zywienie w chirurgii.doc

Żywienie jest ściśle związane ze spożywaniem i przyswajaniem pokarmu. Dieta to powszechnie używany termin dotyczący sposobu żywienia.

Dietetyka wyróżnia dietę:

a)      zwyczajną- naturalną

b)     alternatywną- sposób odżywienia charakteryzuje się świadomą rezygnacją ze stosowania niektórych pokarmów,

c)      leczniczą- żywienie, w którym z przyczyn zdrowotnych dokonano celowej modyfikacji, najczęściej eliminacji niektórych składników pokarmowych,

d)     doświadczalną- specjalnie skomponowane pożywienie dla zwierząt lub ludzi

składniki pokarmowe ulegają ciągłej wymianie:

              - część z nich zostaje zużyta w celu pozyskiwania energii

              - część jest wydalona

              - część służy do resyntezy związków endogennych

Zachodzi więc konieczność ciągłego dostarczania organizmowi substancji odżywczych, które są źródłem energii i uzupełniają niedobory.

Składniki energetyczne: węglowodany, tłuszcze, (częściowo) białka

Składniki budulcowe: białka, lipidy (fosfolipidy, glicerolipidy, cholesterol), minerały (wapń, potas, żelazo, jod).

Składniki regulujące: witaminy, błonnik pokarmowy

Podział składników pokarmowych:

Składniki balastowe- nie ulegają trawieniu i wchłanianiu, ale zapewniają prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego

Składniki odżywcze- po strawieniu i wchłonięciu do krwi wykorzystane są przez organizm jako źródło energii, budulec lub czynnik regulujący procesy życiowe

Składniki antyodżywcze-  nie przedstawiają żadnej wartości dla organizmu, utrudniają wykorzystanie składników odżywczych

Składniki nadające przetworom barwę, smak i zapach- informują o jakości żywności, kształtują upodobania pokarmowe, zwykle polepszają trawienie

Składniki szkodliwe- stwarzają zagrożenie dla zdrowia, powstając w wyniku niewłaściwego przechowywania i przetwarzania żywności lub są efektem jej zanieczyszczenia

Nieprawidłowe żywienie przed i po operacji ma niekorzystny wpływ na chorego leczonego chirurgicznie. Obniża odporność na zakażenia, zaburza gojenie ran i wykonanych zespoleń, zwiększa częstość powikłań i zgonów.

Zasady ogólne w zakresie żywienia:

Dobowe zapotrzebowanie zdrowego człowieka wynosi:

Białko- 80-90g

Tłuszcze- 80-100g

Węglowodany- 280-340g

Pooperacyjne zapotrzebowanie na białko u człowieka dorosłego wynosi od 1,5 do 2g/kg/dobę

Możliwości żywienia:

Diety stosowane na oddziale chirurgicznym:

Dieta kleikowa- wprowadzana jest w ostrych chorobach przewodu pokarmowego, wątroby, dróg żółciowych pęcherzyka żółciowego, w chorobach nerek, chorobach zakaźnych oraz w stanach pooperacyjnych

Zasady diety- klasyczna dieta kleikowa składa się z kleików sporządzanych z kaszy jęczmiennej, ryżu i płatków owsianych. Oprócz kleików podaje się gorzką herbatę, sucharki lub suszoną bułkę pszenną. Jest to dieta niefizjologiczna, typowo węglowodanowa, niskoenergryczna. Stosuje się ją krótko od 1 do 3 dni. Dłuższa może doprowadzić do niedoborów pokarmowych. Zależnie od wskazań lekarskich, dietę kleikową modyfikuje się poprzez dodanie cukru, masła, soli kuchennej, mleka, twarogu, rozgotowanych przetartych owoców, wywaru z warzyw, płynów garbnikowych, takich jak: napar z suszonych czarnych jagód, woda z winem owocowym, kakao na wodzie.

Działanie kleików na przewód pokarmowy zależy od rodzajów kaszy. Kleik jęczmienny i z kaszy manny działa obojętnie, kleik ryżowy- zapierająco, natomiast z płatków owsianych rozwalniająco.

Dieta żołądkowa- stosowana głównie w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, przepuklinie rozworu przełykowego. W diecie eliminuje się wszystkie produkty pobudzające żołądek do nadmiernego wydzielania:

- potrawy wędzone smażone, pieczone

- pieprz, ocet, chrzan, musztarda

- alkohol, kawa, mocna herbata

- rosoły

- surowe warzywa zawierające dużo błonnika (kapusta, ogórki)

- tłuste mięsa i tłuste ryby

- ciastka i kremy cukiernicze

W przypadku krwawienia z wrzodu, żołądka lub dwunastnicy podaje się choremu do picia zimne płyny, herbatę, mleko.

Pokarmy dozwolone w diecie żołądkowej:

·         słaba herbata, najlepiej w postaci bawarki, kawa zbożowa z mlekiem

·         produkty mleczne: mleko o dobowej objętości 1200 ml, ser śmietankowy, jajka na miękko, jajecznica na parze, w okresie ostrym choroby wrzodowej samo białko, świeże masło, śmietanki

·         produkty mięsne gotowane, duszone, w późniejszym okresie pieczone w pergaminie: cielęcina, kurczak, galaretki z mięsa kurzego lub z nóżek cielęcych drobno pokrojonych lub mielonych, młoda miękka wołowina, gotowana chuda szynka i polędwica

·         ryby chude, czyli: szczupak, sandacz, chudy karp, dorsz, ryby gotowane w wodzie lub w galarecie; do gotowanych ryb można dodać masło

·         produkty zbożowe: makarony, łazanki, drobne kluski, pieczywo z białej mąki, sucharki, kasza manna, ryż, płatki owsiane

·         ciasto drożdżowe, biszkopty, herbatniki

·         galaretki owocowe, kisiele, budynie

·         warzywa gotowane i przetarte: marchew, ziemniaki, buraki, szpinak, sałata zielona, kalafior, soki rozcieńczone

·         owoce: niekwaśne jabłka gotowane lub pieczone

Dieta wątrobowa- stosowana w chorobach dróg żółciowych i trzustki oraz przewlekłym zapaleniu jelit. Jest to dieta niskotłuszczowa z ograniczeniem błonnika. Do produktów niewskazanych zaliczamy:

- tłuszcze (smalec, oleje, oliwa, śmietana, sery topione)

- ciastka, pieczywo cukiernicze

- żółtka jaj

- grube kasze

- warzywa( kapusta, ogórki, cebula, pory)

- owoce wszystkie, z wyjątkiem gotowanych lub pieczonych jabłek

- słodycze (czekolada, chałwa)

- przyprawy

- alkohol, kawa, kakao

Dieta specjalna- stosowana głownie w stanach wyniszczenia i wyczerpania oraz w okresie przygotowawczym do zabiegu operacyjnego i po operacji, zwykle jest wysokobiałkowa – od 1,5 do2,0g/kg/dobę i wysokokaloryczna 4000 kcal/dobę

Dieta papkowata- stosowana we wszystkich przypadkach, w których przyjmowanie pokarmu jest niemożliwe, głównie w chorobach przełyku i bezpośrednim okresie pooperacyjnym

Żywienie w ostrym zapaleniu trzustki:

W pierwszym okresie ostrego stanu zapalenia pacjent ma zakaz jedzenia a nawet picia. Po uzyskaniu stabilizacji jego stanu i przy prawidłowej perystaltyce jelit pozwalamy choremu pić ( woda, gorzka herbata), a następnie wprowadzamy klasyczną dietę kleikową. Po kilku dniach podajemy dietę kleikowo- owocową, po czym stopniowo włączamy białko z mleka i twaróg. Końcowym etapem żywienia jest dieta taka jak w przewlekłym zapaleniu trzustki

Żywienie w przewlekłym zapaleniu trzustki

Odpowiednie żywienie, oszczędzające chory narząd, jest bardzo ważnym warunkiem przyspieszenia powrotu do zdrowia. W przewlekłym zapaleniu zaburzenia wydzielnicze trzustki dotyczą trawienia białek, tłuszczu i węglowodanów. Biało podaje się w ilości 1-1,5g na 1 kg wagi ciała, tłuszcze wyraźnie ogranicza się, a węglowodanami uzupełnia zapotrzebowanie energetyczne. Dieta powinna być tak zestawiona, aby zawierała mało błonnika. W ramach dozwolonej ilości tłuszczu można podać1/2 lub 1 jajko dziennie. Można stosować diety jak w przewlekłym zapaleniu pęcherzyka i dróg żółciowych.

Żywienie po zabiegach operacyjnych:

Rozpoczynamy z chwilą powrotu prawidłowej czynności przewodu pokarmowego- pojawienia się ruchów perystaltycznych jelit. Najczęściej powrót perystaltyki obserwujemy  pod koniec pierwszej lub w drugiej dobie po operacji. W 3 dobie odchodzą gazy jelitowe. W tym czasie należy wykonać pierwszy pooperacyjny wlew doodbytniczy ( lewatywę), pobudzający pracę jelita grubego.

Żywienie przez zgłębnik żołądkowy lub jelitowy

Trzy metody podawania diet przez zgłębnik

1. zgłębnik w żołądku- pokarmy podaje się porcjami. Każda 200-300 ml porcja powinna być wstrzykiwana  przez około 30 minut. Każdorazowo, przed podaniem kolejnej, należy sprawdzić, aspirując strzykawką, czy nie ma zalegania w żołądku. Jeśli są, trzeba je odciągnąć, wylać i do pustego żołądka podać- wg zasad- kolejną dawkę pokarmu.                                                                                                                                             Najczęściej stosowany schemat