Klęski żywiołowe: pożar

Wielkie pożary. Ogień towarzyszy nam od zawsze. Człowiek prehistoryczny początkowo tylko podtrzymywał ogień pochodzący z zapłonów naturalnych, z czasem udoskonalił tę umiejętność i nauczył się rozniecać ogień samemu. Ogień zapewniał nam od tysiącleci światło i ciepło. Tak jak i życie, ogień przynosił też śmierć – wielokrotnie wpisał się na karty historii. Chyba najsłynniejszym pożarem jest Wielki Pożar Rzymu z 64 roku – Tacyt (jeden z ówczesnych historyków rzymskich) opisał go jako monstrum, które strawiło doszczętnie trzy a poważnie zniszczyło siedem z czternastu dzielnic. Horror trwał przez pięć i pół dnia. Do końca nie wiadomo co było przyczyną pożaru – wiadomym jest, że część ludu oskarżyła Nerona o podpalenie – ten zaś obarczał winą chrześcijan. Dokładna ilość zniszczonych domostw nie została nigdy ustalona – można jedynie przypuszczać, że była znaczna. Kolejnym z wielkich pożarów był pożar Londynu z roku 1666 – doprawdy gigantyczna klęska dosięgła mieszkańców tej metropolii. Spłonęło ponad 13 tysięcy budynków, 2/3 powierzchni miasta zostało doszczętnie zniszczone. Co ciekawe odnotowano tylko 6 przypadków śmiertelnych. Pożar miał ogromny wpływ na aktualny kształt zabudowy Londynu – rozpoczęto na szeroką skalę stosować cegłę i kamień jako główny budulec. W Polsce, jednym z największych pożarów był pożar Krakowa z roku 1850. Spłonęło wówczas około 10% miasta (około 170 budynków) – klęska trwała ponad 6 dni z przerwami.

Przyczyny powstawania pożarów. Najczęstszą przyczyną jest faktor ludzki – nieumyślne zaprószenie ognia bądź celowe podpalenie. Najczęstszymi powodami powstania ognia są: niedopałki papierosów, pozostawienie bez nadzoru źródła ciepła, wypalanie traw, wadliwa instalacja elektryczna lub gazowa czy też wypadki komunikacyjne. Istnieje także szereg przyczyn naturalnych – do najczęstszych należy zaliczyć – wyładowania atmosferyczne, oraz samozapalenia (dotyczy głównie torfu, wilgotnego siana, waty, węgla oraz farb). Wspomnę jeszcze o ogniu który może powstawać poprzez działania wojenne czyli bojowe środki zapalające stałe takie jak termit / elektron / fosfor biały – używane do bomb lotniczych, pocisków artyleryjskich, granatów ręcznych. Oraz bojowe środki zapalające ciekłe i pół ciekłe czyli napalm / pirożel – używane w miotaczach ognia, bombach lotniczych czy pociskach artyleryjskich. Na sam koniec wspomnę o promieniowaniu cieplnym po wybuchu bomby atomowej lub kolizji z asteroidą – jednak ze względu na swą złożoność, temat ten rozwinę w osobnym artykule.

Rodzaje pożarów. Pożary dzielimy na pięć podstawowych grup. Każda z grup powinna być gaszona odpowiednim środkiem gaśniczym:

·         Grupa A – stałe materiały palne takie jak drewno, papier, węgiel, tkaniny zazwyczaj gasimy wodą, piaskiem, pianą gaśniczą, proszkiem gaśniczym lub dwutlenkiem węgla.

·         Grupa B – ciecze i substancje topiące się pod wpływem ciepła takie jak: benzyna, nafta i jej pochodne, alkohol, aceton, eter, oleje, lakiery, tłuszcze, parafina, stearyna, pak, naftalen i smoła gasimy pianą gaśniczą, śniegiem gaśniczym, proszkiem gaśniczym, dwutlenkiem węgla. Nie wolno używać wody ani piasku!

·         Grupa C – zapalone gazy takie jak metan, acetylen, propan lub wodór gasimy tylko proszkiem gaśniczym, śniegiem gaśniczym lub dwutlenkiem węgla.

·         Grupa D – pożary metali takich jak lit, sód, potas oraz glin i ich stopy gasimy chlorkiem sodu w ostateczności piaskiem. Pożary tej grupy są niezwykle ciężkie do zwalczenia.

·         Grupa E – pożary materiałów stałych, cieczy oraz gazu w obrębie urządzeń pod napięciem gasimy wyłącznie proszkiem gaśniczym, śniegiem gaśniczym lub dwutlenkiem węgla.

Podstawowe wyposażenie niezbędne do walki z ogniem. Tak jak w przypadku innych klęsk żywiołowych, polecam zaznajomić się z artykułem który poświęciłem na opis podstawowego wyposażenia w sytuacjach zagrożenia. Sprzęt specjalistyczny niezbędny do walki czynnej i biernej z pożarem obejmuje następujące pozycje:

·         System przeciwpożarowy bierny: czujniki dymu jonizacyjne i optyczne (wykrywają tlenek węgla oraz fotoelektryczne reagują na ogień i dym), rozmieszczenie czujników powinno obejmować każde pomieszczenie a w szczególności korytarze prowadzące do sypialni oraz na szczycie każdej z klatek schodowych,

·         Koc gaśniczy wykonany z włókna szklanego o powierzchni około 2.5 m2 popularny rozmiar to 1.4 x 2 metry,

·         Tradycyjne butle gaśnicze minimum 5 kg w ilości jednej sztuki na każde 50 m2 powierzchni chronionej. Najlepiej sprawdzają się gaśnice śniegowe ich zaletą jest brak jakiegokolwiek zanieczyszczenia gaszonych przedmiotów i pomieszczeń, niestety wadą jest duża masa urządzenia i konieczność przechowywania w temperaturze nie wyższej niż 30 0C,

·         Hydronetka – czyli zbiornik na kształt karnista o pojemności około 10 litrów z wbudowaną ręczną pompką ssąco-tłoczącą. Do jej napełnienia wystarczy woda lub woda ze środkiem pianotwórczym,

·         Proszkowa kula gaśnicza – zaopatrzona w ładunek wybuchowy kula styropianowa wypełniona proszkiem gaśniczym – idealna do natychmiastowego gaszenia niewielkich powierzchni lub małych pomieszczeń w sytuacji gdy temperatura otoczenia nie pozwala na zbliżenie się do źródła ognia

·         Spray gaśniczy do gaszenia pożarów z grup A oraz B: niewielkich rozmiarów przenośna butla o kształcie dużego lakieru do włosów (pojemność 500 ml), doskonała jako mobilny zestaw strażaka

·         Koc termiczny z folii poliestrowej chroniący przed zimnem lub ciepłem osobę poszkodowaną,

·         Apteczka pierwszej pomocy: torba medyczna z opatrunkami hydrożelowymi

·         Maski przeciwgazowe z filtrem cząsteczek

Metody gaszenia pożarów.

Podczas gaszenia jakiegokolwiek źródła ognia – należy pamiętać o kilku bardzo ważnych wskazówkach, oszczędzą one mienie, zdrowie lub życie ludzkie:

·         Używajmy środków gaśniczych przeznaczonych do odpowiedniej grupy pożarów. pamiętajmy, aby straty wywołane gaszeniem nie były większe niż straty spowodowane samym pożarem,

·         Strumień środka gaśniczego należy kierować od krańców obiektu zapalonego w kierunku jego środka,

·         Pionowo ustawione przedmioty należy gasić zaczynając od góry i kierować strumień ku dołowi,

·         Należy zachować ostrożność w przypadku gaszenia urządzeń elektrycznych oraz metali czy karbidu- pod żadnym pozorem nie używać wody ani piany gaśniczej,

·         Tłuszczy, olejów oraz paliw nie wolno gasić wodą,

·         Gaśnicami nie można pod żadnym pozorem gasić ubrań płonących na ludziach, do tego służy koc gaśniczy.

Jak przetrwać pożar w budynku.
Pierwszym krokiem do stawienia czoła żywiołowi powinno być staranne planowanie drogi ewakuacyjnej, wytyczenie miejsca spotkania w bezpiecznej odległości od budynku, oraz praktyczny trening opuszczania domu przez różne wyjścia. W dalszej kolejności ustalenie miejsc przechowywania gaśnic oraz praktyczna nauka obsługi sprzętu gaśniczego. Świadomość domowników oraz przydzielenie ewentualnych zadań to klucz do bezpieczeństwa.

·         Jeśli ogień nie jest mocno rozprzestrzeniony – należy natychmiast przystąpić do gaszenia wszelkimi dostępnymi środkami gaśniczymi, w przeciwnym wypadku (gdy ogień zajął więcej niż jedno z pomieszczeń) starać się niezwłocznie opuścić budynek,

·         W sytuacji toczącego się pożaru należy natychmiast zniżyć postawę (przyjąć pozycję na czworakach lub leżącą – dym unosi się ku górze, więc przy ziemi powietrze powinno nadawać się do oddychania) należy zasłonić usta i nos fragmentem tkaniny (najlepiej zwilżonej wodą) oraz utrzymując niską pozycję jak najszybciej udać się w kierunku wyjścia z budynku.

·         Gdy zostaliśmy zaalarmowani dźwiękiem alarmu pożarowego, bądź wyczuwamy dym a znajdujemy się w zamkniętym pomieszczeniu należy podczołgać się do drzwi wyjściowych i zewnętrzną częścią dłoni sprawdzić temperaturę powierzchni drzwi. Jeśli wyczuwamy gorąco oznacza to, że po drugiej stronie rozprzestrzenia się pożar, należy rozważyć decyzję o ewakuacji przez alternatywne wyjście takie jak okno w ostateczności ostrożnie otworzyć drzwi i sprawdzić czy jest szansa opuszczenia pomieszczenia.

·         Jeśli nie ma możliwości opuszczenia budynku należy zabezpieczyć swoją pozycję poprzez: wybranie najbardziej oddalonego od źródła ognia pomieszczenia (koniecznie z oknem); zamknięcie wszystkich napotkanych po drodze drzwi (brak tlenu może spowodować, że ogień zostanie zatrzymany a rozprzestrzenianie ognia spowolnione); uszczelnienie drzwi namoczoną odzieżą, ręcznikami lub dywanami (zatrzyma to przedostawanie się dymu do środka pomieszczenia w którym się znajdujemy); będąc bezpiecznym należy ostrożnie otwierać okno tylko i wyłącznie celem wpuszczenia odrobiny powietrza lub przyciągnięcia uwagi osób na zewnątrz budynku oraz czekać na pomoc (wpuszczenie powietrza przez okno może zmienić ciśnienie w pomieszczeniu -grozi to wtargnięciem dymu do środka); jeśli stężenie dymu w budynku jest duże, należy poszukać alternatywnego źródła powietrza – jeśli mamy pod ręką plastikową rurkę (może być przewód od odkurzacza) można zaryzykować oddychanie przez muszlę sedesową – nie brzmi to może zachęcająco, ale wystarczy że przetkniemy rurkę przez lustro wody a dostaniemy się do komory, która prowadzi do rury ściekowej – jeśli instalacja jest szczelna będziemy oddychać powietrzem zdatnym do przeżycia; odzież jest narażona na ogień, jeśli nieszczęśliwie zapalimy noszone ubranie, należy zasłaniając twarz położyć się na ziemi i przykulać się na brzuch i plecy kilka razy- to powinno zagasić płomień – uwaga, nie należy biec ani wymachiwać rękoma, narazimy się w ten sposób na jeszcze większy ogień.

Jak przetrwać pożar w lesie.
Pamiętajmy, że pożar lasu może postępować szybciej niż jesteśmy w stanie się przemieszczać – jeśli znajdujemy się w palącym się lesie należy podjąć szczególne kroki bezpieczeństwa – złe i powolne decyzje mogą kosztować nas życie.

·         Główna ściana ognia jest poprzedzona dymem i drobnymi zarodkami ognia, to że napotkaliśmy na drodze strumień, ścieżkę czy też drogę przecinające las nie oznacza, że ogień nie będzie w stanie pokonać tych przeszkód i dalej rozprzestrzeniać się w naszym kierunku – tylko całkowite opuszczenie lasu i dotarcie do otwartej przestrzeni może gwarantować bezpieczeństwo

·         Należy trzymać się głównych ścieżek, dróg, lub rzek i strumyków, przed każdorazowym wejściem w duży las, należy wyznaczyć kierunek z którego się przyszło i ewakuować się w jego stronę,

·         Jeżeli znaleźliśmy się na wzniesieniu lub górze porośniętej lasem, należy niezwłocznie rozpocząć schodzenie w dół – ogień wolniej postępuje w tym kierunku, pod górę pali się zdecydowanie szybciej,

·         Drzewa iglaste palą się dużo szybciej niż liściaste, należy wybierać drogę ucieczki która otoczona jest przez zdrowe i zielone drzewostany a nie suche i spróchniałe części lasu,

·         Gdy nie mamy rozeznania w którym kierunku należy uciekać a ogień zbliża się bardzo szybko, największe szanse będziemy mieli pozostając w pobliżu drogi, źródle wody (takim jak strumień, jezioro, staw) ewentualnie na otwartej przestrzeni pola lub terenie kamienistym / skalnym,

·         W ostateczności należy wykopać zagłębienie w ziemi oraz oczyścić teren z materiałów łatwopalnych w promieniu minimum 5 metrów, okryć się namoczonym uprzednio fragmentem tkaniny, skulić się twarzą do ziemi, starać przeczekać aż linia ognia nas minie,