1.ZAKRES I PRZEDMIOT KRYMINALISTYKI.
Tadeusz Hanausek definiuje kryminalistykę jako naukę o taktycznych zasadach i sposobach oraz o technicznych metodach i środkach rozpoznawania i wykrywania prawnie określonych, ujemnych zjawisk społecznych, a w szczególności przestępstw i ich sprawców oraz udowadniania istnienia lub braku związku pomiędzy osobami i zdarzeniami, a także zapobiegania przestępstwom i innym niekorzystnym, lecz prawnie relewantnym zjawiskom. Nauka ta zajmuje się również strategią przewidywania i przyszłego rozpoznawania oraz zwalczania tych zjawisk, zwłaszcza przez zapobieganie ich powstaniu i rozwojowi. Dodaje on również, że obejmuje ona również trzy podstawowe działy : taktykę, technikę, strategię, a ponadto metodykę. Jan Widacki stwierdził, że ścisłe określenie granic kryminalistyki , jako dyscypliny nie jest możliwe, a przede wszystkim konieczne. Stwierdza on, że kryminalistyka jest ze względu na swój cel – nauką stosowaną, empiryczną, gdyż przeprowadza doświadczenia dla własnych potrzeb, a przede wszystkim kompleksową, gdyż przyswaja ona osiągnięcia innych nauk dla własnych celów min. matematyki kryminologii. Jako dyscyplina ma ona pewien uporządkowany system twierdzeń, sposobów i metod działania. Są one podporządkowane takim celom jak: opracowywanie metod ujawniania przestępstw, wykrywania ich sprawców oraz gromadzenia przeciwko nim dowodów winy ,jak również zapobiegania przestępstwom. Kryminalistyka służy zwalczaniu przestępczości ,ujawnianiu przestępstw, identyfikacji ujawnionego przestępcy z przestępstwem, zebraniu odpowiednich dowodów winy itp. Jest dyscypliną stosowaną . Tadeusz Przedmiot studiów kryminalistyki obejmuje :1. ogólną teorię nauki o śledztwie, 2. taktykę i technikę kryminalistyczną , którymi posługują się sprawcy przestępstw , oraz metod i technik stosowanych przez zwalczające ich organy ścigania, 3.profilaktykę kryminalistyczną.
2.RÓŻNICE W DEFINICJI HOŁYSTA I HANAUSKA.
B. Hołyst: kryminalistyka jest to nauka o metodach ustalania faktu przestępstwa, sposobu jego popełnienia, wykrywania sprawców i zapobiegania przestępstwom oraz innym ujemnym zjawiskom społecznym. T. Hanausek : kryminalistyka to nauka o taktycznych zasadach i sposobach oraz o technicznych metodach i środkach rozpoznawania i wykrywania prawnie określonych, ujemnych zjawiskach społecznych, a w szczególności przestępstw i ich sprawcach oraz udowadnianiu istnienia lub braku związku pomiędzy osobami i zdarzeniami, a także zapobieganiu przestępstwom i innym niekorzystnym, lecz prawnie relewantnym zjawiskom. Nauka ta zajmuje się również strategią przewidywania i przyszłego rozpoznawania oraz zwalczania tych zjawisk, zwłaszcza przez zapobieganie ich powstaniu i rozwojowi. T. Hanausek przedstawił o wiele pełniej pojęcie kryminalistyki. Dodał również, że obejmuje ona trzy podstawowe działy taktykę, technikę i strategię , a ponadto metodykę.
3. KIM BYŁ HANS GROSS I JAKIE BYŁO ZNACZĄCE DLA KRYMINALISTYKI DZIEŁO?
HANS GROSS{ 1847-1915} uznany za twórcę kryminalistyki, austriacki sędzia śledczy, profesor i założyciel Instytutu Kryminalistycznego w Grazu. Właśnie od daty wydania jego książki Handbuch fur Untersuchungsrichter, Polizeibeamte, Gendarmen, u.s.w. {1893}, przyjmuje się początek nauki kryminalistyki. {Podręcznik dla sędziów śledczych, urzędników policyjnych, żandarmów itd.}. W późniejszych wydaniach tytuł tego dzieła skrócono do Handbuch der kryminalistik. Znaczenie tego dzieła polegało przede wszystkim na tym, że łączyło ono w jeden system nie zintegrowane wówczas różne dyscypliny naukowe mogące z powodzeniem służyć zwalczaniu przestępczości. Niektóre z nich H. Gross zaadaptował dla potrzeb śledztwa, jak choćby fotografię kryminalistyczną.
4.OMÓW ZWIĄZKI KRYMINALISTYKI Z INNYMI DYSCYPLINAMI NAUKOWYMI.
Ma to związek z istotną cechą kryminalistyki, a mianowicie z „ KOMPLEKSOWOŚCIĄ” . Kryminalistyka bowiem w dążeniu do swych celów korzysta z osiągnięć innych nauk, min. medycyny, biologii, fizyki, chemii, matematyki, statystyki, cybernetyki. Najbliższe związki łączą ją jednak z prawem karnym, zarówno materialnym, jak i procesowym, oraz z kryminologią ,która jest nauką o zjawisku przestępstwa, przestępcy, objawach i przyczynach przestępczości i innych zjawiskach patologii społecznych oraz o ich zapobieganiu , a także o funkcjonowaniu systemu sprawiedliwości karnej. Bliskie związki łączą również kryminalistykę z wiktymologią, czyli nauką zajmującą się ofiarą i jej rolą w genezie przestępstwa. Osiągnięcia innych nauk stosuje wprost, przystosowując je do własnych potrzeb, bądź też na ich podstawie wypracowuje własne metody badawcze.
5. CO OZNACZAJĄ OKREŚLENIA,ŻE KRYMINALISTYKA JEST DYSCYPLINĄ STOSOWANĄ , KOMPLEKSOWĄ , EMPIRYCZNĄ?
Jeżeli chodzi o określenie „ kompleksowości”, to oznacza ono, to, iż w dążeniu do osiągnięcia swych celów korzysta ona z osiągnięć innych nauk, min. medycyny, biologii. Osiągnięcia innych nauk stosuje wprost, przystosowując je do własnych potrzeb, bądź też na ich podstawie wypracowuje własne metody badawcze. Jest ona dyscypliną naukowa stosowaną . Jest dyscypliną samodzielną . Ma pewien uporządkowany system twierdze, sposobów i metod działania. Są one podporządkowane takim celom, jak: opracowywanie metod ujawniania przestępstw, wykrywania ich sprawców orz gromadzenia przeciwko nim dowodów winy. Chodzi również o sposoby zapobiegania ich popełnianiu. Jeżeli chodzi o charakter empiryczny kryminalistyki, to dotyczy to przede wszystkim faktu, iż przeprowadza ona liczne doświadczenia dla własnych potrzeb, stąd właśnie jej praktyczny charakter.
6.PRZEDMIOT STUDIÓW KRYMINALISTYKI.
Przedmiot studiów kryminalistyki obejmuje: ogólną teorię nauki o śledztwie; taktykę i technikę kryminalistyczną , którymi posługują się sprawcy przestępstw, oraz metod i technik stosowanych przez zwalczające ich organy ścigania; profilaktykę kryminalistyczną; strategia zwalczania przyszłej , przewidywanej przestępczości. Kryminalistyka według definicji t. Hanauska obejmuje również: rozpoznawanie i wykrywanie prawnie określonych, ujemnych zjawisk społecznych, a w szczególności przestępstw i ich sprawców oraz udowadnianiu istnienia lub braku związku pomiędzy osobami i zdarzeniami, a także zapobieganie przestępstwom i innym niekorzystnym, lecz prawnie relewantnym zjawiskom. Chodzi również o strategię przewidywania i przyszłego rozpoznawania oraz zwalczania tych zjawisk, zwłaszcza przez zapobieganie ich powstaniu i rozwojowi. Kryminalistyka realizuje dzięki temu kilka funkcji: rozpoznawczą, wykrywczą dowodową, zapobiegawczą. Przyjmujemy, że badania kryminalistyki dotyczyć mogą np. sprawdzania autentyczności testamentu, badania autentyczności obrazów itp.
7. ŹRÓDŁA KRYMINALISTYKI.
Kryminalistyka jest dyscypliną stosowaną , empiryczną , a przede wszystkim kompleksową. w dążeniu do swych celów korzysta ona bowiem z osiągnięć innych nauk , min. Medycyny, biologii, fizyki, chemii, matematyki, statystyki8 cybernetyki. Bliskie związki łączą ją również kryminologią, prawem karnym materialnym i procesowym, wiktymologią. Można zatem przyjąć, że źródła kryminalistyki wywodzą się z analizy praktyki śledcze; osiągnięcia innych nauk, które stosuje wprost lub przystosowuje je do własnych potrzeb, bądź też na ich podstawie wypracowuje własne metody badawcze; własne badania eksperymentalne, np. fonoskopia, fonografia.
8. ZASTOSOWANIE KRYMINALISTYKI.
Kryminalistyka jest to nauka stosowana, empiryczna, kompleksowa. Według Tadeusza Hanauska jest to nauka o taktycznych zasadach i sposobach oraz o technicznych metodach i środkach rozpoznawania i wykrywania prawnie określonych, ujemnych, zjawisk społecznych, a w szczególności przestępstw i ich sprawców oraz udowadnianiu istnienia lub braku związku pomiędzy osobami i zdarzeniami, a także zapobieganiu przestępstwom i innym niekorzystnym, lecz prawnie relewantnym zjawiskom. Nauka ta zajmuje się również strategią przewidywania i przyszłego rozpoznawania oraz zwalczania tych zjawisk, zwłaszcza przez zapobieganie ich powstaniu i rozwojowi. Służy ona : zwalczaniu przestępczości, ujawnianiu przestępstw, identyfikacji ujawnionego przestępstwa z przestępcą, zebraniu odpowiednich dowodów winy. Zastosowanie kryminalistyki w innych dziedzinach: w postępowaniu cywilnym, gdy zachodzi potrzeba zbadania autentyczności różnych dokumentów, w tym testamentu, umów, oraz wiarygodności zeznań świadka; w działaniach wywiadowczych i kontrwywiadowczych, podczas których wykorzystuje się niektóre osiągnięcia związane z identyfikacją człowieka czy też wykorzystaniem aparatury do zbadania zmian emocjonalnych; w muzealnictwie, badanie autentyczności obrazów; w historii, badanie i odczytywanie starodruków; archeologii i antropologii, ustalanie wieku zwłok ludzkich; w usługach detektywistyczno-ochroniarskich. Generalnie można przyjąć, że zastosowanie kryminalistyki jest bardzo szerokie . W praktyce śledczej realizuje ona kilka funkcji: -rozpoznawczą, która wyraża się w metodach i środkach umożliwiających uzyskiwanie podstawowych informacji o miejscu zdarzenia, przedmiocie rozpoznania, w tym sprawcy czy sprawcach, koniecznych do podjęcia dalszych działań. Wyróżniamy tu rozpoznanie terenowe, środowiskowe, osobowe, problemowe, np. zdobywanie informacji o narkomanii; -wykrywczą, mającą na celu wykrycie jakiegoś zdarzenia, jego skutków, poznanie wszystkich okoliczności i mechanizmów zdarzenia oraz powiązanie sprawcy z tym zdarzeniem; -dowodową, opartą na uregulowaniach kodeksu postępowania karnego; -zapobiegawczą, tzw. prewencyjną, profilaktyczną. Zastosowanie kryminalistyki najogólniej ujmując obejmuje opracowywanie metod ujawniania przestępstw, wykrywanie ich sprawców oraz gromadzeniu przeciwko nim dowodów winy, jak również opracowywanie różnorodnych sposobów zapobiegania przestępstwom.
9.FUNKCJA ROZPOZNAWCZA KRYMINALISTYKI.
Kryminalistyka w praktyce śledczej realizuje kilka funkcji. Jedną z takich funkcji jest właśnie – funkcja rozpoznawcza. Wyraża się ona w metodach i środkach umożliwiających uzyskiwanie podstawowych informacji o miejscu zdarzenia , przedmiocie rozpoznania, w tym sprawcy czy sprawcach, koniecznych do podjęcia dalszych działań. W ramach tej funkcji wyróżnia się: rozpoznanie terenowe, środowiskowe, osobowe, problemowe, np. zdobywanie informacji o narkomanii. Uzyskiwane informacje są wykorzystywane w celach wykrywczych, dowodowych i zapobiegawczych. Wyróżniamy tu czynności rozpoznawcze policji np. rozpoznawanie środowisk kryminogennych, kontrola osób zagrażających bezpieczeństwu i porządkowi publicznemu, czy kontrola graniczna cudzoziemców.
10.FUNKCJA WYKRYWCZA KRYMINALISTYKI.
Funkcja wykrywcza kryminalistyki ma na celu wykrycie jakiegoś zdarzenia, jego skutków, poznanie wszystkich okoliczności i mechanizmów zdarzenia oraz powiązanie sprawcy z tym zdarzeniem. Tadeusz Hanausek definiuje wykrywanie jako ogół działań organów ścigania nastawionych na ujawnianie zdarzenia określonego jako przestępstwo oraz na uzyskanie informacji pozwalających postawić hipotezę dotyczącą osoby pozostającej w prawnie relewantnej relacji przyczynowej z tym zdarzeniem, a następnie na ustalenie takich danych odnoszących się do tej osoby, które pozwalają na jej zabezpieczenie oraz zebranie wstępnych materiałów uprawdopodabniających hipotezę sprawstwa tej osoby w stopniu uzasadniającym rozpoczęcie udowadniania. Chodzi zatem o ujawnienie zdarzenia stanowiącego przestępstwo, osoby –przestępcy, rzeczy, informacji o przebiegu zdarzenia, o przedmiocie wykrywania. Ważne jest jednak, aby informacja ujawniona była odpowiednio udowodniona i powiązana z przestępstwem. Funkcja wykrywcza obejmuje trzy stadia: poszukiwanie przedmiotu i informacji na jego temat; ujawnianie tych informacji; powiązanie przedmiotu i przetworzenie na materiał dowodowy. Wiąże się ona z regułą 7 złotych pytań, które mają określić, co należałoby ustalić i jak dokonać owych ustaleń. Pomocne mają tu być także pytania wykrywcze.
11. FUNKCJA DOWODOWA.
Jest to bardzo istotna funkcja kryminalistyki, aczkolwiek oparta na uregulowaniach kodeksu postępowania karnego, zwłaszcza postępowania dowodowego. Chodzi tu przede wszystkim o poszukiwanie odpowiedzi na pytanie jakie środki i metody zastosować, aby podejmowane czynności np. oględziny, przesłuchania, okazania , przeszukania, zostały przeprowadzone w najbardziej efektowny sposób. Chodzi o to, aby działania te przyniosły odpowiedni pożytek dowodowy. Należy wziąć tutaj pod uwagę wszelkie fakty główne, uboczne, poszlaki, wszystko co może prowadzić do ujawnienia winy sprawcy, zwłaszcza wszelkie źródła dowodowe i płynące z nich środki dowodowe np. relacje świadków. Funkcja dowodowa polega na gromadzeniu materiału i jego sprawdzeniu: czy rzeczywiście zostało popełnione przestępstwo, rozwikłaniu okoliczności przebiegu zdarzenia, powiązanie określonej osoby ze zdarzeniem i w ten sposób ustalenie jej osobowości.
12. FUNKCJA ZAPOBIEGAWCZA KRYMINALISTYKI.
Kryminalistyka poza funkcją rozpoznawczą, wykrywczą, dowodową, pełni także funkcją zapobiegawczą. Jest to funkcja nazywana również funkcją prewencyjną, profilaktyczną, mającą na celu uniemożliwienie, zapobiegnięcie lub utrudnienie popełnienie przestępstwa. Chodzi tu przede wszystkim o fizyczną i techniczną ochronę obiektu, nadzór nad potencjalnymi sprawcami przestępstw, eliminację czynników sprzyjających przestępczości. Chodzi tu o zapobieganie popełnianiu przestępstwa przez stworzenie warunków uniemożliwiających jego popełnienie, którego konsekwencją mogła być np. szkoda wielkiej wartości. Funkcja ta jest jakby odzwierciedleniem zasady „ Lepiej zapobiegać , niż leczyć .” Sam Tadeusz Hanausek w swej definicji kryminalistyki stwierdza, że nauka ta zajmuje się również strategią przewidywania i przyszłego rozpoznawania oraz zwalczania zjawisk w postaci: ujemnych zjawisk społecznych, przestępstw i ich sprawców, zwłaszcza przez zapobieganie ich powstawaniu i rozwojowi .
13. OMÓW REGUŁĘ SIEDMIU ZŁOTYCH PYTAŃ.
Reguła 7 złotych pytań wiąże się z funkcją wykrywczą kryminalistyki. Istotne jest tu uzyskanie odpowiedzi na kilka pytań, które mają określić, co należałoby ustalić i jak dokonać owych ustaleń. Odpowiedzi poszukujemy w ramach wspomnianych złotych pytań. Są nimi: 1.Co?- co się zdarzyło , jakie owo zdarzenie ma kształt i jakie są jego rozmiary; 2.Gdzie?-gdzie miało miejsce to zdarzenie; 3.Kiedy? –jaki był czas zdarzenia; 4.W jaki sposób? -jak doszło do zdarzenia, jaki był jego przebieg i jaki był mechanizm działania sprawcy; 5.Dlaczego?-pytanie to odnosi się zarówno do motywu działania sprawcy, jak i roli ofiary w określonym przestępstwie; 6.Jakimi środkami? –jakimi narzędziami oraz przy czyjej pomocy dokonano określonego czynu; 7.Kto?-kto jest sprawcą , a kto ofiarą zdarzenia. Jak dokonać ustaleń za pomocą wymienionych pytań, wskazują tzw. pytania wykrywcze: 1.Kto wiedział lub mógł wiedzieć czy też znać sytuację umożliwiającą wywołanie jakiegoś zdarzenia?; 2.Kto chciał lub mógł chcieć? Np. kto mógł chcieć jej śmierci?; 3.Kto uzyskał lub mógł uzyskać z danego zdarzenia jakąkolwiek korzyść; 4.Kto obiektywnie mógł w ustalonym czasie i miejscu dopuścić się jakiegoś czynu, np. kto miał ku temu jakąś sposobność?; 5.Jaką osobowość mógł mieć sprawca czynu?. Na przytoczone pytania nie zawsze uzyskuje się odpowiedzi trafne, ale mają one istotne znaczenie przy ustalaniu okoliczności zdarzenia.
14.OGÓLNIE SCHARAKTERYZUJ WSPÓŁCZESNĄ PRZESTĘPCZOŚĆ.
Współczesna przestępczość charakteryzuje się szczególnym okrucieństwem. Coraz częściej ujawniane są czyny lubieżne i kazirodcze oraz czyny, których podłożem było nadużycie alkoholu. Właśnie seksualne wykorzystywanie dzieci przez rodziców, sąsiadów, a nawet duchownych przybiera niespotykanie wielkie rozmiary. Wzrasta również liczba uprowadzeń dzieci. Wzrósł stopień brutalności, przemocy, zwłaszcza w działaniach nieletnich i młodocianych sprawców. Jest obecnie więcej napadów zarówno na osoby pojedyncze , jak i na mieszkania, hurtownie, sklepy, stacje paliw, banki , kantory. Częstymi ofiarami napadów są taksówkarze, listonosze. Niestety napady te są dokonywane przy użyciu broni palnej, a bandyci nie oszczędzają nikogo, ani wspólników, ani przypadkowych osób. Ten fakt świadczy tylko o bardzo wysokim stopniu brutalności i bezwzględności sprawców. Zwiększyła się również liczba osób popełniających przestępstwa związane z narkotykami, a więc uprawą maku, konopi, nielegalnym wyrobem środków itp. Jeżeli chodzi o kradzieże z włamaniem to coraz częściej atakowane są obiekty sakralne i plebanie. Wzrosła również przestępczość na kolei. Szczególną plagą ostatnich lat stały się kradzieże samochodowe, czy fałszerstwa, zwłaszcza krajowych i obcych znaków pieniężnych. Jednak najwięcej zanotowano w ostatnim czasie fałszerstw dokumentów: finansowych, celnych, bankowych, tożsamości. Wzrosła również liczba przestępstw gospodarczych- w 2000 roku zanotowano ich ponad 84 tys.. Struktura tych przestępstw obejmuje zagarnięcie mienia zwykłe oraz zagrażające interesom państwa i jego budżetowi. Polski katalog przestępstw tego rodzaju obejmuje rożne formy przestępstw w obrocie bankowym i kapitałowym, oszustwa podczas przekształceń własnościowych, przestępstwa w handlu i ruchu granicznym, przestępstwa podatkowe, wyłudzenia, korupcję urzędników. Olbrzymie rozmiary przybrało również wideopiractwo, fonopiractwo, masowe naruszanie praw autorskich, przestępstwa w sporcie, przestępstwa godzące w ekologię, przestępstwa na szkodę wszelkiego rodzaju spółek, fundacji, stowarzyszeń, fałszowanie produktów znanych firm. Bardzo szkodliwym zjawiskiem stało się również pranie brudnych pieniędzy. Niestety wzrost poziomu techniki dotyczy również przestępców, którzy wykorzystują nowinki dla swych celów. Sami sprawcy często zajmują wysoką pozycje społeczną zaś prowadzoną w sposób nieuczciwy przez siebie działalność gospodarczą traktują jak normalny biznes. Często w swoje interesy wciągają polityków, i inne osobistości.
15. POGRUPUJ POSZCZEGÓLNE CZYNNOŚCI WYKONYWANE W RAMACH POSTĘPOWANIA KARNEGO.
Wszystkie czynności wykonywane w toku postępowania karnego można podzielić na: Czynności procesowe- niekryminalistyczne, wynikające z regulacji karno-procesowej, występujące zwłaszcza w ramach postępowania przygotowawczego, np. sporządzenie i wniesienie aktu oskarżenia, postanowienie o przedstawieniu zarzutów, o wszczęciu postępowania karnego, tymczasowym aresztowaniu, wniesienie apelacji od wyroku; Czynności procesowo–kryminalistyczne, wykonywane przez podmioty procesowe na podstawie kodeksu postępowania karnego, ale metodami właściwymi kryminalistyce :przesłuchania świadków, oględziny, przeszukanie, powołanie biegłego i zlecenie mu ekspertyzy; Czynności kryminalistyczne wykonywane na podstawie ustaw i przepisów resortowych z zastosowaniem metodyki kryminalistycznej :badania daktyloskopijne wykonywane przez ekspertów, analiza modus operand i sprawcy, wykonywanie prac technicznych przez specjalistów, wszelkie konsultacje; Czynności operacyjno-kryminalistyczne, podejmowane na podstawie ustaw, przepisów resortowych, ale wykonywane przez funkcjonariuszy operacyjnych Policji i innych uprawnionych organów - UOP, Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej: wywiad , obserwacja, stosowanie pułapek, zakup kontrolowany; Czynności operacyjno – rozpoznawcze, wykonywane jak wyżej : rozpoznania osobowe, w tym środowisk przestępczych; Czynności rozpoznawcze – niekryminalistyczne, tzw. administracyjno-prawne, wykonywane przez funkcjonariuszy organów porządku i bezpieczeństwa wewnętrznego: kontrola ruchu granicznego, cudzoziemców, wydawanie pozwoleń na broń palną.
16. ŹRÓDŁO DOWODOWE , A ŚRODEK DOWODOWY.
Źródło dowodowe to podmiot wypowiedzi mającej znaczenie dowodowe lub przedmiot szeroko pojętych oględzin dostarczających wiadomości mających znaczenie dowodowe. Środki dowodowe to intelektualne treści stanowiące wiedzę organu procesowego o faktach dowodowych, powzięte w toku czynności procesowych z wypowiedzi osób oraz uzyskaną w drodze szeroko pojętych oględzin wszelkich organizmów żywych i martwych, rzeczy oraz miejsca. Te zaś dzielą się na osobowe i rzeczowe. Przykładem takiego źródła dowodowego jest rzecz, np. ciało człowieka, zwłoki, zaś uzyskane informacje stają się środkiem dowodowym rzeczowym, osoba ,treść jej wypowiedzi jest środkiem dowodowym osobowym. Przyjmuje się bowiem, że źródła dowodowe prowadzą do środków dowodowych. Niektórzy teoretycy przyjmują, że istnieje środek mieszany tzw. osobowo- rzeczowy, np. dokument, który zostaje poddany ekspertyzie i wraz z opinią czy zeznaniami biegłego staje się środkiem dowodowym. Dokumentem wg. Kodeksu karnego jest każdy przedmiot lub zapis na komputerowym nośniku informacji, z którym jest związane określone prawo albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne. Jego specyfika polega na tym, że może on stanowić samodzielne źródło dowodowe zwłaszcza wówczas gdy umożliwia poznanie jego właściwości formalnych i rzeczowych.
17.WYMIEŃ I OMÓW Ź RÓDŁA PIERWSZYCH INFORMACJI.
Źródłem takim jest sama informacja przez, którą rozumie się wszelkie dane o zewnętrznym świecie, uzyskane przez bezpośrednie poznanie zmysłowe lub przez podawany przez inną osobę opis jakiegoś stanu , rzeczy lub zjawiska. Źródła pierwszych informacji to: Osoba- chodzi, np. o treść jej wypowiedzi, zeznania, czy samooskarżenie , zawiadomienie o przestępstwie; Rzeczy – chodzi o jej cechy, sam fakt istnienia. Miejsce zdarzenia -np. pomieszczenie, przestrzeń na której dokonano przestępstwa. Ślady, które są następstwem pewnych zdarzeń, należy je ujawnić i dokładnie zbadać. Służą one identyfikacji osób i rzeczy. Są to wszelkie dające się ustalić w określonym wycinku rzeczywistości następstwa tych zmian, których zespół albo tworzy jakieś zdarzenie, albo jest a tym zdarzeniem ściśle powiązany. Na podstawie badania śladów można ustalić czy zostało popełnione przestępstwo. Musi tu istnieć związek przyczynowy między śladami a zdarzeniem. Dokumenty- wszelkie nośniki informacji, zapisy magnetofonowe, taśmy filmowe, Zwłoki ludzkie- ślady na nich, chodzi także o szczątki. Wyróżniamy dwie grupy źródeł: grupa źródeł ma charakter zewnętrzny- są to wszelkie informacje pochodzące od osób, które działają spontanicznie , a nie maja nic wspólnego z organami ścigania np. osoby pokrzywdzone przestępstwem; grupa to źródła wewnętrzne-są to własne źródła informacji organów ścigania. Treść pierwszych informacji musi mieć związek z zaistniałym przestępstwem, musi tu być odpowiedni czas i miejsce sprawca zdarzenia musi zostać zidentyfikowany.
18.ŹRÓDŁA ZEWNĘTRZNE PIERWSZYCH INFORMACJI.
Są to takie informacje, które pochodzą od osób nie związanych i nie mających wcześniej związków z organami ścigania, działających spontanicznie lub w wyniku zobligowania ich przez różne przepisy prawa do odpowiedniego przekazu wiadomości. Do źródeł tych zaliczamy: Osoby pokrzywdzone przestępstwami, które przekazują o popełnionych na ich szkodę przestępstwach, np. kradzieży. Zawiadomienia mogą również pochodzić od instytucji społecznych, samorządowych, zakładu ubezpieczeń społecznych; Inne osoby, w tym realizujące różne obowiązki – prawne i społeczne. Mogą wynikać one z chęci pomocy pokrzywdzonym, albo są one realizacją obowiązku wynikającego z art. 240 k.k. czyli zawiadomienia organów ścigania o popełnionym przestępstwie , wynikającym z art.: 118, 127, 128, 130, 134, 140, 148, 163, 166, 252 k.k. Obowiązek ten spoczywa na każdym, kto ma wiarygodną wiadomość o popełnionym przestępstwie, ale także przygotowaniu, usiłowaniu. Zgodnie z art.. 304p. 1 k.k. społeczny obowiązek zawiadomienia o przestępstwie ciąży na każdym obywatelu. Doniesienia anonimowe o różnej treści, które mogą być przekazane bądź w formie pisemnej, bądź ustnej i mogą mieć różny charakter. Czasami wskazują również na możliwość uzyskania dowodów. Wymagają one dokładnego sprawdzenia i oceny ich przydatności. Publikacje telewizyjne, prasowe i radiowe.-chodzi tu o bieżące śledzenie ukazujących się publikacji, ich analizę i podjęcie czynności dochodzeniowo–śledczych, zgodnie z zasadą legalizmu. Protokoły i doraźne ustalenia kontroli instytucjonalnych i społecznych-chodzi tu o kontrole wewnątrzjednostkowe, zarówno instytucji terenowych jak i centralnych. Przeprowadza je min. NIK. Ich rezultaty często stanowią bodziec do wszczęcia postępowania karnego. Osoby, które dopuściły się różnych przestępstw-są to samooskarżenia, które wynikają: z rzeczywistej skruchy sprawcy, niewytrzymanie napięcia nerwowego, z uzasadnionego przekonania sprawcy, że ujawnienie popełnienia przestępstw lub podjęcie starań w celu jego zapobieżenia doprowadzi do niekaralności lub nadzwyczajnego złagodzenia kary, chęć uniknięcia odpowiedzialności za poważniejsze przestępstwo. Zamiar osłonięcia innej osoby przed konsekwencjami. Wypaczony stosunek do popełnionego czynu ze względu na anomalie i zaburzenia psychiczne.
19.ŹRÓDŁA WEWNĘTRZNE PIERWSZYCH INFORMACJI.
Źródła wewnętrzne pierwszych informacji to własne źródła informacji organów ścigania, związane z charakterem ich pracy i działaniem zorganizowanym celowo na ich pozyskiwanie. Do tego rodzaju źródeł zaliczamy działania policji: podejmowane w ramach służby patrolowo –obchodowej i na stałych posterunkach, umożliwiające obserwowanie miejsc, osób; prowadzone podczas kontroli ruchu drogowego, umożliwiające zatrzymanie poszukiwanych sprawców; dotyczące stałej lub bieżącej obserwacji oraz kontroli grupowania się elementu przestępczego np. agencji towarzyskich, melin. Związane z analizą różnych postępowań przygotowawczych, będących w toku czy też umorzonych, a także materiałów archiwalnych.
Dotyczące złożonych czynności o charakterze poufnym, tajnym wykonywanych w ramach działań operacyjno–rozpoznawczych, na podstawie szczególnych przepisów; chodzi tu również o współpracę z organami ścigania osób zaufanych, konfidentów, agentów, informatorów. Należy te informacje przetworzyć, sprawdzić. Wynikają one również z kontroli granicznej, celnej, z wszelkich ewidencji, rejestrów itp.
20.ŚLADY I ICH PODZIAŁ.
Ślady to wszelkie dające się ustalić w danym wycinku rzeczywistości następstwa tych zmian, których zespół albo tworzy jakieś zdarzenie, albo jest z tym zdarzeniem ściśle powiązany. Ślady są następstwami pewnych zachowań, zaszłych faktów i zjawisk, wykazują z nimi powiązanie przyczynowo-skutkowe, przy czym mają one charakter materialny, co oznacza, że są możliwe do wykrycia i zbadania. Na ich podstawie można ustalić czy zostało popełnione przestępstwo, służą identyfikacji osób i rzeczy, przebiegu przestępstwa, ile osób miało z nim związek itp. Znaczenie śladów: służą rekonstrukcji przebiegu zdarzenia tzn. ilu było sprawców, jak się poruszali, określeniu ich roli, dotyczą drogi dojścia i oddalenia się od danego obiektu, pozwalają ustalić terytorium naszych działań, pozwalają dzięki temu na szybsze ujęcie sprawcy. Dzielimy ślady na: daktyloskopijne, mechanoskopijne- chodzi o użycie określonych narzędzi; traseologiczne-ślady stóp i pojazdów; biologiczne- badanie DNA, krwi, wszelkich wydzielin; użycia broni palnej; chemiczne; fizyczne; cieplne- termoskopijne; akustyczne- fonoskopijne; osmologiczne- zapachowe; fotograficzne; mikroślady–ślady w postaci gleby, cząstek włókien , nasion, ubytku tkanin. Ze względu na różnorodność śladów wyróżniamy ślady: powierzchniowe, naniesione, wgłębione, odbitki, odciski, ślady ludzi i zwierzą, plamy i różne przekształcenia płynów, zwłoki ludzkie, ślady pamięciowe, modus operandi sprawcy.
21. CO TO SĄ OGLĘDZINY , JAKI JEST ICH CEL?
Oględziny są czynnością procesowo–kryminalistyczna, są przeprowadzane na podstawie art. 207 k.p.k. przy zastosowaniu metodyki kryminalistycznej. Organ przeprowadzający tę czynność po zaznajomieniu się z ich przedmiotem podejmuje działania polegające na ujawnianiu, zabezpieczaniu i wstępnym zbadaniu rożnych śladów kryminalistycznych w celu wyjaśnienia charakteru i okoliczności zdarzenia oraz ustalenia jego sprawcy. Wyróżniamy oględziny miejsca, osoby, rzeczy. Cele oględzin: zbadanie miejsca zdarzenia- ujawnienie śladów; ujawnienie i zabezpieczenie wszelkich nośników informacji, śladów; udokumentowanie stwierdzonych zmian jakie nastąpiły w wyniku działania osób trzecich; rozstrzygnięcie czy zdarzenie jest przestępstwem, czy zdarzeniem obojętnym; ustalenie charakteru zdarzenia, poznanie jego okoliczności i odtworzenie jego przebiegu, zebranie informacji o osobach związanych ze zdarzeniem. Czynnościami zawierającymi elementy oględzin są: penetracja miejsca zdarzenia; przeszukanie miejsca; odtworzenie przebiegu zdarzenia; wskazanie miejsca, sekcja zwłok, obdukcja, ekshumacja. Oględzinom mogą również towarzyszyć inne działania: przyjęcie i spisanie protokołu ustnego zawiadomienia o przestępstwie, przesłuchanie świadków, użycie psa tropiącego, działania pościgowo- blokadowe.
22.OGLEDZINY MIEJSCA.
Oględziny miejsca są czynnością procesowo-kryminalistyczną, są przeprowadzane na podstawie art. 207 k.p.k. przy zastosowaniu metodyki kryminalistycznej. Chodzi tu o zbadanie miejsca zdarzenia, ujawnienie i zabezpieczenie wszelkich śladów. Według T. Hanauska jest to czynność, która polega na bezpośrednim poznaniu zmysłowym wycinka przestrzeni lub pomieszczenia. Organ przeprowadzający oględziny po zaznajomieniu się z ich przedmiotem tj. miejscem podejmuje czynności polegające na ujawnianiu, zabezpieczaniu i wstępnym zbadaniu różnych śladów kryminalistycznych w celu wyjaśnienia charakteru i okoliczności zdarzenia oraz ustalenia jego sprawcy. Należy zorientować się co do ogólnego charakteru miejsca, następnie zabezpieczyć go i uchronić przed zmianami i utratą śladów. Należy dokonać penetracji terenu dla ewentualnego zawężenia terenu oględzin. W fazie ogólno-orientacyjnej ustala się granice miejsca , które ma być poddane oględzinom. Istotne są tu fazy : Ogólnoorientacyjna- tu ustala się granice miejsca , podział ról pomiędzy członków grupy oględzinowej; Statyczna – grupa oględzinowa dokonuje oglądu widocznych śladów, wykonuje pomiary, sporządza szkic, wygląd miejsca utrwala za pomocą zdjęć fotograficznych czy nagrań video; Dynamiczna-w tej fazie dokonuje się dokładnego opisu, zabezpieczenia śladów. Można już przemieszczać rzeczy; Jako czwartą przyjmuje się często –Analizę wyników oględzin. Jest to jakby podsumowanie oględzin. Tu dokonuje się powtórzeń niektórych czynności , czy też dokładniejsze opisanie uzyskanych śladów.
23.ETAPY OGLĘDZIN.
Całe oględziny można podzielić na etapy: Czynności przygotowawcze , czyli: zorientowanie się co do ogólnego charakteru miejsca i zdarzenia; przygotowanie się do oględzin, chodzi o skompletowanie grupy oględzinowej wraz z odpowiednim sprzętem technicznym; określenie i zabezpieczenie miejsca oględzin oraz uchronienie go przed zmianami i utratą śladów; podjęcie czynności zmierzających do złagodzenia czy zapobieżenia dalszym ujemnym skutkom zdarzenia; dokonanie penetracji terenu dla ewentualnego zawężenia terenu oględzin, ale i poszukiwania śladów czy porzuconych narzędzi przestępstwa; Zorientowanie się w możliwościach podjęcia pościgu i ujęcia sprawców przestępców. Czynności oględzin właściwych, gdy podejmuje się już konkretne czynności na miejscu zdarzenia. Właśnie tu wyróżnia się trzy fazy: Ogólnoorientacyjną –następuje tu min. Podział ról, ustala się granice miejsca, które ma być poddane oględzinom; Statyczną , kiedy nie wolno dokonywać żadnych zmian, a jedynie wykonuje się pomiarów, sporządza szkice, fotografuje; Dynamiczna- w tej fazie można już zmieniać położenie śladów w celu ich utrwalenia, opisania, zabezpieczenia. Następnie dokonuje się analizy wyników oględzin. Na tym etapie przeprowadza się eksperymenty kryminalistyczne oraz sporządza się dokładny protokół.
24. NA CZYM POLEGA PRZYGOTOWANIE DO OGLĘDZIN.
Etap ten polega na: zorientowaniu się co do ogólnego charakteru miejsca i zdarzenia, przygotowanie się do oględzin przez skompletowanie odpowiedniego sprzętu technicznego oraz grupy oględzinowej, czy odpowiednich specjalistów, określenie i zabezpieczenie miejsca oględzin oraz uchronienie go przed zmianami i utratą śladów; podjęcie czynności zmierzających do złagodzenia czy zapobieżenia dalszym ujemnym skutkom zdarzenia; dokonanie penetracji terenu dla ewentualnego zawężenia terenu oględzin, ale i poszukiwania śladów czy porzuconych narzędzi przestępstwa, zorientowanie się w możliwościach podjęcia pościgu ujęcia sprawców przestępstwa. Jeżeli chodzi o skompletowanie sprzętu to powinien to być zarówno sprzęt uniwersalny jak i ochronny, specjalistyczny, sprzęt fotograficzny itp.
Również grupa osób, która ma przeprowadzić oględziny musi być odpowiednio skompletowana, min. śledczy, technik.
25.NA CZYM POLEGA ZABEZPIECZENIE MIEJSCA OGLĘDZIN.
Oględziny miejsca to czynność, która polega na bezpośrednim poznaniu zmysłowym wycinka przestrzeni lub pomieszczenia. Zabezpieczenie miejsca oględzin to czynność przygotowawcza do oględzin właściwych kiedy podejmuje się już określone czynności na miejscu zdarzenia. Samo zabezpieczenie można przeprowadzić dwoma metodami: obiektywną - dośrodkową, przy zastosowaniu której czynność tę rozpoczyna się od lewej, wewnętrznej krawędzi miejsca i zgodnie z ruchem wskazówek zegara prowadzi się ją spiralnie aż do punktu centralnego; subiektywna – odśrodkową, przy zastosowaniu której oględziny rozpoczyna się od punktu centralnego i ruchem spiralnym, skierowanym na zewnątrz, stopniowo rozszerza się obszar objęty oględzinami. Na ogół jednak stosuje się metodę mieszaną, która polega ona na podziale miejsca na kilka mniejszych odcinków, które zabezpiecza się tak aby nie uronić żadnego śladu. Zależy to jednak od rodzaju obiektu. Chodzi tu przede wszystkim o takie działanie, które ma na celu zachowanie miejsca w jak najlepszym stanie , tak aby żadne ślady nie uległy zatarciu lub zniekształceniu. Zabiegi te mają zachować miejsce w stanie możliwie najpełniej odpowiadającym jego pierwotnemu charakterowi, tj. uchronieniem go przed zmianami oraz utratą śladów.
26. SKŁAD GRUPY OGLĘDZINOWEJ.
Chodzi tu przede wszystkim o grupę osób, które mają dokonać oględzin. Kompletowanie jej składu jest czynnością przygotowawczą. W skład grupy oględzinowej powinni wejść: pracownik pionu dochodzeniowo-śledczego dokonujący oględzin – jest on odpowiedzialny za całokształt pracy zespołu, prokurator, pracownik pionu operacyjnego realizujący zadania operacyjno- rozpoznawcze, biegły, specjalista- technik kryminalistyczny wykonujący czynności techniczno–usługowe, przewodnik z psem tropiącym, kiedy zachodzi taka konieczność.
27. STADIUM A FAZY OGLĘDZIN.
Etap oględzin właściwych, gdy podejmuje się już czynności konkretne na miejscu zdarzenia, dzieli się na stadia i fazy: 1.Stadium ogolnoorientacyjne- tu następuje podział zadań, ustala się granice miejsca, które ma być poddane oględzinom. 2.Stadium szczegółowe dzieli się na fazy: statyczną, podczas, której nie wolno nam dokonywać żadnych zmian czy przemieszczeń przedmiotów, grupa oględzinowa dokonuje tylko oglądu widocznych śladów, sporządza szkice, fotografuje, czy dokonuje nagrań wideo. Dynamiczną, kiedy dąży się za pomocą różnych technik i środków dostrzeżonych śladów oraz podejmuje próbę wykrycia śladów dotąd niewidocznych. Można już przemieszczać rzeczy w celu ich szczegółowego opisania, utrwalania. Analiza wyników oględzin. Tu można powtórzyć pewne czynności, czy dokładniej opisać ujawnione i zabezpieczone ślady.
28.INSTRUMENTACJA I DOKUMENTOWANIE OGLĘDZIN MIEJSCA.
Do przeprowadzenia oględzin jest potrzebny odpowiedni sprzęt. Jest to jedna z czynności przygotowawczych. Wyróżniamy tu sprzęt: uniwersalny- stosowany jako podstawowy, niezależnie od rodzaju zdarzenia, do ujawniania i zabezpieczenia śladów oraz udokumentowania poczynionych ustaleń; sprzęt ochronny- odzież, rękawiczki, kaski, środki oświetleniowe i łączności; specjalistyczny- w postaci walizek przystosowanych do ujawniania poszczególnych śladów drogowych, biologicznych, mechanoskopijnych, profesjonalny sprzęt fotograficzny, kamery wideo. Sprzęt taki jest zwykle zgromadzony w specjalnie do tego przystosowanym do tego samochodzie, tzw. ambulansie kryminalistycznym. Z oględzin powinien być sporządzony dokładny protokół, zgodnie z art. 143 p. 1 pkt. 3 k.p.k. Należy go sporządzać w czasie teraźniejszym, bezosobowo, zwięźle, syntetycznie. Na koniec powinien on zostać odczytany przy świadku i podpisany. Ślady powinny być dokładnie opisane, jak również metoda ich badania. Mają tu znaczenie dobrze wykonane szkice, gdyż stanowią one uzupełnienie protokołu i dokumentacji fotograficznej. Ślady, które nie zostały ujęte, dokładnie oznaczone i opisane w protokole, nie mogą być uznane za wiarygodne i nie mogą stanowić dowodu w postępowaniu karnym.
29. OGLĘDZINY OSÓB.
Chodzi tutaj o dokonanie oględzin osób, które to osoby mogą mieć związek z popełnionym przestępstwem. Należy najpierw stwierdzić tożsamość badanego, oraz dokonać wywiadu mającego na celu zebranie informacji o przebiegu zdarzenia, okolicznościach, w jakich powstały obrażenia, stanie dotychczasowego zdrowia oraz odczuwanych dolegliwościach. Grono osób, które mogą zostać poddane takim oględzinom jest następujące: osoby pokrzywdzone, gdy trzeba opisać obrażenia ciała; osoby podejrzane, na których ciele mogą znajdować się ślady po obronie ofiary; ofiary i podejrzanego w przypadku zgłoszenia przestępstw seksualnych; uczestników wypadków czy przestępstw drogowych w celu opisu i oceny odniesionych obrażeń; czy też w celu stwierdzenia stanu trzeźwości, oceny stwierdzonych obrażeń, w celu możliwości zapłodnienia. Zgodnie z art. 74p 1 k.p.k. oskarżony jest obowiązany poddać się, min. oględzinom zewnętrznym ciała, badaniom psychologicznym i psychiatrycznym. W stosunku do osoby podejrzanej 74p 3 k.p.k. można dokonać wyżej wymienionych czynności jak również pobrania krwi lub wydzielin organizmu, ale tylko za jej zgodą.
30. OGLĘDZINY CIAŁA.
Oględzin ciała dokonuje się w celu stwierdzenia urazów, obrażeń ciała, kalectwa, choroby zagrażającej zdrowiu. Powinny one zostać dokładnie opisane w opinii biegłego. Opinia ta powinna zawierać, oprócz opisu stwierdzonych śladów i obrażeń, również: określenie rodzaju użytego narzędzia, czasu powstania obrażeń, określenie skutków śladów i obrażeń. Widoczne na ciele badanego ślady mogą być sfotografowane i oznaczone na sylwetce osoby w protokole oględzin. Podczas tego typu badań, ujawnione ślady można przekazać do odrębnych badań laboratoryjnych. Takim badaniom ciała można poddać min. osoby pokrzywdzone, w celu opisania obrażeń, oceny skutków, czy określenia użytych narzędzi; osoby podejrzane- na których ciele mogą znajdować się ślady po obronie ofiary; ofiary i podejrzanego w przypadku przestępstwa seksualnego do ustalenia śladów defloracji, obrażeń na ciele, oględziny ciała mają na celu stwierdzenie obrażeń, kalectwa, różnych uszkodzeń i urazów, jak również chodzi o możliwości zapłodnienia. Oględziny ciała mogą mieć charakter powierzchowny np. sprawdzanie, czy dana osoba ma bieliznę na przedramieniu lub być bardziej szczegółowe. Jeżeli oględziny takie mogą wywołać uczucie wstydu, powinna dokonać ich osoba tej samej płci, chyba że łączą się z tym szczególne trudności, osoby płci odmiennej mogą być obecne przy takich oględzinach jedynie w razie konieczności art. 208 k.p.k.
...
Tika02