Anna Karpińska, gr. piątek 11.45
Mirosław Szymański – r. 3 Wartości preferowane przez młodzież [w:]
Młodzież wobec wartości
W życiu codziennym bylibyśmy bezradni lub zdani na przypadek i chaos, gdyby nie to, że istnieją uznane w społeczeństwie wartości, przyswojone przez nas i przyjęte jako własne.
Wartości te służą jako:
§ punkty orientacyjne w rzeczywistości społecznej
§ podstawy do podejmowania różnorodnych decyzji
§ wytyczne do planowania przyszłych działań
Hierarchia wartości młodzieży szkolnej
Czym są hierarchie wartości?
Ze względu na to, że ilość i rodzaj sytuacji społecznych i psychologicznych, w których znajduje się każdy człowiek, jest ogromna, nieuchronnie dochodzić musi do konfliktu różnych wartości. Konieczny jest wówczas wybór między wartościami.
W czasach starożytnych filozofowie mówili o istnieniu wartości naczelnych (Prawda–Dobro–Piękno), z których wywodzono i którym podporządkowywano wszelkie inne wartości.
Hierarchiczna struktura wartości stałą się podstawą systemu etycznego Maxa Schelera
Wyróżnił on cztery wielkie klasy wartości:
§ hedoniczne
§ witalne
§ duchowe (wartości moralne, poznawcze i estetyczne)
§ religijne
Wartości zawsze tworzą hierarchię (wartości niższe zawsze zależą od wyższych):
§ witalne są wyższe od hedonicznych
§ duchowe wyższe od witalnych
Hierarchia wartości opiera się na stałych kryteriach, którymi są:
§ trwałość wartości
§ głębia zadowolenia
Nicolai Hartmann
· wyróżniał wartości wyższe i niższe
· różnicując: wartości dóbr, w tym wartości użyteczności, środków do celu, stanów rzeczy oraz
· klasy wartości:
§ przyjemność
§ wartości witalne
§ wartości moralne
§ epistemologiczną wartość prawdy
Najważniejszym elementem charakteryzującym daną wartość jest jej „wysokość" w stosunku do innych wartości (pogląd przejęty od Schelera).
Hierarchiczny porządek wartości obowiązuje zawsze, choć nie zawsze sobie to uświadamiamy.
Ontologiczny porządek zależności między wartościami nie pokrywa się z ich porządkiem hierarchicznym (bywa że ma kierunek przeciwny, czyli wartości wyższe są uwarunkowane przez niższe).
P. Lavelle - poszczególne wartości układają się w plany hierarchiczne odpowiadające naszemu istnieniu indywidualnemu, światu i działaniu nieskończoności.
Milton Rokeach – system wartości jest „organizacją hierarchiczną", w której istnieje „rangowe uporządkowanie" wartości według „kontinuum ważności"
Stanisław Ossowski – wartości pozostają w hierarchicznym stosunku do siebie;
pisał o skali wartości uznawanych (wartości-cele i wartości-środki), a także o skali wartości uroczystych i skali wartości codziennych
Podzielił wartości na:
§ Autoteliczne – aksjomaty, mające znaczenie autonomiczne
§ Instrumentalne – zachowania wiodące do osiągania wartości autotelicznych
Kiedy mówimy o hierarchii wartości, zawsze mamy na myśli ich zróżnicowanie prowadzące do powstania układu nadrzędności - pod-rzędności w jednym z następujących znaczeń:
§ relacja przedmiotowa, wyrażająca się w gradacji poszczególnych przedmiotów, klas przedmiotów i ich własności, ustalona zgodnie z zasadą lub zasadami porządkowania wartości w danym systemie;
§ relacja aksjologiczna, prowadząca do określenia większej lub mniejszej ważności określonych wartości w systemie wartości, w tym także tego, które z nich wspierają się na innych
§ relacja ilościowa, ułatwiająca hierarchiczne uporządkowanie wartości przedmiotowych
Można wyróżnić co najmniej dwa znaczenia pojęcia „hierarchia wartości":
§ hierarchia jako „drabina", „schody", nie prowadzi ona jednak do pełnego uporządkowania wartości, które ze swej istoty są nieporównywalne, nieprzeliczalne;
§ hierarchia jako preferencja określonych wartości w sytuacji wyboru-tu sposobów systematyzacji może być nieskończenie wiele
Zdaniem Ryszarda Borowicza, możliwe jest hierarchizowanie wartości niezależnie od tego, czy znajdują się one w konflikcie, czy też nie.
Według niego hierarchie wartości mogą tworzyć różne rodzaje powiązań, np.:
§ pionowe, gdy jedne wartości dominują nad innymi, powstaje wówczas układ liniowy;
§ poziome, nie istnieje wówczas relacja nadrzędności lub podrzędności między wartościami lub typami wartości, mamy do czynienia z układem szeregowym;
§ mieszane, które charakteryzuje jednoczesne występowanie obu wymienionych już postaci powiązań
W praktyce badań wartości uznawanych w społeczeństwie bardzo często dąży się do rekonstrukcji hierarchii wartości istniejących w różnych środowiskach i społecznościach.
§ Ograniczenia: pogląd o hierarchicznej strukturze systemu wartości nie jest wystarczająco uzasadniony teoretycznie -> sprawdza się w stabilnych warunkach a okres transformacji jest okresem gwałtownych zmian
§ Dyczewski – obecnie możemy mówić o mieszanym systemie wartości młodzieży, a więc takim, w którym istnieją nie tylko relacje pionowe między wartościami (nadrzędności i podrzędności), ale także relacje poziome (współzależność i wzajemne związki).
§ Adam Podgórecki – młodzież częściej ma wobec wartości postawę celowościową (oceną różnych wariantów, okoliczności i skutków zachowań) niż zasadniczą (bezpośrednia akceptacji rzeczywistych lub wyobrażonych stanów rzeczy).
§ Coraz rzadziej świadomość moralna młodzieży ma charakter czysto doktrynalny
Hierarchia wartości badanej młodzieży
Poznanie hierarchii wartości umożliwia:
§ lepszą orientację w stanie świadomości młodzieży
§ zrozumienie
- celów
-
młodych ludzi
- dążeń
- potrzeb
- postaw
§ racjonalne planowanie pracy wychowawczej, oceny jej przebiegu
§ przewidywanie dalszych dążeń i zachowań młodego pokolenia
Badanie
§ Kwestionariusz zawierał 10 zadań
§ Skala pięciopunktowa (od -2 do 2; 0 – nie mam zdania)
§ W zdaniach negatywnych odwrócono punktację
§ Uwzględniało 10 grup wartości
§ Ankietę wypełniło 2090 uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych
Wyniki
Tabela 5. Hierarchia wartości ogółu badanych uczniów (N = 2090)
Ranga
Wartości
Średnia wskaźnik oceny wartości (W)
Odchylenie standardowe (s)
1.
Allocentryczne
1,07
0,46
2.
prospołeczne
0,85
0,5i
3.
przyjemnościowe
0,82
0,52
4.
związane z pracą
0,67
0,47
5.
edukacyjne
0,54
0,50
6.
związane z władzą
0,44
0,40
7.
kulturalne
0,36
0,49
8.
obywatelskie"
0,24
0,53
9.
rodzinne"
...
mpwjs