Neuropsychologia
Masa mózgu nie jest wykładnikiem możliwości intelektualnych. Ma znaczenie liczba komórek nerwowych.
Dziennie tracimy fizjologicznie 100 tyś neuronów.
Istnieje liczba krytyczna komórek nerwowych.
1998 – poddano w wątpliwość, czy neurony ludzkie nie odnawiają się; udowodniono neurogenezę u naczelnych.
Badania raka języka i krtani à (nowa metoda) à pacjentom podawano barwnik, który włączany był w strukturę białka. Osoby badane – 57 – 70 lat.
Nowe neurony – komórki ziarniste w zakręcie hipokampa.
Komórki macierzyste- tam tworzą się nowe komórki.
Neurogeneza:
· Spowolniona – im wyższe stężenie glikokortykoidów (stres; głównie psychologiczny)
· Przyśpieszona – bogate środowisko i stymulacja intelektualna.
Drugi czynnik, który decyduje o sprawności mózgu to liczba synaps.
Jeden neuron korowy ma do 20 tysięcy synaps. Fale fizjologiczne mózgu: alfa - czynność podstawowa (duża amplituda - rytm podstawowy). Beta – rytm aktywności (rytm szybki – mała amplituda). Fala delta – fala patologiczna.
Charakterystyczny nieprawidłowy zapis EEG – (pojawia się tak zwana iglica z falą wolną).
Alzheimer – acetylocholina; w badaniu histopatycznym:
· Degradacja we wnętrzu komórki nerwowej (zwyrodnienie białka do spiralnie skręconych włókien – sploty neurofibrylarne)
· Przestrzeń międzyneuronalna – tworzą się tzw. płytki starcze (beta-amyloid i działają toksycznie na sąsiadujące neurony
· Zaburzenie na poziomie mediatorów (acetylocholina); w synapsach jej brakuje i nie mogą prawidłowo przebiegać procesy myślenia; zbyt dużo jest esterazy acetylocholinowej à a w synapsie zbyt mało (więc leczenie polega na obniżaniu poziomu tej esterazy).
Pokrycie aksony osłonką mielinową 100X zwiększa skuteczność przewodzenia. Największa progresja mielinizacji od pół roku do 18 miesięcy.
BUDOWA MÓZGU – anatomicznie.
Mózg nie lubi różnic temperatury.
12 par nerwów czaszkowych:
I – węchowy
II – wzrokowy
III, IV, VI – ruchy gałek ocznych
VIII – słuchowy
VII – twarzowy
Opony:
· Opona twarda
· Opona pajęcza (naczyniowa)
· Opona miękka
Między oponami krąży płyn mózgowo – rdzeniowy (pomiędzy oponą pajęczą i miękką).
Worek oponowy jest zamknięty.
Komory mózgu – 4 (2 boczne i 2 w linii środkowej) à uczestniczą w wymianie płynu mózgowo – rdzeniowego.
Zaburzenie tego procesu – wodogłowie *hydrocefalus.
PMR – tworzy barierę immunologiczną mózgu.
Encefalit – zapis mózgu
Powierzchnia mózgu:
· Pofałdowana, w kolorze szarym (bo są ciała komórek)
· Aksony krzyżują się, tworzą spoidło wielkie (ciało modzelowate).
Pień mózgu – twór siatkowaty (naprzemienność stanu snu i czuwania, przytomności i nieprzytomności).
Stłuczenie pnia mózgu – zaburzenie zachowania i pamięci.
FUNKCJE OBSZARÓW KORY MÓZGOWEJ:
Wyższe czynności nerwowe to NIE łuk odruchowy. Kora została umownie podzielone na płaty (wszystkie po dwie).
Bruzda środkowa – oddziela płaty czołowe od ciemieniowych.
Bruzda boczna Sylwiusza – oddziela ciemieniowe od skroniowych i czołowe od skroniowych.
Analizatory:
· Wzrokowy – płaty potyliczne
· Słuchowy – płaty skroniowe
· Czuciowy – płaty ciemieniowe (zakręt zarodkowy)
· Kinestetyczno-ruchowy – płaty czołowe (w bruździe przedczołowej)
· Węchowo – smakowy – opuszka wschodnia i w przedniej części płatów skroniowych
Penfield – eksperyment neurochirurgiczny w latach 50-tych XX wieku. Badał korę, np. pierwszorzędową wzrokową (odbiór wrażeń wzrokowych sensorycznych), przy drażnieniu następnego pierścienia – wtórna kora wzrokowa – odbiór spostrzeżeń wzrokowych).
Płaty czołowe:
W czasie drażnienia tego obszaru nie było żadnych widocznych reakcji.
Egas Moniz – profesor medycyny.
Zainteresował się przypadkiem operacji u agresywnej szympansicy, której odłączono płaty czołowe (co zmniejszyło jej agresję).
Rozpoczął zabiegi na wielką skalę u ludzi (wykonywał zabieg leukotomii) à nazwał swoje zabiegi psychochirurgią.
W USA jego kontynuatorem był Frejman, w jego wykonaniu metoda ta była jeszcze bardziej radykalna – lobotomia transoczodołowa.
W Polsce w latach 50-tych profesor Kunicki, kwalifikowała profesor Płyżek.
Zaprzestano lobotomii, gdy pojawiły się pierwsze inhibitory MAO.
Koncepcje wyróżnienia wyższych funkcji psychicznych:
1. Franciszek Gall – pocz. XIX w. à mózg zawiaduje ciałem i jest biologicznym podłożem psychiki, mózg zawiaduje zdolnościami
Badanie uzdolnionych – ta część mózgu, która odpowiada za zdolność – wieksza à różnice w kształtach czaszek à różnice w rozwoju ludzi.
‘narząd’ – kochliwości – kości podstawy czaszki; wojowniczości itp…
Gall wyróżnił 35 władz umysłowych è frenologia (jego nauka) (1805 – 1850).
Frenologia w ciągu tych 45 lat była np. stosowana w orzecznictwie sądowym.
Wina – wypukłość w czaszce à skazywanie na śmierć.
1) Koncepcja lokalizująca wyższe czynności psychiczne
2) Mózg zawiaduje ciałem
3) Mózg składa się z wyspecjalizowanych obszarów
2. koncepcja antylokalizacyjna (zas. Ekwipotencjalności kory mózgowej) – Flowens – badania naukowe na gołębiach
û resekcja różnych fragmentów mózgu
û mózg wydziela myśli podobnie jak wątroba wydziela żółć
û nie ma lokalizacji fikcji psychicznych w mózgu
Lashley – badania na szczurach:
û prawo działania masy – nie uszkodzony mózg jako całość decyduje u pozostałej u zwierzęcia zdolności do uczenia się, natomiast nie ma znaczenia jakie okolice mózgu zostały nietknięte. Mózg nie ma znaczenia jakie okolice pozostały nietknięte – im więcej go pozostaje, tym sprawność jest większa
û prawo ekwipotencjalności kory mózgowej: poszczególne obszary kory są równo wazne pod względem ich znaczenia dla wyuczenia się różnych nawyków – nie ma specyfiki
Krytyka:
· badania na szczurach – niemożliwość przekładania na człowieka
· główne resekcje korowe – nie uwzględnienie oś. Podkorowych odpowiedzialnych za różne czynności
· dowody kliniczne mówiące o tym, że nawet małe ubytki mózgu mogą powodować duże zaburzenia i odwrotnie
3. koncepcja wąskolokalizacyjna
Paul Broca – 1861e. – publikacja opisu pacjenta z zaburzeniem ekspresji mowy w następstwie uszkodzenia tylnej 3 części zakrętu czołowego dolnego lewej półkuli mózgu.
„pacjent tan-tan”
Dziś: UDAR MÓZGU.
Dowód na funkcjonalność tego obszaru.
1873r. – Karl Wernicke – zaburzenie rozumienia mowy słyszanej w następstwie uszkodzenia tylnej 3 części zakrętu skroniowego górnego w lewej pokłuli mózgu.
Rozpoczęły się kolejne doniesienia o kolejnych o kolejnych obszarach mózgu.
Wykorzystywanie zdjęć roentgena.
Zaczęto sporządzać mapy mózgu.
Podstawowy problem map mózgu: bardzo dużo podziałów:
· brak różnicowania określonych obszarów
· 2 chorych o takim samym uszkodzeniu, ale różnych objawach
· Różne obszary uszkodzone a te same objawy
· Małe uszkodzenie zaburzało wiele funkcji i przeciwnie.
Obalono koncepcję – bo funkcje dotyczące uszkodzonych części mózgu ‘odradzały się’ u postrzelonych żołnierzy.
4. koncepcja dynamicznych układów funkcjonalnych – A. Łuria
współczesna – aktualna
Badanie pacjentów z ranami postrzałowymi głowy z II W.Ś.
Twórca neuropsychologii.
Zweryfikował pojęcie funkcji (jako elementarnych i złożonych).
Elementarne – np. ruchowe
Złożone – myślenie.
Funkcje są różnie złożone; jedne są elementarne inne bardziej złożone (zaangażowanie różnych elementów mózgu).
Elementarne funkcje można przypisać do poszczególnych obszarów.
Złożone funkcje obsługuje tzw. UKŁAD FUNKCJONALNY à zespół wielu struktur mózgu, które anatomicznie mogą być od siebie bardzo odległe natomiast połączone są ze sobą czynnościowo i sprawność całego układu funkcjonalnego, wszystkich struktur i wszystkich połączeń jest niezbędna do prawidłowego przebiegu złożonej czynności psychicznej.
‘pisanie z dyktowania’ à słych fonematyczny à LP skroniowy à styk ciemieniowy lewy à kora ruchowa à obszary ciemieniowe à płaty czołowe.
Za ‘czynność pisania’ podpowiadają różne obszary mózgu.
DYNAMICZNE układy funkcjonalne à nie są identyczne przez całe życie. Wykształcają się, gdy dana czynność jest uczona, doskonalona. Na początku czynność angażuje bardzo dużo różnych struktur. Im czynność ulega większemu wyćwiczeniu, tym mniej struktur wchodzi w jej skład (automatyzacja czynności).
Układ funkcjonalny zaczyna się zmieniać, głównie redukcja.
- podwaliny pod rehabilitację neurologiczną.
Jeżeli zostanie uszkodzone jedno ogniwo, należy układ funkcjonalny przeprowadzić inną drogą.
Droga wariantna – wynik inwariantny
(można wyćwiczyć sposoby wykorzystywania czynności wyższych).
Ciągi słowne – pozwalają przeprowadzić funkcję przez inne obszary – układy funkcjonalne są dynamiczne.
TECHNIKI DIAGNOSTYCZNE OUN:
1) tomografia komputerowa
· diagnostyka struktury mózgu
· oparta na działaniu promieni x (roentgena)
· warstwowe zdjęcia mózgu
· zbliżenia określonego obszary
· obraz przestrzenny. Pokazuje wszystkie obszary, które mają inną gęstość niż tkanka, która powinna tam być
2) rezonans magnetyczny
· oraz powstaje w oparciu o wytwarzane pole elektromagnetyczne
· elementy atomów mózgu polaryzują się
· różna gęstość tkanek powoduje różny efekt odbicia obrazi
· obraz warstwowy
· informacja przestrzenna o zmianie
· bardzo wysoka dokładność
3) angiografia naczyń krwionośnych (obraz)
· choroby naczyniowe mózgu
· patologie nie w istocie szarej czy białej ale w naczyniach
· kontrast – tętnica – naczynia włosowate – żyły + seria zdjęć = obraz naczyń
· obraz wszystkich naczyń mózgowych
4) pozytronowa tomografia emisyjna
· daje informacje czy dane tkanki pracują czy nie, czy są żywe
· wykorzystanie pobierania glukozy przez komórki
· podawana jest znakowana glukoza, komórki pobierają tą substancję wykorzystując glukozę a uwalniają znacznik. Jeśli jest go mało lub wcale – komórki są martwe
ponadto bardziej aktywne obszary zużywają wyższą ilość glukozy czyli uwalniany więcej znacznika.
· Obraz dynamiczny – obszary najaktywniejsze – czerwono.
o Obszary które nie żyją – ciemna barwa
...
mpwjs