Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości 1970-10-06, C 9/70
Franz Grad przeciwko Finanzamt Traustein
Opubl: OETS 2002, poz. 6
Teza:
1. Generalne wyłączenie możliwości powołania się przez zainteresowaną osobę na obowiązek wynikający z decyzji byłoby sprzeczne z wiążącym skutkiem przyznanym decyzji przez art. 189 [249]
TWE. W sprawach, w których organy wspólnotowe nałożyły decyzją na państwo lub wszystkie państwa obowiązek działania w określony sposób, skuteczność takiego środka zostałaby osłabiona,
gdyby obywatele państw-adresatów nie mogli powołać się na treść decyzji przed sądami, zaś sądy krajowe nie mogłyby brać jej pod uwagę jako części prawa wspólnotowego. Aczkolwiek skutki
decyzji nie mogą być identyczne ze skutkami przepisów zawartych w rozporządzeniu, różnica ta nie wyłącza tego, że rezultat końcowy, a mianowicie prawo jednostki do powoływania się na treść
decyzji przed sądami, może być taki sam jak w przypadku bezpośrednio skutecznych przepisów rozporządzenia. W każdej sprawie należy upewnić się czy charakter, geneza oraz treść przepisów
wskazują, że mogą one wywoływać bezpośrednie skutki w stosunkach prawnych pomiędzy adresatem aktu a podmiotami trzecimi.
2. Art. 4 ust. 2 Decyzji Rady z 13.5.1965 r., który zakazuje państwom członkowskim stosowania wspólnego systemu podatku obrotowego równolegle ze szczególnymi podatkami nałożonymi
zamiast tego podatku, może, w związku z postanowieniami Dyrektywy z 11.4.1967 r. oraz z 9.12.1969 r., wywoływać bezpośrednie skutki w stosunkach prawnych pomiędzy państwami
członkowskimi, do których decyzja jest adresowana, a podmiotami indywidualnymi podlegającymi ich jurysdykcji, w ten sposób przyznając tym ostatnim prawo do powoływania się na treść tych
przepisów przed sądami.
3. Zakaz stosowania wspólnego systemu podatku obrotowego równolegle z innymi podatkami obowiązuje od dnia określonego w trzeciej Dyrektywie Rady z 9.12.1969 r., to jest od 1.1.1972 r.
4. Podczas gdy art. 4 ust. 2 nakazuje zniesienie podatków szczególnych celem zapewnienia wspólnego i spójnego systemu podatku obrotowego, nie wyklucza to możliwości nałożenia na usługi
transportowe podatków o innym charakterze lub celach odmiennych od tych, dla jakich wprowadzono wspólny system podatku obrotowego. Podatek, który nie jest nakładany z tytułu transakcji
handlowych, ale z tytułu prowadzenia określonej działalności, i w którym podstawy opodatkowania nie stanowi wyświadczenie usługi, ale wielkość ładunku wyrażona w sześciennych
tono-kilometrach nie odpowiada spotykanym zwykle formom podatku obrotowego, w rozumieniu art. 4 ust. 2 Decyzji z 13.5.1965 r.
5. Nie jest zadaniem Trybunału, w trybie postępowania z art. 177 [234] TWE, dokonanie oceny cech środka podjętego przez jedno z państw członkowskich, z punktu widzenia prawa
wspólnotowego. Do kompetencji Trybunału należy dokonanie interpretacji odpowiednich przepisów prawa wspólnotowego w sposób, który pozwoli sądowi krajowemu zastosować tego rodzaju
środek zgodnie z prawem wspólnotowym.
Uzasadnienie:
Podstawy wyroku:
1. Zarządzeniem z 23.2.1970 r., [...], Finanzgericht Munchen przedłożył Trybunałowi na podstawie art. 177 [234] TWE szereg pytań do tyczących interpretacji art. 4 Decyzji Rady z 13.5.1965 r.
w sprawie harmonizacji określonych przepisów wpływających na konkurencyjność transportu kolejowego, drogowego oraz śródlądowego (Dz.Urz. ESE 1965, s. 67) oraz art. 1 pierwszej
Dyrektywy Rady z 11.4.1967 r. w sprawie harmonizacji przepisów państw członkowskich dotyczących podatków obrotowych (Dz.Urz. ESE 1967, s. 14). W przypadku udzielenia przez Trybunał
negatywnych odpowiedzi na przedłożone pytania, Finanzgericht przedłożył dodatkowe pytania dotyczące interpretacji art. 90 [86] i 92 [87] TWE.
Pierwsze pytanie
2. W pierwszym pytaniu sąd krajowy wnosi o udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy art. 4 ust. 2 Decyzji Rady nr 65/271/EEC z 13.5.1965 r., w związku z art. 1 pierwszej Dyrektywy Rady z
11.4.1967 r., jest bezpośrednio skuteczny w stosunkach między państwami członkowskimi a podmiotami podlegającymi ich jurysdykcji w taki sposób, że przyznaje jednostkom prawa podlegające
ochronie ze strony sądów krajowych.
3. Pytanie dotyczy łącznych skutków przepisów zawartych w decyzji i dyrektywie. Zgodnie z art. 189 [249] TWE decyzja wiąże w całości swoich adresatów. Ponadto, zgodnie z tym przepisem,
dyrektywa wiąże co do rezultatu jaki ma być osiągnięty, każde państwo członkowskie, do którego jest adresowana, pozostawiając mu swobodę wyboru formy i metody.
4. Rząd RFN broni poglądu, że poprzez rozróżnienie skutków rozporządzeń z jednej strony, a decyzji i dyrektyw z drugiej, art. 189 [249] TWE wyklucza możliwość wywoływania przez
dyrektywy i decyzje skutków, o których mowa w pytaniu, ponieważ są one zastrzeżone dla rozporządzeń.
5. Jednakże, pomimo że należy się zgodzić z twierdzeniem, że na mocy art. 189 [249] TWE rozporządzenia stosuje się bezpośrednio i dlatego, ze względu na ich charakter, zawarte w nich przepisy
mogą być bezpośrednio skuteczne, nie wynika stąd, że inne akty prawne wymienione w art. 189 [249] TWE nie mogą nigdy wywołać podobnych skutków. W szczególności, przepis ten stanowi,
że decyzje wiążą adresatów w całości. Pozwala to postawić pytanie, czy przeciwko adresatowi obowiązku wynikającego z decyzji mogą powołać się wyłącznie instytucje wspólnotowe, czy też z
takiego prawa mogą korzystać wszyscy, którzy mają interes w wykonaniu tego obowiązku. Generalne wyłączenie możliwości powołania się przez zainteresowaną osobę na obowiązek wynikający
z decyzji byłoby sprzeczne z wiążącym skutkiem przyznanym decyzji przez art. 189 [249] TWE. W przypadkach, w których organy wspólnotowe nałożyły decyzją na państwo lub wszystkie
państwa obowiązek działania w określony sposób, skuteczność takiego środka zostałaby osłabiona, gdyby obywatele państw-adresatów nie mogli powołać się na treść decyzji przed sądami, zaś
sądy krajowe nie mogłyby brać jej pod uwagę jako części prawa wspólnotowego. Aczkolwiek skutki decyzji nie mogą być identyczne ze skutkami przepisów zawartych w rozporządzeniu, różnica
ta nie wyłącza tego, że rezultat końcowy, a mianowicie prawo jednostki do powoływania się na treść decyzji przed sądami, może być taki sam jak w przypadku bezpośrednio skutecznych
przepisów rozporządzenia.
6. Art. 177 [234] TWE, na mocy którego sądy krajowe mają prawo do przedkładania Trybunałowi wszelkich pytań dotyczących ważności i interpretacji wszystkich aktów prawnych instytucji
wspólnotowych, oznacza również, że podmioty indywidualne mogą powoływać się na te akty przed sądami krajowymi. W każdej sprawie należy upewnić się, czy charakter, geneza oraz treść
przepisów wskazują, że mogą one wywoływać bezpośrednie skutki w stosunkach prawnych pomiędzy adresatem aktu a podmiotami trzecimi.
7. Decyzja Rady z 13.5.1965 r., adresowana do wszystkich państw członkowskich, została wydana na podstawie art. 75 [71] TWE, który upoważnia Radę do wydania "wspólnych zasad",
"warunków, na jakich przewoźnicy nie mający stałej siedziby w państwie członkowskim mogą wykonywać usługi transportowe" oraz "innych odpowiednich przepisów" w celu realizacji wspólnej
polityki transportowej. Rada dysponuje szerokim zakresem swobody co do wyboru środka, jaki zamierza wydać. Analizowana decyzja, brana pod uwagę w całości, ustala, jakie cele mają być
osiągnięte w ramach polityki harmonizacji krajowych przepisów oraz harmonogram ich realizacji. W świetle tych celów, art. 4 ust. 1 decyzji stanowi, że od momentu przyjęcia przez Radę i wejścia
w życie w państwach członkowskich wspólnego systemu podatku obrotowego, państwa muszą stosować ten system do przewozu towarów koleją, drogą lub wodami śródlądowymi. Art. 4 ust. 2
Decyzji stanowi, że wspólny system podatku obrotowego zastępuje inne podatki szczególne, w zakresie, w jakim przewóz towarów koleją, drogą lub wodami śródlądowymi był obciążony takimi
podatkami.
8. Przepis ten nakłada na państwa członkowskie dwa obowiązki. Po pierwsze, stosowania od określonej w nim daty wspólnego systemu podatku obrotowego na przewóz towarów transportem
kolejowym, drogowym lub śródlądowym. Po drugie, zastąpienia szczególnych podatków, o których mówi art. 4 ust. 2 Decyzji, tym systemem nie później niż w dniu jego wejścia w życie. Ten drugi
obowiązek w sposób oczywisty stanowi zakaz wprowadzania lub powtórnego nałożenia takich podatków, by nie było możliwe równoległe stosowanie wspólnego systemu podatku obrotowego za
usługi transportowe oraz innych dodatkowych podatków tego rodzaju.
9. Z dokumentów przedłożonych przez sąd wynika, że pytanie dotyczy przede wszystkim drugiego obowiązku. Drugi obowiązek ma charakter obligatoryjny i ogólny, aczkolwiek przepis ten
pozostawia otwartą kwestię ustalenia daty jego wejścia w życie. Natomiast wyraźnie zakazuje państwom członkowskim stosowania wspólnego systemu podatku obrotowego, równolegle z innymi
podatkami, nakładanymi zamiast podatku obrotowego. Obowiązek ten jest bezwarunkowy oraz na tyle dostatecznie jasny i precyzyjny, by wywołać bezpośredni skutek w stosunkach prawnych
łączących państwa członkowskie i podmioty podlegające ich jurysdykcji.
10. Data wejścia w życie tego obowiązku została określona w Dyrektywie Rady w sprawie harmonizacji przepisów dotyczących podatków obrotowych, która przewidziała ostateczny termin, do
którego państwa członkowskie muszą wprowadzić do swoich porządków prawnych wspólny system podatku obrotowego. Fakt, że datę tą ustalono w Dyrektywie, nie pozbawia tego przepisu
jego mocy wiążącej. Z tego powodu obowiązek nałożony przez art. 4 ust. 2 Decyzji z 13.5.1965 r. został zrealizowany przez tą pierwszą Dyrektywę. Dlatego przepis ten nakłada na państwa
członkowskie obowiązki - w szczególności obowiązek niestosowania od określonej daty wspólnego systemu podatku od wartości dodanej równolegle ze wspomnianymi podatkami - które mogą
wywoływać bezpośrednie skutki w stosunkach prawnych łączących państwa członkowskie i podmioty podlegające ich jurysdykcji oraz przyznawać tym ostatnim prawo do powoływania się na
treść tych obowiązków przed sądami krajowymi.
Drugie pytanie
11. Drugie pytanie sądu finansowego dotyczy tego, czy art. 4 ust. 1 Decyzji w związku z art. 1 Dyrektywy zakazuje państwu członkowskiemu, które wprowadziło w życie wspólny system podatku
VAT i zniosło inne podatki nałożone na przewóz towarów przed 1.1.1970 r., przywrócenia tego opodatkowania zamiast podatku obrotowego. Pytanie to w oczywisty sposób dotyczy art. 1
pierwszej Dyrektywy Rady, zmienionego przez trzecią Dyrektywę Rady z 9.12.1969 r. (Dz.Urz. ESE 1969, s. 551), która zastąpiła datę dzienną 1.1.1970 r. datą 1.1.1972 r.
12. Literalna wykładnia art. 4 ust. 2 Decyzji może prowadzić do wniosku, że przepis ten dotyczy dnia, w którym wspólny system wszedł w życie w danym państwie członkowskim.
13. Jednakże taka interpretacja nie odpowiada celowi omawianych dyrektyw. Mają one zapewnić, że system podatku VAT będzie stosowany na wspólnym rynku od określonego terminu. Tak
długo jak długo termin ten nie upłynął, państwa członkowskie zachowują swobodę działania w tym zakresie.
14. Cel Decyzji z 13.5.1965 r. można osiągnąć wyłącznie na poziomie wspólnotowym. Nie można go zrealizować za pomocą wprowadzenia w życie środków harmonizujących przez część państw
członkowskich, w różnych terminach i na podstawie odmiennych harmonogramów.
15. Odpowiedź na to pytanie jest więc następująca: art. 4 ust. 2 Decyzji wszedł w życie 1.1.1972 r.
Trzecie pytanie
16. W trzecim pytaniu Finanzgericht wnosi o rozstrzygnięcie przez Trybunał kwestii, czy federalny podatek z tytułu przewozu towarów transportem drogowym należy uznać za szczególny podatek z
tytułu transportu towarów zamiast podatku obrotowego oraz czy w związku z tym jest on objęty zakazem zawartym w art. 4 ust. 2 Decyzji z 13.5.1965 r.
17. Dokonanie oceny podatku wprowadzonego przez jedno z państw członkowskich z punktu widzenia prawa wspólnotowego nie leży w gestii Trybunału w ramach postępowania w trybie art.
177 [234] TWE. Z drugiej strony, do jego kompetencji należy interpretacja odpowiednich przepisów prawa wspólnotowego, tak by umożliwić sądowi krajowemu prawidłowe zastosowanie tego
rodzaju podatku.
18. Art. 4 nakazuje zniesienie podatków szczególnych celem zapewnienia wspólnego i spójnego systemu podatku obrotowego. Sprzyjając w ten sposób przejrzystości rynku w dziedzinie usług
transportowych, przepis ten przyczynia się do zbliżenia warunków konkurencji. Dlatego należy uznać go za istotny środek służący harmonizacji przepisów podatkowych państw członkowskich w
zakresie transportu. Nie wyklucza to możliwości nałożenia na usługi transportowe podatków o innym charakterze lub celach odmiennych od tych, dla jakich wprowadzono wspólny system podatku
obrotowego.
19. Podatek w rodzaju opisanego przez Finanzgericht, który nie jest nakładany z tytułu transakcji handlowych, ale z tytułu prowadzenia określonej działalności, nie wprowadzając żadnego
rozróżnienia pomiędzy działalnością na własny rachunek a działalnością na rachunek innych podmiotów, i w którym podstawy opodatkowania nie stanowi wyświadczenie usługi, ale wielkość
ładunku wyrażona w sześciennych tono-kilometrach, nie odpowiada spotykanym zwykle formom podatku obrotowego. Ponadto, od podatków szczególnych w rozumieniu art. 4 ust. 2 odróżnia ten
podatek cel, dla którego go wprowadzono, tj. przekierowanie części transportu. Zatem na przedstawione pytanie należy odpowiedzieć w sposób zgodny z powyższym.
Pytania czwarte do jedenastego
20. Pytania te zostały przedłożone przez Finanzgericht jako alternatywne w przypadku udzielnie negatywnej odpowiedzi na pytanie trzecie. Ponieważ tak nie jest, nie ma potrzeby udzielania na nie
odpowiedzi.
Miejsca publikacji:
OETS 2002, poz. 6
Dodatkowe informacje:
Joanat