Barlinek 17 września 2006
DOBRY NAUCZYCIEL…
Jaki powinien być „dobry nauczyciel”? To pytanie jest dla mnie osobiście trudne, gdyż od ponad dwudziestu lat sam pracuję w tym zawodzie. Kiedy rozpoczynałem pracę, mówiono mi, że nauczyciel to nie tylko zawód ale przede wszystkim powołanie. Szukając materiałów, literatury o dobrym nauczycielu natknąłem się na cytat Z. Żukowskiej: „Nauczyciel to zawód i powołanie, to zdolności wrodzone i wyuczone, to odpowiedni zbiór cech osobowości temperamentu, to umiejętność poświęcania się dla dobra innych osób, to miłość do dzieci. Praca w zawodzie powinna przynosić nauczycielowi przyjemność i satysfakcję, bez względu na różne okoliczności i sytuacje (np. stan materialny)”. Chyba tak jest, nigdy nie skarżyłem się, że brakuje mi pieniędzy. Ciągle zarabiałem niewiele i chyba dziś również zarabiam niewiele, ale na życie wystarcza. W ostatnim czasie podniosłem kwalifikacje, trochę zarobki wzrosną, ale nie to jest najważniejsze. Chcę być „dobrym nauczycielem”, który radzi sobie w każdej sytuacji i szukam podpowiedzi jak rozwiązywać problemy? Zamiast zwierzać się ze swojej pracy spróbuję odpowiedzieć na pytanie; jaki to powinien być ten dobry nauczyciel korzystając ze znanej mi literatury? Zastosuję formę dekalogu.
Po pierwsze: powinien lubić dzieci, powinien czuć się dobrze w ich towarzystwie i z całą pewnością nie powinien traktować ich jako kogoś gorszego od siebie. Nauczyciel powinien okazywać życzliwość uczniom, powinien chętnie służyć pomocą, zarówno tym uczniom, którzy nie mogą dać sobie rady z opanowaniem nowego materiału jak i tym, którzy interesują się danym przedmiotem, wskazując im możliwości dalszego rozwoju. Dobry nauczyciel to taki, który rozumie, iż każdy uczeń jest inny i może różnić się nie tylko zainteresowaniami, ale także preferowanym stylem sensorycznym, stylem myślenia a także rodzajem inteligencji. Z tego powodu bardzo ważne jest, aby nauczyciel przedstawiał wiadomości w różny sposób umożliwiając łatwiejsze opanowanie materiału większości uczniów.
Po drugie: powinien wywierać duży wpływ wychowawczy na uczniów i odnosić na ogół - powodzenie w pracy dydaktyczno-wychowawczej. Jeżeli nauczyciel okaże prawdziwe zainteresowanie swoją pracą, rozbudzi w sobie zamiłowanie do niej i będzie świadomie dbał o własny rozwój jako człowieka i pedagoga, może osiągnąć bardzo wiele, gdyż rozwój możliwości ludzi jest w zasadzie nieograniczony.
Po trzecie: powinien być optymistą, wierzyć w to, co robi. Dobry nauczyciel powinien się odznaczać zdolnością wczuwania się, optymizmem, konsekwencją, pewnością siebie, spokojem i odwagą w działaniu, zwłaszcza w sytuacjach trudnych, głęboką wiarą w siebie, we własne zdolności, w prawdziwość swych przekonań. Powinien działać przez miłość, sympatię, chęć pomocy, obustronne zaufanie i szacunek. Jeżeli nauczyciel chce, aby wychowankowie go szanowali, nie wolno mu nie szanować osobowości dziecka. Należy działać przez przyjaźń, życzliwość, lecz być wymagającym, znać powierzone sobie dzieci, być zawsze rozsądnym, zrównoważonym i cierpliwym ich doradcą.
Po czwarte: powinien być bezinteresowny i sprawiedliwy. Jego uwaga powinna być podzielna, powinien śledzić całość toku lekcji, obserwować wszystkich uczniów i kontrolować swoją własną pracę. Na lekcji nauczyciel powinien utrzymywać nastrój powagi pracy i wysiłku, połączony z zachętą i budzeniem u uczniów zaufania we własne siły. Ale też ma wywierać umiarkowany nacisk na sumienne wykonywanie obowiązków, na pobudzanie dobrej woli i wysiłku ucznia, np. przypominać o materialnych kosztach nauki młodzieży pokrywanych z pracy dorosłych. Nie można pracy w szkole traktować lekceważąco, przesadnie pobłażliwie i kpiąco.
Po piąte: powinien odznaczać się dobrym zdrowiem, miłym wyglądem, statecznością, skromnością, poczuciem humoru, starannością, systematycznością, uczciwością, szczerością, wyrozumiałością, powagą, pracowitością, wytrwałością i punktualnością. Ma czuwać nad całym życiem dziecka i służyć mu pomocą zarówno w szkolnych, jak i w codziennych, życiowych sytuacjach, umieć nawiązać ścisłą współpracę z domem dziecka, dzięki czemu stosunkowo łatwiej osiągnąć dobre wyniki w pracy dydaktyczno-wychowawczej.
Po szóste: powinien być dobrym fachowcem. Podstawą autorytetu nauczyciela są także gruntowna wiedza fachowa, umiejętności dydaktyczne i wysoka kultura. Nauczyciel powinien pogłębiać swoją wiedzę teoretyczną, doskonalić swoje metody pedagogiczne, rozwijać swoją kulturę i zapobiegać rutynie, odznaczać się wysokim poziomem moralnym, umiejętnością koleżeńskiego współżycia z gronem nauczycielskim, być aktywnym działaczem społecznym w środowisku, gdyż jego postępowanie i pracę obserwują nie tylko uczniowie, lecz i rodzice. W miarę możliwości finansowych powinien prenumerować i czytać czasopisma naukowe i pedagogiczne, uczestniczyć w odpowiednich konferencjach, kursach, warsztatach metodycznych; systematycznie śledzić prasę codzienną, wydarzenia w kraju i za granicą, a tym samym podnosić na wyższy poziom własną świadomość obywatelską i społeczną. Powinien również znaleźć czas na czytanie literatury pięknej i popularnonaukowej oraz korzystać z rozrywek kulturalnych: kina, teatru, koncertów, radia, wystaw itp.
Po siódme: powinien pamiętać, iż ocenia to, czego sam nauczył i z tego powodu również on jest odpowiedzialny za postępy uczniów. Bardzo ważne jest również ograniczenie krytyki w stosunku do swoich podopiecznych, a natomiast podkreślanie nawet niewielkich sukcesów uczniów, ponieważ takie właśnie działanie wpływa motywująco, a tym samym zachęca do dalszych prób. Nauczyciel powinien zadawać uczniom pytania różnego typu, nie tylko takie, na które odpowiedzią jest wiedza odtwórcza, ale również takie, które sprawdzają stan myślenia uczniów.
Po ósme: powinien być autorytetem, szczególnie w dziedzinie, której naucza. W ten sposób może wzbudzić większe zainteresowanie uczniów do przedmiotu. Dobrze byłoby, gdyby nauczyciel pogłębiał swoje zainteresowania dotyczące przedmiotu, wtedy nie będzie mu groziło popadnięcie w rutynę, co ma istotne znaczenie. Jednak współczesny nauczyciel to już nie tylko ekspert w swojej dziedzinie, powinien on orientować się w wielu innych. W ten sposób może on ułatwić zadanie swoim uczniów tworząc połączenia w ich umysłach, jest to związane z integracją między przedmiotową.
Po dziewiąte: powinien być doskonałym pedagogiem. Jego zajęcia powinny być ciekawe, wiadomości podawane żywo, musi on umieć zaciekawić ucznia swoim przedmiotem. Zadaniem dobrego, nowego nauczyciela jest jak pisze M.Taraszkiewicz "uczyć tak, aby uczeń sam zaczął się uczyć".
Po dziesiąte: powinien być dobrym wychowawcą. Należy pamiętać, iż być nauczycielem znaczy nie tylko nauczać, ale i wychowywać. Nauczanie każdego przedmiotu stwarza okazje do wartościowych oddziaływań wychowawczych ważnym jest, aby je należycie wykorzystywać. Dobry wychowawca powinien starać się zrozumieć ucznia, powinien umieć wczuć się w jego rolę. Ułatwić to może przypomnienie sobie czasów, gdy samemu było się uczniem. Na pewno każda osoba pamięta wielu swoich nauczycieli. Pamiętamy zarówno tych, których lubiliśmy, jak i tych, którzy wzbudzali w nas lęk. Powinniśmy unikać błędów tych drugich i starać się zrozumieć, dlaczego tamci pierwsi byli lubiani.
Można by tak mnożyć jeszcze więcej, ale czy człowiek może być „chodzącym ideałem”? A tak powinien wyglądać dobry nauczyciel. Korzystając z literatury, przedstawiłem tylko jakby „dziesięć przykazań”, jaki to powinien być dobry nauczyciel. Zapewne powinien być jeszcze kimś innym! Czy jeśli będzie trochę inny to nie będzie dobrym nauczycielem? W dzisiejszych czasach misja współczesnego nauczyciela jest niezwykle trudna. Jednak współczesny nauczyciel powinien starać się być jak najlepszym, a praca przez niego wykonywana przyniesie (być może) szacunek i satysfakcję. Jest wiele teorii, które mówią o tym, jaki powinien być dobry nauczyciel, jaka jest jego rola w nauczaniu, ale nie sposób wszystkich wymienić. Wymieniłem kilka, korzystając z literatury i po przeanalizowaniu zrozumiałem jak jestem „bardzo mały” – mam wielkie wątpliwości – czy jestem dobrym nauczycielem? A przecież takim powinienem być!
Mirosław Żuk
BIBLIOGRAFAIA:
1. H. Hamer, „Klucz do efektywności nauczania”, Warszawa 1994r.
2. R. Muszkieta, „Nauczyciel w reformującej się szkole”, Poznań 2001r.
3. Z. Włodarski, „Człowiek jako nauczyciel i wychowawca”, Warszawa 1992r.
4. K. Wądołowska – Lesner, „Misja współczesnego nauczyciela”, www.publikacje.edu.pl
5. E. Wojda, „Dobry nauczyciel”, www.vulcan.edu.pl
6. E. Karmolińska, „Zasłużyć na święto”, www.vulcan.edu.pl
1
roxanchan