności, równości, sprawiedliwości itp.
· Gazeta lokalna i gazeta o zasięgu ogólnopolskim (kilka egzemplarzy).
1. Poproś, aby każdy odpowiedział pisemnie na pytanie "Czego potrzebują młodzi ludzie w twoim wieku?". Następnie zaproponuj uczniom wzięcie udziału w "burzy mózgów" na ten temat. Propozycje potrzeb zapisujcie na tablicy. Omówcie je, uzupełniając spis innymi - nie wymienionymi - potrzebami indywidualnymi.
Wyjaśnij różnicę między pojęciami "potrzeba" i "interes", wskazując, że "potrzeba" jest raczej kategorią psychologiczną, wewnętrzną, bardziej ogólną. "Interes" to pojęcie socjologiczne, które wskazuje na związek potrzeb jednostki lub grupy z potrzebami innych społecznych podmiotów - osób, instytucji, grup społecznych. Dla uproszczenia w lekcjach zamieszczonych w tym dziale pojęć tych używamy zamiennie.
2. Podziel klasę na cztery zespoły i poproś, aby każdy z zespołów opracował listy interesów (każdy zespół jedną):
· uczniów wobec nauczycieli;
· nauczycieli wobec uczniów;
· dzieci wobec rodziców;
· rodziców wobec dzieci.
Po opracowaniu list zespoły przedstawiają rezultaty swojej pracy, konfrontując ze sobą interesy:uczniów i nauczycieli, rodziców i dzieci. Najlepiej odpowiednie arkusze papieru powiesić obok siebie.
Warto zwrócić uwagę na to, że na listach tych znajdują się zarówno interesy grupowe całkowicie sprzeczne ze sobą, jak i wspólne (możliwe do uzgodnienia).
3. Poproś uczniów, by na podstawie stworzonych przed chwilą list zastanowili się, co robią uczniowie i nauczyciele (bądź rodzice i dzieci) w sytuacji sprzeczności interesów. Jeśli uczniowie mają trudności w znalezieniu przykładów, zaproponuj na przykład analizę nieporozumienia między Kasią i jej mamą w sprawie imienin cioci: mamie bardzo zależy, by Kasia pojechała z nią do cioci, Kasia natomiast wcześniej zaplanowała z koleżankami wspólne wyjście na koncert.
Jak mogą zachować się w takiej sytuacji obie strony? Spisuj na tablicy podawane przez uczniów przykłady różnych strategii.
4. Zainscenizuj sytuację, w której uczniowie wejdą w role przedstawicieli wymienionych powyżej grup i będą się starali przedstawić w karykaturze charakterystyczne sposoby wyrażania swoich interesów, bez nazywania ich wprost (używając niejasnych aluzji, "podlizując się" drugiej stronie, strojąc odpowiednie miny). Uczniowie pracują w wyodrębnionych wcześniej grupach i przygotowują krótkie scenki, które następnie prezentują reszcie klasy. Zadaniem widzów jest odgadnąć, jaki interes krył się za zachowaniami i wypowiedziami "aktorów".
5. Podsumowując odgrywane przed chwilą scenki, wyjaśnij, jakie kłopoty mogą wynikać z niejasnego wyrażania własnych interesów. Poproś, żeby jedną z przedstawionych poprzednio sytuacji zmodyfikować w taki sposób, aby interesy wszystkich stron były wyrażane jednoznacznie i czytelnie.
6. Świadomość własnych interesów ułatwia orientację w rzeczywistości oraz interpretowanie faktów. Zadaniem uczniów będzie teraz rozpoznawanie, na ile pewne fakty z życia publicznego ich dotyczą i w jakim stopniu oraz w jaki sposób mogą wpłynąć na realizację ich interesów. Poproś o zapoznanie się z podanymi w ankiecie "Czy to mnie dotyczy" przykładami hipotetycznych wydarzeń i decyzji. Zadaniem uczniów będzie określenie, w jakim stopniu ten fakt ich dotyczy (w skali 0-5) oraz w jaki sposób (pozytywnie, negatywnie czy też jednocześnie pozytywnie i negatywnie) może on wpłynąć na realizację ich interesów.
7. Przynieś na lekcję kilka egzemplarzy gazet codziennych - prasy lokalnej oraz gazet o zasięgu ogólnopolskim. Podziel klasę na grupy, przekaż każdej jeden egzemplarz i poproś, aby każda grupa znalazła jak najwięcej informacji, które mogą w różny sposób dotyczyć jakiejś osoby z ich zespołu (bądź wszystkich jego członków). Wygrywa ta grupa, która znajdzie najwięcej takich informacji i będzie potrafiła udowodnić ich wpływ na realizację indywidualnych lub grupowych interesów osób wchodzących w skład zespołu. Chodzi oczywiście o informacje polityczne czy społeczne, a nie o sensacyjne wiadomości z kroniki kryminalnej, ogłoszenia o pracę czy prognozę pogody!
8. Zwróć uwagę, że w życiu społecznym ludzie kierują się nie tylko wąsko pojmowanymi potrzebami i interesami, ale także wyznawanymi przez siebie wartościami, czyli tym, co uważają za najważniejsze. Zdarza się więc i tak, że są gotowi poświęcić swój prywatny interes na rzecz tego, co ich zdaniem jest dobrem wspólnym. Na przykład wielu Polaków pomaga uchodźcom z innych krajów, poświęcając swój czas, pieniądze czy uczestnicząc w zbiórkach potrzebnych im rzeczy. Podobnie jak w życiu publicznym jest też w rodzinie: ojciec, uważając, że wartości rodzinne i tradycja są bardzo ważne, rezygnuje z obejrzenia w telewizji ciekawego meczu, by wziąć udział w przyjęciu urodzinowym babci. Przeczytajcie tekst "Moje, nasze, wszystkich" i poproś uczniów o komentarze.
9. Poleć, by każdy w domu poszukał w gazetach zdjęć, które ukazują ludzi angażujących się w działania na rzecz interesów innych ludzi, grup, społeczności czy całej ludzkości. Uczniowie powinni je opatrzyć krótkim podpisem zawierającym uzasadnienie, dlaczego to właśnie zdjęcie wybrali. Zdjęcia wraz z podpisami mogą stać się dobrym materiałem do klasowej dyskusji oraz tworzywem ciekawej wystawy pod hasłem "Moje, nasze, wszystkich"
: O porozumiewaniu się i nieporozumieniach
Skuteczne porozumiewanie się to podstawa stosunków międzyludzkich, a więc również wszelkich działań obywatelskich. Wymaga ono umiejętności przekazywania własnych poglądów czy uczuć, a równocześnie właściwego odbierania i interpretowania komunikatów wysyłanych przez innych. Uczniowie analizują przeszkody utrudniające skuteczne porozumiewanie się, ćwicząc takie umiejętności, jak nawiązywanie kontaktu, uważne słuchanie, zadawanie pytań, rozumienie i interpretowanie przekazów.
· poznają zasady uważnego słuchania;
· uczą się rozumienia znaczenia komunikatów;
· ćwiczą zadawanie jasnych i precyzyjnych pytań;
· dowiadują się, co zrobić, gdy emocje przeszkadzają w porozumiewaniu się.
1. Zaproponuj, aby uczniowie dobrali się w pary i zastanowili się, w jakich sprawach tego dnia porozumiewali się z innymi. Gdy skończą, poproś o podanie konkretnych przykładów sytuacji, w których ludzie komunikują się ze sobą. Mogą one oczywiście odbiegać od odbytej przed chwilą rozmowy w parach. Przykłady zapisuj na tablicy, porządkuj według bardziej ogólnych kategorii (np. ponieważ czegoś potrzebują, chcą przekazać opinię w jakiejś sprawie lub zachęcić innych do czegoś, pragną wyrazić swoje uczucia itp.).
2. Poproś uczniów, by odpowiedzieli na pytanie, w jaki sposób ludzie porozumiewają się ze sobą. Warto pamiętać, że można porozumiewać się nie tylko za pomocą słów, gestów, mimiki, ale także "mowy ciała", czyli sposobu poruszania się, siedzenia itp., ujawniającej różne potrzeby i emocje. Niektóre z tych komunikatów są zamierzone, inne mogą być nieświadome czy nawet mimowolne. Na dodatek zdarza się, że komunikaty wysyłane przez jedną osobę są ze sobą sprzeczne - na przykład ktoś mówi, że bardzo cieszy się ze spotkania z tobą, ale jego twarz wyraża coś zupełnie innego. Podawane przez uczniów sposoby komunikowania się zapisuj na tablicy. Poleć uczniom przeczytanie tekstu "Kilka słów o porozumiewaniu się" lub streść jego główne myśli. Narysujcie na tablicy schemat ilustrujący proces komunikowania się.
3. Poproś dwóch uczniów, aby na forum klasy porozmawiali ze sobą na jakiś interesujący wszystkich temat, na przykład "Czy nasza klasa jest zgrana?". Reszta uczniów obserwuje ich sposób porozumiewania się, skupiając uwagę nie na treści rozmowy, ale sposobie jej prowadzenia. Warto pomóc uczniom, zadając dodatkowe pytania: czy rozmówcy słuchają się nawzajem, czy są dla siebie życzliwi, czy sobie nie przeszkadzają, czy dopuszczają partnera do głosu, jak daleko od siebie siedzą, czy na siebie patrzą, czy zadają sobie pytania. Po zakończeniu należy omówić przebieg rozmowy. Uwaga: jeśli w sali jest wideo, można rozmowę na żywo zastąpić (lub uzupełnić) projekcją krótkiego fragmentu zawierającego zapis jakiejś rozmowy, która stanie się przedmiotem wspólnej analizy.
4. Zaproponuj "burzę mózgów" na temat zasad skutecznego porozumiewania się. Podziel tablicę na dwie części - z jednej strony wypisujcie te elementy, które ułatwiają, a z drugiej te, które utrudniają porozumiewanie się. Najważniejsze wnioski powinny zostać zapisane w postaci "dobrych rad" na tablicy lub dużej kartce papieru podzielonej na dwie części:"Dobre rady dla mówiącego" i "Dobre rady dla słuchającego". Przykłady takich rad przedstawiono w podręczniku, ale poproś uczniów, by nie zaglądali do niego, zanim nie wymyślą swoich własnych zaleceń.
5. Uczniowie dzielą się na trzyosobowe zespoły, w których przeprowadzają krótką rozmowę na temat wakacji czy ulubionego filmu. Dwóch rozmawia ze sobą, a trzeci jest obserwatorem i po zakończeniu dialogu udziela jego uczestnikom informacji zwrotnych.Także sami rozmawiający powinni sobie nawzajem powiedzieć, co pomagało, a co utrudniało im porozumiewanie się.
6. Wyjaśnij teraz, że jednym z najczęstszych kłopotów związanych z porozumiewaniem się jest przypisywanie rozmówcy opinii, emocji czy potrzeb, których on wcale nie wyraża. Słuchający - zamiast sprawdzić, czy dobrze zrozumiał intencje drugiej strony - przyjmuje za prawdziwe własne wyobrażenie o tym, co mówiący chciał powiedzieć. Sposobem na uniknięcie związanych z tym nieporozumień jest upewnienie się, czy dobrze zrozumieliśmy rozmówcę. Najprostszym sposobem sprawdzenia tego jest "parafrazowanie", czyli wyrażanie własnymi słowami jego wypowiedzi. Rozwijaniu tej prostej, ale rzadko stosowanej umiejętności służy następujące ćwiczenie: kilku ochotników lub wskazanych przez nauczyciela uczniów podejmuje na forum klasy dyskusję, na przykład na temat "Dlaczego chłopcom i dziewczętom czasem trudno jest się w klasie porozumieć?", przy czym każda kolejna wypowiedź powinna zaczynać się od powtórzenia treści wypowiedzi przedmówcy ("jak rozumiem, chciałeś powiedzieć, że...") i zadaniu pytania mającego na celu sprawdzenie, czy taka była intencja autora wypowiedzi ("czy dobrze cię zrozumiałem?").
7. Prowadzący zajęcia wygłasza krótki wykład na temat kolejnej ważnej dla skutecznego komunikowania się umiejętności, którą jest zadawanie pytań. Należy uwzględnić następujące problemy:
· dziennikarska zasada sześciu pytań (kto, co, gdzie, kiedy, jak, dlaczego?);
· &#x...
flek