morville-rosenfeld_rozdzial1.pdf

Czym jest architektura

informacji?

Nadajc kształt budynkom, kształtujemy siebie.

— Winston Churchill

Có tkwi w budowlach, e do nas przemawiaj? Struktury fizyczne, w!ród których si"

obracamy, angauj nas emocjonalnie niezalenie od tego, czy jeste!my koneserami sztuki

architektonicznej, czy zwykłymi zjadaczami chleba.

Kada budowla przeznaczona jest do innych celów. Gwarna kawiarnia z drewnian pod-

łog i wielkimi oknami, które wychodz na główn ulic", to idealne miejsce na krótkie

spotkanie, na przykład przy !niadaniu. Stalowo-szklana konstrukcja wieowca, pi"trzca

si" nad ulic sze!cianami biur i mieszka) tworzy przestrze) przesycon skondensowan

energi pracy i atmosfer współdziałania. Ciemny, zadymiony bar z blaszanym sufitem

i !cianami eksponujcymi faktur" niepokrytych tynkiem cegieł, moe sta* si" dla kogo!

miejscem, w którym znajdzie ucieczk" od zabiegania współczesnego ycia. +redniowiecz-

na gotycka katedra zdobiona granitowymi rze,bami, kolorowymi witraami i si"gaj-

cymi nieba wieami jednocze!nie uczy nas pokory i inspiruje do działania.

Kady budynek oddziałuje na nas w sposób niepowtarzalny. Architektura, projekt tech-

niczny, konstrukcja, umeblowanie, mieszka)cy i połoenie to główne elementy kształ-

tujce nasz kontakt z budynkiem i jego wpływ na nas. Wszystko musi współgra*. Sukce-

sem budowniczych s tylko te budowle, w których cało!* oddziałuje na nas silniej ni

poszczególne cz"!ci składowe.

Dlaczego ksik" o serwisach internetowych rozpoczynamy od rozwaa) o architektu-

rze? Jest to analogia pozwalajca sprawnie wyja!ni* kompleksow i wielodziedzinow

natur" przestrzeni informacyjnej. Tak jak budynki, serwisy WWW maj swoj architek-

tur", która wzbudza nasze okre!lone reakcje.

Rozdział 1. Czym jest architektura informacji?

Niektóre charakteryzuj si" logiczn struktur, która pozwala na łatwe znalezienie od-

powiedzi kompletnie wyja!niajcych zagadnienie. W innych brak przemy!lanej organiza-

cji powoduje frustracj", kiedy przy próbie przedarcia si" przez ich zawarto!* nie moe-

my znale,* potrzebnego produktu, nie potrafimy odszuka* raportu, na który trafili!my

w zeszłym tygodniu czy w sklepie internetowym gubimy nasz wózek z zakupami. Takie

serwisy WWW przypominaj nieudane budynki: domy z płaskimi, przeciekajcymi da-

chami, kuchnie, w których brak miejsca na przyzwoit szafk"-stół do przyrzdzania po-

traw, biurowe wieowce, w których nie mona otwiera* okien i labirynty nie do!* do-

brze oznakowanych portów lotniczych.

3le zaprojektowane budynki i złe serwisy WWW maj swoje wspólne korzenie. Po pierw-

sze, w ,le zaprojektowanych budynkach zwykle nie mieszkaj ich projektanci. Nie ro-

zumiej oni potrzeb uytkowników, poniewa nie cierpi z powodu długoterminowych

konsekwencji swych bł"dnych decyzji. Po drugie, tworzenie struktur, które wytrzymaj

prób" czasu jest rzeczywi!cie trudn sztuk. Nieustannie zmieniaj si" potrzeby, a nie-

spodzianki s prawidłowo!ci. Stabilno!* musi równoway* si" ze zdolno!ci adaptacyjn

i skalowalno!ci. Architekci musz cz"sto sprosta* kompleksowym wymaganiom, konku-

rujcym tendencjom i celom wyraanym w sposób bardzo niejasny. Przekształcenie tego

chaosu w uporzdkowany system to ci"ka praca, która wymaga wizji i perspektywy.

Jednak osoby zajmujce si" projektowaniem serwisów internetowych nie powinni da*

si" złapa* w pułapk" metaforycznego porównania z architektami budowli. W tej ksice

poruszymy kwestie ekologii informacji, ekonomii wiedzy, bibliotek cyfrowych i spo-

łeczno!ci wirtualnych. Na podstawie analogii moemy nauczy* si" tego, co poyteczne

i odrzuci* baga zb"dnych informacji.

Definicja

Jeeli jeste!cie nowicjuszami w tej dziedzinie, nadal nie do ko)ca moe by* jasne, co to

takiego architektura informacji. Ten podrozdział pomoe to zrozumie*.

architektura informacji

— rz.

Połczenie sposobu organizacji informacji, nadawania nazw rozpoznawczych

(etykietowania elementów informacyjnych) i schematów przeszukiwania w systemie

informacyjnym.

Strukturalne projektowanie przestrzeni informacyjnej, słuce ułatwieniu

kompletowania informacji i udost"pnianiu jej uytkownikom.

Sztuka oraz nauka nadawania struktur i klasyfikowania serwisów (stron)

internetowych i intranetowych, majce na celu ułatwienie ludziom znajdowanie

informacji i ich wykorzystanie.

Nowa dyscyplina poznawcza i praktyczna zajmujca si" dostarczaniem zasad

projektowania i tworzenia konstrukcji w krajobrazie wirtualnym.

Definicja

Moe oczekujecie pojedynczej definicji? Krótkiej i łatwej do zapami"tania? Kilku słów,

które wyczerpujco okre!l istot" i rozległo!* architektury informacji? Moecie marzy*

dalej!

Trudno!ci w znalezieniu pojedynczej, cało!ciowo obejmujcej zakres tematyki i wszyst-

ko wyja!niajcej definicji s kluczem do zrozumienia, dlaczego projektowanie dobrych

serwisów WWW jest tak skomplikowanym zaj"ciem. Mówimy tu o takich wyzwaniach

jak umiej"tne operowanie j"zykiem i wła!ciwy sposób prezentacji. =aden dokument nie

odda w pełni my!li i intencji autora. Równie dwóch czytelników nigdy nie odczyta i nie

odczuje tego samego dokumentu, definicji lub etykiety w identyczny sposób. Relacja mi"-

dzy słowami i ich znaczeniem wymaga szczególnej uwagi.

A teraz zostawmy na boku kwestie filozoficzne i przejd,my do podstaw. Rozwiniemy

zaprezentowane definicje tak, aby wprowadzi* i wyja!ni* kilka poj"* dotyczcych archi-

tektury informacji.

Informacja

W terminie architektura informacji słowo informacja zostało uyte dla odrónienia od

poj"* dotyczcych zarzdzania wiedz i danymi. Dane to fakty i liczby. Relacyjne bazy

danych to skomplikowane struktury dajce !ci!le okre!lone odpowiedzi na !ci!le okre-

!lone pytania. Wiedza jest tym, co wypełnia ludzkie głowy. Ci, którzy ni zarzdzaj

tworz narz"dzia, procesy i bod,ce pobudzajce ludzi do dzielenia si" z innymi sw

wiedz. Informacja tkwi w tym procesie w sposób niezorganizowany. Systemy in-

formacyjne zwykle nie daj na zadane pytanie jednej „słusznej” odpowiedzi. Rozwa-

amy tutaj informacje wszelkiego kształtu i rozmiarów: serwisy internetowe, doku-

menty, programy-aplikacje, obrazy i inne. Mamy te na uwadze metadane, którym to

terminem okre!lamy atrybuty i dane o zawarto!ci oryginalnych obiektów, takich jak

dokumenty, ludzie, procesy i organizacje.

Nadawanie struktury, organizowanie i etykietowanie

Te wła!nie czynno!ci najlepiej wykonuj architekci informacji. Nadawanie struktury

oznacza „granulowanie” 1 informacji z wła!ciwym stopniem dokładno!ci i okre!lanie

wzajemnych relacji mi"dzy umieszczanymi na stronie WWW „atomami”. Organizo-

wanie polega na grupowaniu elementów w wyra,nie okre!lonych znaczeniowo kate-

goriach. Etykietowanie to nadawanie czytelnych i opisowych nazw tym kategoriom

oraz prowadzcym do nich łczom.

Znajdowanie i zarzdzanie

Zdolno!* znalezienia jest krytycznym czynnikiem uyteczno!ci. Jeeli za pomoc do-

st"pnych przegldarek, narz"dzi do przeszukiwania i zadawania pyta) uytkownicy

nie potrafi odnale,* informacji, oznacza to kl"sk" danego serwisu informacyjnego.

Ale stworzenie serwisu skoncentrowanego na uytkowniku (ang. user-centered) cz"sto

nie wystarcza. Wany jest take sposób zorganizowania informacji, jak i ludzie ni

1 Granulowanie odnosi si tu do okrelania wzajemnych rozmiarów czci podzielonej informacji.

Przykładem rónych poziomów granulowania jest nastpuj ce stopniowanie: wydanie pisma,

artykuł, akapit, zdanie.

Rozdział 1. Czym jest architektura informacji?

zarzdzajcy. Architektura informacji musi wypo!rodkowa* potrzeby uytkowników

i cele biznesu. Podstaw jest efektywne zarzdzanie zawarto!ci oraz jasna polityka

i procedury działania.

Sztuka i nauka

Takie dyscypliny, jak inynieria uyteczno!ci (ang. usability engineering) i etnografia,

pozwalaj wprowadzi* do analizy potrzeb uytkowników i stosowanych przez nich

sposobów poszukiwania informacji pewne rygory typowe dla metod naukowych.

Wci wzrasta nasza zdolno!* analizowania sposobów korzystania ze stron WWW,

co pozwala na stałe poprawianie ich konstrukcji. Jednak w praktyce architektury in-

formacji nigdy nie uda si" sprowadzi* do liczb. Zbyt wiele tu niejasno!ci i złoono!ci.

Architekci informacji musz polega* na swoim do!wiadczeniu, na intuicji i kreatyw-

no!ci. Musimy podj* ryzyko zaufania naszej intuicji i to wła!nie jest „sztuk” archi-

tektury informacji.

Tabliczki, zwoje, ksiki i biblioteki

Ludzie od wieków strukturalizowali, organizowali i etykietowali informacje. Ju 660 lat

przed Chrystusem zbiory glinianych tabliczek króla asyryjskiego były posegregowane

tematycznie, a 330 lat p.n.e. w Bibliotece Aleksandryjskiej znajdowało si" 120 zwojów

bibliograficznych. W roku 1876 Melvil Dewey wymy!lił system dziesi"tny Deweya (De-

wey Decimal Classification (DDC) b"dcy narz"dziem do systematyzowania rosncej

liczby ksiek i zapewniania prostszego dost"pu do nich.

W dzisiejszych czasach wi"kszo!* z nas poznaje podstawy organizowania informacji

przez do!wiadczenia zwizane z korzystaniem z ksiek i bibliotek. Tabela 1.1 pokazuje,

w jaki sposób koncepcje architektury informacji (AI) stosowane s w !wiecie druku i World

Wide Web.

Tabela 1.1. Rónice midzy ksikami a serwisami WWW

Pojcie AI Ksiki

Serwisy WWW

Składniki Okładka, tytuł, autor, rozdziały,

podrozdziały, strony, numery stron,

spis treci, indeks

Strona główna, pasek nawigacyjny, ł cza,

zawarto% stron, mapa serwisu, indeks

serwisu, wyszukiwarka

Rozmiary Strony dwuwymiarowe, ułoone

sekwencyjnie

Wielowymiarowa przestrze( informacyjna

z hipertekstowymi ł czami nawigacyjnymi

Granice Dotykalne i jasno okrelone,

posiadaj ce wyra*ny pocz tek

i koniec

Trudne do okrelenia z „postrzpionymi”

krawdziami, przez które informacja

„wycieka” do innych stron WWW

Podobne porównanie, nie z ksikami, lecz z ich zbiorami, jest jeszcze bardziej interesuj-

ce. Wyobra,my sobie ksi"garni", w której nie istnieje aden schemat organizacyjny. Stosy

ksiek s po prostu porozkładane na stołach. Taka ksi"garnia istnieje w rzeczywisto!ci.

To Gould’s Book Arcade w Newtown w Australii. Moecie j obejrze* na rysunku 1.1.

Tabliczki, zwoje, ksi"#ki i biblioteki

Rysunek 1.1. Gould’s Book Arcade w Newtown w Australii (dziki uprzejmo%ci Setha Gordona)

Z filozoficznego punktu widzenia moe si" wydawa*, e taka bezładna mieszanina ksi-

ek jest miejscem ucieczki od sztywnych struktur dnia codziennego. Ksi"garnia ta rze-

czywi!cie moe stanowi* ,ródło nieoczekiwanych przey* dla poszukiwaczy i niespo-

dziewanych odkry*. Ale jeeli potrzebujemy konkretnej ksiki lub ksiek wybranego

autora, czeka nas udr"ka podobna do szukania igły w stogu siana.

Porównajcie chaos tej ksi"garni z porzdkiem biblioteki (rysunek 1.2). Nawet rzut oka

pozwala stwierdzi* rónic". Jeeli zajrzycie gł"biej, przekonacie si", e biblioteka to co!

wi"cej ni zwykła składnica ksiek, czasopism i no!ników muzyki. Stanowi ona złoo-

ny system z dobrze wyszkolon obsług działajc za kulisami, gdzie trwa stałe selek-

cjonowanie, etykietowanie, opisywanie, tworzenie struktury i organizowanie zbiorów,

aby uytkownicy mogli łatwo znale,* to, czego potrzebuj. Okazuje si", e skomplikowa-

na strukturalizacja !rodowiska informacyjnego biblioteki, stosowanie orientacji tema-

tycznej i systemu klasyfikacji dziesi"tnej Deweya oraz schematów klasyfikacji Biblioteki

Kongresu take wspiera przegldanie zasobów i pozwala na dokonywanie niespodzie-

wanych odkry*.

Rysunek 1.2. Przegldanie zasobów biblioteki

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: