Przykładowe pytania i odpowiedzi na zaliczenie z historii książki i bibliotek.doc

EGIPT.
1. Kiedy Egipcjanie wynaleźli pismo hieroglificzne?
Odp: Około III tysiąclecia przed naszą erą.(3200 r. p.n. e.-III w n.
e.)
2. Kto stworzył słowo hieroglif? Odp: Starożytni Grecy.
3. Gdzie ryto hieroglify? Odp: Na murach świątyń, na stelach, grobowcach, posągach, przedmiotach.
4. Hieroglify egipskie były to piktogramy i ideogramy (rysunki oznaczające przedmioty i pojęcia)
5. Pismo hieroglificzne uproszczono i powstało pismo hieratyczne ( kapłańskie), demotyczne(używane przez świeckich ludzi).
6. Ile jest hieroglifów? Ok. 700-800 znaków.
7. DETERMINATYW to znak, który pomaga rozróżnić dwa słowa, które pisze się tak samo. Determinatywy pozwalają uniknąć nieporozumień wynikających z wieloznaczności hieroglifów.
8. Skrybowie (tacy co przepisywali), byli w Egipcie bardzo szanowani. Na skrybów uczyli się chłopcy w wieku 9 lat. Uczyli się 7-12 lat. Najpierw ćwiczyli na skorupkach ostrakonach. Gdy nabrali wprawy pisali na papirusie. Dobrzy skrybowie pracowali w świątyni, sądzie, władzach rządowych, armii.
9. Na papirusie pisano atramentem czarnym lub czerwonym. Czarny robiono z sadzy, a czerwony z ochry.
10. Przy pisaniu na zwojach papirusowych posługiwano się pędzelkami potem piórami. Trzcinowe pióro zostało wprowadzone do użytku przez Greków.
11. Hieroglify na ścianach świątyń i pomnikach pisano przy użyciu pędzli ze skręconego papirusu.
12. Imiona królów pisane hieroglifami otaczano kartuszami (takimi obwódkami).
13. Jak robiono papirus. Trzciny papirusowe rosły nad Nilem. Ok. 5 m wysokości. Ścinano roślinę. Oddzielało się warstwę zewnętrzną łodygi. Krojono papirus na równe paski. Układano pionowo a później poziomo. Zwilżano. Paski sklejały się dzięki temu, że zawierały naturalny sok i skrobię. Papirus przyciskano czymś ciężkim, czekano aż wyschnie. Gotowe kartki papirusowe łączono w zwoje. Na obu końcach zwoju były drążki. Podczas czytania przewijano papirus z jednej strony na drugą, później, po przeczytaniu trzeba go było jeszcze raz przewinąć.
PISMO KLINOWE (Mezopotamia)
14. Kto wynalazł pismo klinowe? Sumerowie w Mezopotamii 3000 lat p.n.e.
15. Na czym pisano pismo sumeryjskie klinowe? Na glinianych tabliczkach.
16. Czym pisano na glinianych tabliczkach? Znaki wytłaczano rylcem na wilgotnej glinie, a następnie tabliczki suszono.
17. Gdzie znaleziono zabytki piśmiennictwa Sumerów? W miastach Ur, Uruk, Kisz, Lagasz, Nippur i Dżamdat.
18. Co to był język akadyjski? Był to język pełniący rolę języka narodowego, podobnie jak angielski dzisiaj.
19. Kto odczytał pismo klinowe? W1802 r. odczytał je uczony niemiecki Jerzy F. Grotefend.
20. Biblioteki w Mezopotamii: przy świątyniach Sippar, Borsippa, Babilon, Nippur, Uruk.
21. W ruinach spalonego w 612 r. p.n.e. pałacu króla asyryjskiego Assurbanipala odkopano fragmenty biblioteki. (Biblioteka Assurbanipala
w Niniwie). Znaleziono tam 20 tyś tabliczek, (przypadkowo utrwalonych przez ogień). Znadował się tam m.in. epos o Gilgameszu( Gilgamesie).
22. Nazwa pisma klinowego pochodzi od łac. słowa cuneus " klin".
23. Jeden naród -dwa pisma. Hetyci zamieszkujący część obecnej Turcji i Syrii posługiwali się dwoma rodzajami zapisu- babilońskim pismem klinowym i własnymi piktogramami. Przed upadkiem swej kultury zdążyli rozwinąć znaki o charakterze fonetycznym.
24. Alfabet- pochodzenie. Lud Fenicki przejął i zreformował w XIII w. p.n.e. północnosemickie pismo alfabetyczne i rozprowadził je w rejonie Morza Śródziemnego. Zetknęli się z nim Grecy, a od Greków za pośrednictwem Etrusków przejęli je Rzymianie.
25. Duże znaczenie naukowe miało odkrycie w 1947 r. rękopisów z pismem hebrajskim w Qumran, zawierających teksty religijne datujące się na III w. p.n.e. związane z genezą chrześcijaństwa.
CHINY
26. Pierwsze zabytki pisma chińskiego pochodzą z XIV w. p.n.e. Są to inskrypcje napisy ryte wotywne i wróżebne na kościach i skorupach żółwich.
27. Materiał na którym pisano w Chinach. W Chinach pisano na drewnianych tabliczkach rylcem, potem bruzdy wypełniano atramentem.
28. Od III w. p.n.e. pisano pędzelkami lub trzciną bambusową na jedwabnych zwojach.
W II w. n.e. zastosowano papier
W VI w. n.e. Chińczycy stosowali technikę drzeworytową, ksylograficzną.
W XI w. n.e. wprowadzili ruchomą czcionkę.
29. Od XIII w. p.n.e. funkcjonowały biblioteki cesarzy i arystokracji.
30. W III w. p.n.e. rozpowszechniły się biblioteki prywatne.
GRECJA
31. Pierwszym alfabetem składającym się ze spółgłosek i samogłosek był alfabet grecki. 27 znaków.
32. Alfabet grecki przyjęli najpierw Etruskowie a potem ludy Italii, Hiszpanii i Galii.
33.Kreta to wyspa grecka. Na podstawie wykopalisk z pałaców Knossos i Fajstos na Krecie, można śledzić ewolucję pisma kreteńskiego od XX-XII w. p.n.e. Przebiegała ona od hieroglifów o pism linearnych stanowiących odmianę sylabicznego.
34. W 1953 r. Michał Ventris i Jan Chadwick odczytali pismo linearne B. (tekst grecki).
35. Ciekawostką jest dysk z Fajstos metalowy krążek pochodzący z ok. 1700 r. p.n.e. pokryty pismem piktograficznym( metoda stemplowania). Zawiera najprawdopodobniej tekst grecki.
36.Grecy uważali, że pismo zubaża pamięć i jest niegodne człowieka zdolnego i wykształconego.
37. Grecy używali zwojów papirusowych zapożyczonych z Egiptu.
38.W Atenach mieli prawdopodobnie swe księgozbiory robocze: Eurypides, Arystofanes, Tukidydes, Hellanikos z Metyleny, Arystoteles.
39. Jakie znaczenie miała książka w Grecji? Służyła dokumentowaniu i utrwalaniu dorobku przeszłości, nauczaniu i podtrzymywaniu świadomości narodowej kolejnych pokoleń.
40. Książka grecka rozpowszechniła się w kręgach hellenistycznych np. biblioteka przy świątyni Horusa z Edfu w górnym Egipcie. III-II w. p.n.e.. Na jej ścianie zachowała się inskrypcja, spis 37 tytułów książek.
Sala biblioteczna przy świątyni Izydy na wyspie Philae.
Biblioteki Hellenistyczne.
Biblioteka Aleksandryjska założona przez Ptolemeusza I w III w. p.n.e. Na zamówienie biblioteki Aleksandryjskiej przełożono Stary Testament na język grecki. (Serptuaginta). B. Aleksandryjska posiadała za czasów założyciela 200 tyś zwojów później 700 tyś. Biblioteka składa się z dwóch budowli Bruchejonu i Serapejonu. Bruchejon był dla naukowców a
Serapejon dla zwykłych mieszkańców. Kalimach z Cyreny spisał w 120 księgach katalog. Jego sławne dzieło to "Pinakes..." Tablice tych wszystkich, którzy wsławili się w jakiejkolwiek dziedzinie piśmiennictwa. Ptolemeusz VIII doprowadził do upadku biblioteki
Aleksandryjskiej
Inne biblioteki hellenistyczne. W Atenach biblioteka Seleucydów od III w. p.n.e.
W Pergamonie III w. p.n.e. pod opieką Attalidów. 3 pomieszczenia na
magazyny + sala odczytowa
Biblioteka królów Macedonii

PERGAMINOWY KODEKS miał przewagę nad papirusowym zwojem w IV w. n.e.
Od I w. n.e. jednak już od I w.n.e. równolegle są stosowane obie formy książki. Rzymianie przejęli alfabet od Greków za pośrednictwem Etrusków.

RZYM
Zabytki:
Czarny kamień (lapis Niger)
Prawo XII tablic V w. p.n.e.
Fibula z Praeneste (Palestrina)
Brosza z 600 w. p.n.e. z zapisem rzemieślnika
41. Rodzaje pisma.
-Kapitała pismo monumentalne używane do napisów epigraficznych i ksiąg
reprezentacyjnych
- kursywne (pośpieszne)
-pismo dwuliniowe od II w. p.n.e.
-majuskuły (wielkie litery)
-minuskuły (małe litery)
-uncjała III w. n. e.
-półuncjała
Kodeksy były jednoskładkowe i wieloskładkowe
Subscriptio-ewentualne informacje o kopiście, korektorze i wydawcy
42. Pierwsze biblioteki w Rzymie w II w. p.n.e.
Biblioteka królów Macedonii 168 p.n.e. przeniesiona do Rzymu.
Biblioteka Apellikona z Teos. Kolekcja Mitrydatesa Wielkiego królaPontu.
Biblioteka Pizonów w Herkulanum
Biblioteka założona przez cesarza Augusta przy świątyni Apollina na
Palatynie. Jedna sala była przeznaczona na książki łac. druga na
greckie
Biblioteka Ulpia ufundowana przez cesarza Trajana na przełomie I i II
w. n.e. projektowana przez Apollodora z Damaszku.
Wybitni wydawcy:
Bracia Sozjusze( wydawcy Horacego)
Attyk (wydawca Cycerona)
Tryfon (Kwintyliana i Marcjalisa)
Rufus i Tukka (Wergiliusza)

IIPoczątki i rozwój pisma
1.Długa droga do pisma alfabetycznego.
60-40 tyś lat p.n.e. -Pierwsze ślady obecności człowieka na Ziemi.
25-11 tyś lat p.n.e.- zabytki twórczości graficznej
Rysunki skalne w płd Francji i Hiszpani
5 tyś p.n.e. pismo na terenie dzisiejszej Bułgarii, Rumunii i Ukrainy.
4 TYSIĄCLECIE pismo powstało w Egipcie i Mezopotamii. Państwo
sumeryjskie, babilońskie, asyryjskie ((prócz tego Indie, Chiny.
1.pismo piktograficzne, obrazowe,obrazkowe
2.pismo ideograficzne znaki oznaczały pojęcia
3.pisma fonetyczne: wyrazowe, sylabowe, alfabetyczne
2.Kariera pisma alfabetycznego.
Pochodzenie alfabetu.
Alfabet semicki pochodzi od protosemickiego, przedsemickiego.
Fenicjanie przejęli alfabet od semitów zamieszkałych w Syrii i
Palestynie.
Sprowadzili alfabet do 22 spółgłosek, ustalili bieg wierszy od prawej
ku lewej.
NAPIS 13 w. p.n.e. Byblos (Liban).
Alfabet później przejęli Grecy. Dodali samogłoski i ustalili kierunek
od lewej do prawej, a od Greków za pośrednictwem Etrusków przejęli
alfabet Rzymianie VI w. p.n.e.. Tak powstało pismo łacińskie.

Z pisma greckiego przyjętego przez Bizancjum wywodzą się alf. Cyrylickie.
Św. Cyryl zrobił z alfabetu greckiego głagolicę, z tego powstała
cyrylica a potem grażdanka.
Ze źródła północno-semickiego wywodzą się pisma arabskie i hebrajskie.
3.Podstawowe funkcje pisma: kulturotwórcza, magiczna, ideologiczna,
dekoracyjna
III KSIĄŻKA W KULTURZE STAROŻYTNEJ 4 TYŚ P.N.E. -V WIEK N.E.
Ksiązka w Starożytnym Egipcie.
4 tyś ukształtowało się państwo Egipskie, utrzymało niezależność do poł 1 tyś p.n.e. Później podbite przez: Persów, Greków, Rzymian, Arabów.
Hieroglify- monumentalne pismo egipskie stos do napisów uroczystych.
Hieratyczne -kapłańskie, demotyczne-świeckie, kursywa -pochyłe, pośpieszne.
Kamień z Rosetty znaleziony w 1799. ODCZYTANY w 1822 przez Jean Francis Champolliona. Pismo hieroglificzne, demotyczne i greckie. Znal grekę i odczytał hieroglify.
Hieroglify pisano trzciną na papirusie.
KSIĘGI ZMARŁYCH to egipskie zbiory modlitw za zmarłych.
Ślady zbiorów egipskich znaleziono w Tell-el-Amarnem przy okazjiodkrycia grobowców Tutenchamona i Neferetiti XV-XIV w p.n.e..

Kultura piśmiennicza starożytnej Mezopotamii. Pierwotni mieszkańcy Mezopotamii to Sumerowie. Później władzę sprawowali Babilończycy,Asyryjczycy, Aramejczycy, (Chaldejczycy), Grecy, Arabowie.
Pismo Sumeryjskie: Obrazowe, ideograficzne, sylabiczne. Pismo się upraszczało. Tak powstało pismo klinowe(gliniane tabliczki). Pismo klinowe przejęli Babilończycy i Asyryjczycy. Aramejczycy przynieśli ze sobą na te ziemie pismo alfabetyczne we wschodniej odmianie aramejskiej. Z niego wywodzą się pisma arabskie. Wykopaliska z pismem
klinowym: Ur, Uruk, Kisz, Lagasz, Nipur i Dżamdat. Kodeks Hammurabiego XVIII w (18w.) p.n.e..
Bibliotekę Assurbanipala w Niniwie spalono w czasie inwazji aramejskiej.

Inne starożytne ośrodki kultury książki na wschodzie.
Chiny. Pismo hieroglificzne, ideograficzne, fonetyczne. Na nimwzorowały się późniejsze p. japońskie, koreańskie, wietnamskie. 1947 rękopisy z Qumran nad Morzem Martwym zawierające teksty religijne.
 
Ksiązka w kręgu kultury greckiej.
Achajowie to najstarsze plemiono greckie. Rzymianie zawojowali Grecję
w II-I w. p.n.e. Cele pisma greckiego: informacyjne, polityczne, administracyjne,
handlowe, edukacyjne,religijne.
OSTAKI, OSTRAKONY, wyrok sądu skorupkowego.
BIBLIOTEKA ALEKSANDRYJSKA, BIBLIOTEKA PERGAMEŃSKA.
 

KSIĄŻKA W ŚREDNIOWIECZU
Bizancjum
1.Od VII w. działała biblioteka patriarchatu (literatura chrześcijańska i antyczna). 780 r. pożar. Kierownikiem był św. Cyryl.
2. Focjusz -wybitny uczony i bibliofil autor dzieła "Bibliotheke" (Myriobiblon)
3.Klasztory bazyliańskie słynęły z bogatych zbiorów. Klasztory wokół góry Athos i na wyspie Synaj( teksty antyczne i wczesnochrześcijańskie)
4. W klasztorze Studion w Konstantynopolu opat Teodor stworzył wzorowe
skryptorium.
5. Obrazoburstwo (ikonoklazm) był to ruch oporu przeciw nadmiernemu kultowi obrazów i życiu narzuconemu przez zakonników. Zamieszki spowodowały zniszczenie wielu ksiag.
6.Biblioteka akademii służyła ponad 30 katedrom reprezentującym różne dziedziny wiedzy.
7.Biblioteka dworu cesarskiego(120) tyś. tomów odegrała ważną rolę w odrodzeniu bizantyjskim. Jej początek przypada na IV w. W V w. był pożar. Patronem biblioteki był m. in. Konstantyn VII Porphyrogeneta inicjator i wydawca encyklopedii w 200 księgach. W1304 r. Krzyżowcy złupili Bibliotekę Cesarską.
8.Scharakteryzuj wygląd książki bizantyjskiej.
Książki bizantyjskie odznaczały się ozdobnością i przepychem. Pergamin barwiono na kolor złoty lub purpurowy, pisano też czasem złotem (chryzografia), lub srebrem. Okładki ksiąg okrywane były złotą lub srebrną blachą, i wykładane drogimi kamieniami (oprawy klejnotowe). Najmisterniej zdobiono okładziny wierzchnie. Joko centralny element
zdobniczy stosowano płaskorzeźby z kości słoniowej lub pokrywanowielobarwnym wzorem emaliowanym (oprawy emaliowane)
ISLAM
9. Podstawą rozwoju jęz. i pisma arabskiego były studia nad Koranem.
10.Rola alfabetycznego pisma arabskiego.
Rola religijna, polityczna, kulturalna, estetyczna.
11. Biblioteki Islamskie.
- W Damaszku archiwum i biblioteka pod patronatem dynastii Omajadów.
Literatura religijna i piśmiennictwo naukowe.
- W Bagdadzie Uniwersytet i Biblioteka pałacowa tzw. skarbnica
mądrości. B. największa w świecie Islamu. Powstała VIII-IX w. Tm
narodziły się bajki z tysiąca i jednej nocy.
W XII w. Bagdadzie było 36 bibliotek publicznych
- W Kairze "skarbiec wiedzy", stworzony przez Fatymidów, W X w.
uniwersalna biblioteka posiadająca ok. 100 tyś tomów.
- W Hiszpanii opanowanej przez Arabów powstały ośrodki kulturalne w
Sewilli, Toledo i Kordobie. W Kordobie sławna biblioteka kalifów,
największa wówczas na zachodzie, (W X w. ok., 400 tyś tomów),
-Biblioteka w Trypolis w Syrii, prawdopodobnie 3 mln. woluminów.
Ponadto działały biblioteki przy meczetach i szkołach oraz Biblioteki
prywatne.
12. Pozycja społeczna bibliotekarzy była bardzo wysoka.
13. W bibliotekach Islamu katalogi były sporządzone działowo. Wewnątrz
działów układano książki w kolejności nabycia. Stosowano sygnatury
typograficzne. Opracowano Bibliografie ogólne i specjalne
14.W X w. Muchammed al.- Nadim stworzył wielotomową bibliografię książek arabskich wraz z notami biograficznymi o autorach pt. Indeks nauki.
15.W bibliotekach i poza nimi produkowano książki. Zatrudniano w tym celu tłumaczy, kopistów, kaligrafów, introligatorów i agentów handlowych.
16. Centrum produkcji i handlu książką było w Tripolis,
17. Forma książki stosowana w świecie arabskim. Kodeks pergaminowy lub papierowy, choc znano też zwoje papirusowe i skórzane oraz wszystkie archaiczne materiały piśmiennicze.
18. Część uczonych opowiada się za tym, że Arabowie wynaleźli papier niezależnie od Chińczyków. Arabowie udoskonalili produkcję papieru, przez użycie siły wody, wprowadzenie kamieni młyńskich, sit metalowych i klejów roślinnych później zwierzęcych. Biel papieru uzyskiwano za pomocą wody wapiennej.
19. Gdzie znajdowały się Islamskie centra produkcji papieru.
W Samarkandzie, Bagdadzie i Damaszku.
20. W 1150 r. założyli papiernię w Jativa koło Walencji w Hiszpanii,
21. Arabowie byli dobrymi introligatorami.
22. Do lekkich opraw używali tektury, jedwabiu, i skór kozich.
23. Wprowadzili typ opprawy kopertowej (dolna okładka zachodziła na
połowę górnej). Tłoczenie było ślepe, czasem wypełnione złotem, lub
inną barwą lub gatunkiem skóry).
24.Arabeski- motywy roślinne, Maureski motywy geometryczne.
ZACHODNIA EUROPA
25.W klasztorze na Monte Cassino we Włoszech przepisywano książki. Powstało tam skryptorium. Opracowano tam znaną szkołę pisarską zwaną benewencką oraz iluminatorską.
26.Kasjodor (Flavius Magnus Aureliusz Cassiodorus),był założycielem klasztoru w Vivarium w Kalabrii, 550 r. Zorganizował tam skryptorium. W dziele Institutiones divinarum et saecularium litterarum wyłożył naukowe zasady pracy nad przekładami, wydarzeniami i kopiowaniem książek. Zmieścił tam też katalog. Misjonarze irlandcy św. Patryk i św. Kolumban wdrażali kult książki w zakładanych przez siebie klasztorach.
26.Najważniejsze ośrodki pisarskie i biblioteczne w Średniowieczu:
-klasztory w Bobbio w Pomposie we Włoszech
-w Lukseuil i Tours we Francji
-w Kordobie i Ripoli w Hiszpanii
-w Sanki- Gallen w Szwajcarii
-w Ratyzbonie, Lorsch, i Fuldzie w Niemczech.
Najcenniejsze zbiory zgromadziły następujące zakony augustianie, kanonicy regularni, cystersi, dominikanie, franciszkanie. Zawartość bibliotek klasztornych: teksty Biblii, dzieła ojców kościoła i inna literatura teologiczna, filozoficzna i religijna. W mniejszym zakresie
prawna, historyczna, medyczna, matematyczna oraz utwory antyczne.
27. Libri catenati (ksiązki łańcuchowe)
28. W bibliotekach klasztornch układ księgozbioru był działowy.Sala biblioteczna stanowiła magazyn, czytelnię i pracownię. Skryptoria były osobno. Biblioteki miały charakter zamknięty.
29.Biblioteki kościelne np. biblioteka papieska w Rzymie IV w.
30. Biblioteki katedralne zwane w IX w. kapitulnymi.
31.Ze wspaniałych zbiorów znane były katedry w Chartres, Lyonie, Weronie, Reims, Trewirze, Moguncji, Bambergu, Magdeburgu, Barcelonie, Zagrzebiu i innych.
32. Izydor z Sewilli był to uczony arcybiskup, napisał dzieło encyklopedyczne,"Etylomagiae" w nim wiele uwagi poświęcił bibliotekom. Jednym z ogniw bibliotek kościelnych były książnice kolegiackie, w dojrzałym średniowieczu upowszechniły się również biblioteki
parafialne.
33. Karol Wielki zorganizował system szkolnictwa klasztornego i katedralnego obejmując nim również świeckich.
34. Na dworze w Akwizgranie funkcjonowały: szkoła pałacowa, skryptorium i biblioteka
35. Uczona Roswita za Ottona II pisała książki i odegrała dużą rolę w pielęgnowaniu książek.
36. Biblioteki Pałacowe: kolekcje Karola V i Ludwika IX- królów Francji, Fryderyka II cesarza niemieckiego, Wacława IV czeskiego i innych.
37. Kolekcjoner francuski Jan de Berry miał rękopisy iluminowane.
38. Kanclerz z Amiens Ryszard de Fournival był autorem " Biblionomii" podręcznika bibliotekarskiego.
39. Ryszard de Bury napisał Philobiblion. O miłości do ksiąg" przekład Kasprowicza.
40. W XII w. przy uniwersytetach rozwijały się biblioteki,
41. Stacjonariusze byli to pracownicy, których obowiązkiem było wypożyczanie tekstów, prawem sprzedaż komisowa. Byli oni odpowiedzialni przed władzami uczelni za prawomyślność naukową i religijną utworów.
42.Podział pracy polegał na tym, że każdy pisarz przepisywał wiele razy jeden fragment książki, nazywamy " pecją".
43. Z czasem rozwinęły się mieszczańskie skryptoria oraz pracownie kaligraficzne i malarskie.
KODEKS PERGAMINOWY
44.Papier pojawił się w Europie, w XII w. na szeroką skalę był stosowany od XIV w.
45. Pisano zaostrzonymi piórami ptasimi maczanymi w atramencie lub innych farbach
46.Rodzaje pisma w średniowieczu
-uncjała III w.
-półuncjała V w.
-minuskuła karolińska VIII/ IX w.
-pismo gotyckie powstałe z minuskuły karolińskiej
-tekstura odmiana pisma gotyckiego
-rotunda płd-zach Europa
47.Jak przepisywano w średniowieczu.
Skrybowie pisali na luźnych składkach. Najpierw zaznaczano nakłuciami szerokość kolumny, potem liniowano ołowianym rysikiem. Po bokach lub z czterech stron pisano komentarze. Układ ten nazywamy " modus modernus" (nowoczesny sposób). W XVI w. zrezygnowano z modus modernus i stosowano układ jedno-dwu szpaltowy. Po przepisaniu księgi podddawano ją zabiegom upiększającym.
48. Ligatura-połączenia liter.
Abrewiatura- skrót wyrazów
Incipit- zaczyna się(formuła początkowa)
Excipit- kończy ( formuła kończąca)
KOLOFON-dawna nazwa metryki drukarskiej
Kustosz (łac. Custos -strażnik opiekun)kolejna liczba lub litera
oznacza składkę.
Reklamanty( łac. reklamo- krzyczę) umieszczanie na początku tekstunastępnej składki na dole poprzedniej.
Rubrykowanie- (łac. rubrica-czerwona glinka)-pociągnięcie konturu.
Rubrykował rubrykator lub miniator.
Iluminatorzy-wykonują dekorację malarską książki
Bordiury obrzeżenia, dekoracje
Floratury -ornamenty o motywach roślinnych
Inicjał pierwsza litera tekstu ( łac. initialis- początkowy)
Miniatury -figularne kompozycje malarskie
Iluminacje -średniowieczne malarstwo książkowe(łac.illumino oświetlam
ozdabiam)
49.Iluminatorstwo średniowieczne rozwijało się najbardziej we Francji, Włoszech, Niemczech i Czechach. Najwspanialej były zdobione teksty religijne. Sztuka iluminatorska X-XIIIw.
50. Introligatorzy usztywniali grzbiety makulaturą. Jako okładziny stosowano też deski powleczone skórą, pergamin, blachę.Nakładano malowane narożniki i guzy. Blok książki spinano klamrą.
51. Typy opraw średniowiecznych:
-złotnicze lub ołtarzowe
-skórzane tłoczone na ślepo i nacinane
-mnisze
-sakwowe
-płaszczowe
-kopertowe
-romańskie, gotyckie, orientalne
52. Najważniejsza polska książnica średniowieczna.
Biblioteka uniwersytetu krakowskiego
53. Kolegium Majus -miało obszerne zbiory książkowe.
54. Duchowni polscy dbali o książnice kościelne i zbiory własne:
Iwo i Jacek Odrowązowie, Gerard z Wrocławia, Jakub ze Żnina
55. Wielkie dzieła kodyfikacyjne za Kazimierza Wielkiego: Statut Wiślicki i Statut Wielkopolski
56. Bibliofile: biskup krakowski i kanclerz Zbigniew Oleśnicki
-historycy: Jan Długosz i Jan Dąbrówka, Sędziwój z Czechła
-prawnicy i teologowie Paweł Włodkowic, Tomasz Strzemiński, Stanisław
ze Skarbimierza, Mikołaj z Błonia, Jan Isner.
57. Skryptoria:
Skryptorium świętokrzyskie na Łysej Górze
-Skryptoria katedralne, cechowe, mieszczańskie
58. Na terenie polski znajdowały się też szkoły rękopiśmiennicze i ośrodki produkcji książek
59.Główne centra iluminatorskie w Krakowie, Poznaniu, Płocku, Lwowie,
Lubiążu, Śląsku
NAJWAŻNIEJSZE ZABYTKI KSIĄŻKI ŚREDNIOWIECZNEJ W POLSCE
-Kazania postne rodem z Francji VIII w.
Ewangeliarz 2800 r. Biblioteka kapitulna w Gnieźnie
Ewangeliarz gnieźnieński
Złoty kodeks pułtuski zwany też ewangeliarzem płockim(w bibliotece
Czartoryskich w Krakowie)
Sakramentarz tyniecki BN w Warszawie.
XII w. Ewangeliarz emmeramski z klasztoru św. Emmerama w Ratyzbonie w
Bibliotece kapitulnej w Krakowie. Ewangeliarz Anastazji w BN
XI w. Osobistości piszące w Polsce. Radzim Gaudenty. Bruno z Kwerfurtu
60. Roczniki kroniki.
Rocznik świętokrzyski dawny (BN)
Rocznik kapitulny krakowski(Archiwum kapitulne)
Kronika Galla z XII w.
Kronika Kadłubka XIII w.
Kronika Janka z Czarnkowa XIV w.
Jan Długosz " Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego
(Muzeum Czartoryskich w Krakowie
61 ZABYTKI jęz polskiego "Kazania świętokrzyskie", " kazania gnieźnieńskie" " Psałterz floriański", " XV w. pisma w jęz pol: żywoty świętych (hagiografia), legendy, pieśni rel. i świeckie Biblia królowej Zoffi Szaroszpatacka

KSIĄZKA CYWILIZACJI RZYMSKIEJ.
395 r. p.n.e. podział Imperium Rzymskiego na wsch i zach. Wsch ze stolicą w Bizancjum, zach ze stolicą w Rzymie.
476 r. p.n.e. upadło cesarstwo zach.- początek średniowiecza Rzymskie prawo XII tablic
Pismo epigraficzne (do napisów na materiale twardym)
Pismo książkowe (do napisów na materiale miękkim)
OBA BYŁY PISMAMI MAJUSKULNYMI
Kodeks przybrał dojrzałą formę książki w I w. n.e. Powszechne
zastosowanie III-IV w n.e.
Pierwszą bibliotekę do Rzymu przywiózł konsul Emiliusz Paulus.
Wykopaliska XIX w. odsłoniły Bibliotekę Pizonów w Herkulanum.
Pierwsza w dziejach biblioteka publiczna w Rzymie, jej twórca Azyniusz Polio.
Potem Biblioteka ufundowana przez cesarza Augusta na Palatynie
Potem założona przez cesarza Trajana Biblioteka Ulpia.
Rzymskie budownictwo biblioteczne: jedna sala piśmiennictwo greckie a
druga naprzeciwko łacińskie

IV Mroki i blaski dziejów książki w średniowieczu V-XVw.
313 r n.e. Edykt mediolański gwarantujący chrześcijanom swobodę wyznania.

1. Kultura książki w Bizancjum i jej dalekosiężne wpływy.
Niepodległe państwo bizantyjskie istniało od 395-1453 do końca średniowiecza. Jęz w Bizancjum był grecki, znana była łacina.
BIBLIOTEKA PATRIARCHATU W KONSTANTYNOPOLU.
Sławne skryptorium w klasztorze Studion w Konstantynopolu IX w.
Postacie książki w Bizancjum: tabliczki, zwoje, kodeksy.
Materiały piśmiennicze w Bizancjum: kamień, metal, drewno, płótno,
papirus, pergamin.
W Bizancjum dominujący był kodeks pergaminowy.
Przepych Bizantyjski: oprawy ołtarzowe, klejnotowi, emaliowane.
2 Wkład świata arabskiego w powszechną kulturę książki.
Działały ośrodki naukowe: uniwersytety, szkoły, archiwa, biblioteki, skryptoria.
W XII w. w Bagdadzie było 36 bibliotek publicznych.
Handel książkami Trypolis w Libanie.
Damaszek pełnił funkcje stolicy liczne instytucje książki np. archiwum
i biblioteka kalifów. Rządy dynastii Omajjadów.
Potem centrum państwa zostało przeniesione do Bagdadu. Dwór Abbasydów.
Bajki z 1001 nocy.
UNIWERSYTET BAGDADZKI Biblioteka skarbiec mądrości.
Fatymidzi w Kairze skarbiec wiedzy.
W Hiszpanii w Kordobie biblioteka kalifów.
MADRASY- Biblioteki przy meczetach i szkołach
ARABESKI-Ornamentyka roślinna
MAURESKI ornamentyka geometryczna
Chińczycy wynaleźli papier, Arabowie ten wynalazek przejęli.
...