R. Kościelak – psychologiczne podstawy rewalidacji upośledzonych umysłowo, III 3, VI 6
III 3: PROCESY EMOCJONALNO - MOTYWACYJNE
Emocje UU charakteryzują się:
· Sztywnością oraz małym zróżnicowaniem.
· Słabo rozwinięta jest zdolność opanowywania popędów,
· występuje niedorozwój uczuć wyższych, związany z brakiem zdolności do rozumienia pojęć abstrakcyjnych.
· Brak jest przeżyć emocjonalnych wiążących się z zainteresowaniami i działalnością poznawczą.
· Przeżycia emocjonalne UU dotyczą aktualnych doznań ze strony osób i sytuacji. Przeżycia z przeszłości i przyszłości nie wywołują reakcji uczuciowej
· Nieadekwatność emocji związana z brakiem możliwości odróżniania spraw istotnych od błahych, co przejawia się w słabej reakcji na zdarzenia poważne oraz w intensywnej reakcji na sprawy mało istotne
Zachowanie UU charakteryzuje się:
· impulsywnością
· brakiem przemyślenia
· konsekwencji i przewidywania
· sposób działania i reagowania zależy przede wszystkim od ich temperamentu
G.E.Suchariewa wyróżnia:
a) oligofreników torpidnych (spowolnionych, apatycznych)
b) oligofreników eretycznych (nadmiernie ruchliwych, pobudliwych)
=> wykazują brak inicjatywy i samodzielności, łatwo ulegają sugestii, z trudem przestawiają się na nową działalność, charakteryzują się biernością, słabą ruchliwością psychiki i słabym krytycyzmem
G.E.Suchariewa wyróżnia też rodzaje emocji, w zależności od rodzaju działającego bodźca:
1. emocje zagrożenia – rozdrażnienie, złość, gniew, wściekłość
2. emocje ograniczenia - --------||---------
3. emocje pozbawienia – smutek, żal, cierpienie, rozpacz
4. emocje zaspokojenia – radość, uniesienie, szczęście
UU wykazują zadowolenie i uspokojenie przy działaniu opartym na dobrze znanych sposobach, a niezadowolenie i rozdrażnienie, jeśli znajdują się w sytuacji, w której muszą zmienić sposób lub napotykają przeszkodę w czasie działania dobrze im znanego.
Do przejawów zaburzeń emocjonalnych występujących w UU zaliczyć można:
- stany podwyższonego nastroju, które wyrażają się w euforii, skłonnościach maniakalnych, lepkości uczuciowej
- stany obniżonego nastroju wyrażają się w depresji, apatii, melancholii, smutku, agresji
- nieumotywowane wahania nastroju
- rozhamowanie psychoruchowe przejawia się nadmierną ruchliwością, ze skłonnością do zaczepiania i drażnienia innych
- pobudzenie ruchowe: stereotypowe powtarzanie ruchów i działań, uniemożliwia koncentrację
- nieadekwatne do bodźca reakcje ochronne i obronne to no. Negatywizm, izolacja, opór, lęk
W GNI występują proste emocje zadowolenia i niezadowolenia, wyrażane dźwiękami nieartykułowanymi
W ZNI występują dość bogate potrzeby psychiczne oraz objawy przywiązania, sympatii i antypatii, a także intuicyjne uczucia moralne, wyniesione z sytuacji domowej i rodzinnej. Osoby te bywają pobudliwi, apatyczni, uczuciowo zmienni, potrafią okazać przyjaźń, serdeczność, bądź opór i rezerwę, często występują u nich zaburzenia zachowania, przejawiające się w reakcjach gwałtownych, agresywnych, braku podporządkowania się, zamykaniu się w sobie
W UNI oprócz potrzeby bezpieczeństwa, przynależności i miłości i inne np. potrzeba szacunku. Żywo ujawniają przywiązanie, sympatię i potrzebę kontaktów społecznych, stwierdza się niedostateczną zdolność, albo jej brak do panowania nad popędami, jak też niedostateczny rozwój moralny, wypływający z trudności rozumienia pojęć moralnych, są tu osoby nadpobudliwe i apatyczne, występują też zachowania gwałtowne i destruktywne, zachowanie antyspołeczne, bunt, UNI mają uczucia moralne wyniesione z domu
W LNI występuje słaba zdolność samokontroli i panowania nad sobą, potrzeby tych osób często determinowane są przez wybujałą na tle defektów sferę popędową, stosunkowo słabo kontrolowaną, charakterystycznym objawem jest sztywność zachowań, poglądów i uczuć, przy wzmożonej podatności na sugestię, ograniczone jest przeżywanie uczuć wyższych: patriotycznych, moralnych, społecznych, estetycznych, cechuje te osoby słaby
krytycyzm w stosunku do otoczenia i samego siebie, u osób tych jest mniejsza wrażliwość i powinność moralna, z badań Kostrzewskiego wynika, że u osób z LNI występuje niestałość emocjonalna, impulsywność, agresywność, osłabienie mechanizmów kontroli, często występują u nich wahania nastroju bez wyraźniej przyczyny
I.Philips stwierdza, że jednostki z NI są bardziej podatne na zaburzenia sfery emocjonalnej niż jednostki o prawidłowym rozwoju umysłowym. Proces patologizacji sfery emocjonalnej osób z NI zaczyna się w rodzinie i pogłębia w szkole i środowisku rówieśniczym, w szkole proces patologizacji może się pogłębić, ponieważ dzieci takie uczą się powoli, często ponoszą niepowodzenia, mają trudności w porozumiewaniu się językowym, tracą zainteresowanie nauką, ujawniają niechęć do szkoły, wykazują różne objawy nieprzystosowania
Przyczyny zaburzeń emocjonalnych u osób z NI dają się ująć w dwie grupy:
1. przyczyny wynikające z NI, rozumianej jako zaburzenie o charakterze globalnym, na podłożu względnie trwałych zmian w OUN (przyczyny wew)
2. przyczyny wynikające z niewłaściwego stosunku otoczenia do grup osób (czynniki zew)
VI 6: BADANIE WŁAŚCIWOŚCI PROCESÓW NERWOWYCH
Skuteczna rewalidacja NI powinna uwzględniać mechanizmy kierujące ich zachowaniem. Jednym z tych mechanizmów jest temperament. Fizjologiczne podłoże temperamentu stanowią właściwości procesów nerwowych: siła procesów pobudzenia, hamowania i ruchliwość procesów nerwowych
Temperament- zespół formalnych, biologicznie uwarunkowanych i względnie stałych cech zachowania: siłę (wielkość) i czas (szybkość) reagowania. Diagnoza cech UN opiera się na badaniu czynności odruchowo-warunkowej. Wyróżnia się następujące metody:
I. Metody badania typów UN na podstawie reakcji ruchowych organizmu (zachodzą za pośrednictwem mięśni szkieletowych). Do nich należą:
1. metody badania dowolnych reakcji ruchowych:
a) przebiegających niezależnie od eksperymentatora
b) wywołanych instrukcją eksperymentatora
2. metody badania mimowolnych reakcji ruchowych – bada się reakcje ruchowe wywołane działaniem bodźców bezwarunkowych
II. Metody badania typów UN na podstawie reakcji wegetatywnych organizmu (bez udziału mięśni szkieletowych) Badania reakcji wegetatywnych dokonywane są za pomocą skomplikowanych technik i wymagają warunków laboratoryjnych
Dla pedagogów istotne są badania ruchów dowolnych, wyróżniamy dwa:
· metody obserwacji zachowania się w warunkach naturalnych
· metody eksperymentalne
Wg Lejtes`a wskaźnikiem dużej siły procesu pobudzania jest:
· zdolność do długotrwałej i wytężonej pracy
· szybkość odzyskania sił po zmęczeniu
· wytrwałość i stosunkowa łatwość w przezwyciężaniu przeszkód
Wskaźnikiem siły procesu hamowania jest:
· zdolność do opanowania się
· zdolność do powstrzymywania się od określonej działalności
· oszczędność w używaniu słów
Wskaźnikiem ruchliwości procesów nerwowych jest:
· zdolność do właściwego organizowania sobie czasu w sytuacji, kiedy zachodzi konieczność wykonania wielu prac
· łatwość przechodzenia od jednego zajęcia do drugiego
· łatwość w nawiązywaniu kontaktów z ludźmi
J. Strelau opracował Arkusz Obserwacyjny na Badania Temperamentu, który składał się z 75 pytań i pozwala na oddzielne określenie siły procesu podbudzania, siły procesu hamowania oraz ruchliwości procesów nerwowych. Każde pytania dotyczy określonej sytuacji życiowej, w której przejawiają się poszczególne cechy składające się na typ UN. Opracował też kwestionariusz do badania temperamentu zawierający 150 pytań, nastawiony na określenie siły procesu pobudzania, siły hamowania, ruchliwości i równowagi procesów nerwowych
G.E.Suchariewa stwierdza, że temperament osób z NI jest zróżnicowany i wymienia dwa typy dzieci:
1) typ eretyczny – pobudliwy, niestały, z euforycznym odcieniem nastroju
2) typ torpidny – ospały, apatyczny, ze zwolnionymi reakcjami na wszystko co go otacza
Dla n-la do określenia temperamentu ucznia przydatna jest metoda obserwacji.
Wg H.Spionek do odchyleń należą przejawy w trzech zasadniczych sferach:
Zaburzenia zachowania dzieci nadpobudliwych psychoruchowo przejawiają się:
1) ruchowej – wzmożona ekspresja ruchowa, niepokój ruchowy, ruchy przymusowe, tiki
2) poznawczej – zaburzenia uwagi, pochopność i pobieżność myślenia
3) emocjonalno – uczuciowej – nadpobudliwość emocjonalna
Zaburzenia zachowania dz zahamowanych psychoruchowo przejawiają się:
1) ruchowej – zmniejszona ekspresja ruchowa, zahamowanie ruchowe
2) poznawcza – zwolniony sposób reagowania intelektualnego
3) emocjonalnej – osłabione rekacje uczuciowe dziecka
harpia88