TEMAT: Budowa chemiczna organizmów. Związki organiczne i nieorganiczne.
Związki organiczne
1. Cukry – główny materiał genetyczny, zbudowane są z węgla, wodoru i tlenu.
Ze względu na ich budowę wyróżniamy:
Cukry
proste dwucukry złożone (wielocukry)
•glukoza i •fruktoza
•sacharoza •maltoza .•błonnik(celuloza) •glikogen
2. Tłuszcze – zapasowy materiał energetyczny, są składnikiem błon komórkowych (białkowo-lipidowych), są substratami w syntezie hormonów sterydowych, umożliwiają rozpuszczanie części witamin.
Budowa tłuszczy
G
L kw. Tłuszczowy
I
C
E kw. Tłuszczowy kw. palmitynowy
R kw. stearynowy
O kw. Tłuszczowy kw. oleinowy
L
Tłuszcze
Zwierzęce Roślinne • nasycone • nienasycone • ciało stałe, maziste • ciecz, oleje
Proste złożone (właściwe)
• z glicerolu •z glicerolu, kw. Tłuszczowych i kw. tłuszczowych i innych podstawników
3. Białka zbudowane są z aminokwasów połączonych ze sobą za pomocą wiązań peptydowych. Minimum 100 aminokwasów tworzy cząsteczkę białka, jednak zwykle jest ich kilkaset i kilka tysięcy.
Białka
Proste Złożone •zbudowane wyłącznie •zawierają dodatkowo podstawniki z aminokwasów - niebiałkowe elementy
Funkcje białka: budulcowa, wzmacniająca i regulacyjna.
Cząsteczka enzymu przeprowadza reakcję
Enzym przed reakcją Enzym po reakcji
substrat kompleks E-S kompleks E-P produkt
4. Kwasy nukleinowe.
DNA – kwas deoksyrybonukleinowy
- Reszty kwasu fosforowego
- Cukier prosty (deoksyryboza)
- 4 zasady azotowe:
Cytozyna – guanina C=G
Tymina – adenina T=A
Dna jest długą, podwójnie spiralnie skręconą nicią, znajduje się w jądrze komórek. W nim jest zapis kodu genetycznego, jest nośnikiem informacji genetycznej.
RNA – kwas rybonukleinowy
- Reszta kwasu fosforowego
- Cukier prosty (ryboza)
RNA jest pojedynczą krótką nitką, pełni ważną funkcję w biosyntezie białka.
5. Witaminy – organizm nie potrafi ich sam zsyntetyzować, są niezbędne do przeprowadzenia procesów biochemicznych i fizjologicznych. Pełni funkcję regulacyjną, część z nich jest niebiałkowymi składnikami enzymów, są naturalnymi przeciwutleniaczami, wzmacniają wchłanianie jonów w jelitach.
Awitaminoza – niedobór witamin
Hiperwitaminoza – nadmiar witamin
Związki nieorganiczne
1. Woda
· Środowisko dla większości procesów biochemicznych,
· Dość bierna chemicznie, zwykle nie reaguje z rozpuszczonymi w niej związkami,
· Jest dobrym naturalnym rozpuszczalnikiem,
· W niektórych procesach jest substratem lub produktem.
2. Sole mineralne zawierają wiele ważnych pierwiastków. Część soli tracona jest z potem, moczem i podczas krwawień; ubytki muszą być systematycznie uzupełniane. Ze względu na dzienne zapotrzebowanie. Pierwiastki dzielimy na dwie grupy:
I makroelementy – powyżej 100 mlg/dobę
II mikroelementy – poniżej 100 mlg/dobę
Makroelementy
WAPŃ (Ca) - istotny składnik kości i zębów, niezbędny do prawidłowego funkcjonowania mięśni i układu nerwowego.
SÓD i POTAS (Na i K) – bilans jonów wpływa na pobudliwość komórek nerwowych i mięśniowych. Na odpowiedzialny również za równowagę wodno-mineralną ustroju.
FOSFOR (P) - ważny składnik kości, składnik DNA, RNA, ATP.
SIARKA (S) – składnik niektórych aminokwasów (a wiec białek), wpływa na dobrą kondycję włosów i paznokci.
MAGNEZ (Mg) – wpływa pośrednio na biosyntezę białek, składnik niebiałkowej części wielu enzymów potrzebny do prawidłowego funkcjonowania mięśni i układu nerwowego.
CHLOR (Cl) – z jonami sodu i potasu odpowiedzialny za równowagę wodno-mineralną. Składnik kwasu żołądkowego (HCl), stwarza środowisko umożliwiające enzymom trawienie białek.
MIKROELEMENTY
ŻELAZO (Fe) – składnik hemoglobiny i mioglobiny. Wpływa na transport tlenu, ponieważ występuje w enzymach ważnych dla tlenowego etapu oddychania wewnątrzkomórkowego.
JOD (J) – składnik hormonów tarczycy regulujących tempo metabolizmu.
FLUOR (F) – składnik zębów i kości. Zębom nadaje odporność mechaniczną i odporność na próchnicę.
TEMAT: Budowa i fizjologia komórki.
BŁONA KOMÓRKOWA – oddziela komórkę od środowiska pozakomórkowego, jest białkowo-lipidowa. Jest wybiórcza (selektywna) i półprzepuszczalna, np. woda i drobnocząsteczkowe substancje dyfundują przez błonę a wielkocząsteczkowe nie przechodzą. Błona komórkowa nie powstaje w komórkach od nowa tylko przez rozbudowę.
CYTOPLAZMA – tworzy płynny, złożony koloid wodny. W nim znajdują się białka, tłuszcze kwasy tłuszczowe, wolne aminokwasy oraz sole mineralne. W cytoplazmie jest przestrzenna sieć białkowych rureczek tworzących tzw. cytoszkielet. Dzięki niemu możliwa jest zmiana kształtu komórki i umożliwia jej ruch. W cytoplazmie zachodzą reakcje chemiczne. Jest amortyzatorem dla organelli komórki.
MITOCHONDRUM – posiada dwie błony białkowo-lipidowe. Błona zewnętrzna jest gładka. Błona wewnętrzna silnie pofałdowana tworzy tzw. grzebienie mitochondrialne. W środku znajduje się koloidalna macierz (matrix). W jej skład wchodzą enzymy przyśpieszające oddychanie. Znajduje się tam również mitochondrialne DNA, dzięki któremu syntetyzuje własne białko. Na powierzchni mitochondriom wytwarzana jest energia w procesie oddychania komórkowego.
APARAT GOLGIEGO – składa się z licznych spłaszczonych pęcherzyków. Jej funkcją jest pakowanie, przekazywanie i zagęszczanie substancji poza komórkę.
LIZOSOMY – są zbudowane z siateczki śródplazmatycznej pokrytej rybosomami. Zachodzi tam synteza białek, gdy siateczka gładka to synteza lizosomów.
RYBOSOMY – w obrębie komórki może być nawet kilkaset tysięcy. Mają kształt spłaszczonego grzybka, zbudowane są z białek oraz kilku rodzajów rybosomalnych RNA (rRNA). Służy do biosyntezy białek.
JĄDRO KOMÓRKOWE – składa się z otoczki, kariolimfy (soku jądrowego) oraz chromosomów zawierających DNA i jąderka.
CHROMOSOMY – zbudowane są z dwóch chromatyd. Chromosomy łączą się w pary. Ich liczba jest cechą charakterystyczną każdego gatunku (człowiek posiada 23 pary chromosomów w jądrze każdej komórki). Chromosomy w jądrach są identyczne – homologiczne.
Funkcje jądra:
· posiada materiał genetyczny,
· zapoczątkowuje podział komórki (kariokineza – podział jądra komórkowego),
· nadzoruje i kieruje pracą całej komórki.
Jądro umiejscowione jest centralnie w komórce.
Podział komórki
MITOZA – podział komórek somatycznych, komórki potomne mają taką samą ilość materiału genetycznego jak komórki macierzyste.
1. Interfaza – stanowi 70% czasu całego cyklu. Jest przygotowaniem do podziału, zachodzi w niej replikacja DNA, synteza białek, zwykle dzielą się mitochondria, zanika błona jądrowa.
2. Profaza – na powstałych włókach białkowych wrzecionka podziałowego układają się chromosomy.
3. Metafaza – chromosomy układają się w płaszczyźnie równikowej. Pod koniec tej fazy zaczyna się skracanie wrzecionka.
4. Anafaza – w wyniku skracania włókien wrzecionka pojawiają się siły ciągnące chromatydy popychają organelle komórkowe, które zwykle dzielą się po połowie.
5. Telofaza – zanikło wrzecionko podziałowe, zaczyna się odbudowywać otoczka jądrowa, chromosomy ulegają de spiralizacji. Następuje przewężenie błony komórkowej i powstają komórki potomne.
Powstają komórki potomne o takiej samej liczbie chromosomów jak Komorka macierzysta. Dzięki czemu możliwy jest wzrost i regeneracja naszego organizmu.
MEJOZA – jest podziałem redukcyjnym. Oznacza to, że gdy komórka macierzysta była diploidalna (2n=46 chromosomów) to po podziale będzie haploidalna (1n=23chromosomy). Mejoza zachodzi w gonadach męskich i żeńskich, powstają gamety.
Interfaza – podobna do mitotycznej
Mejoza I
1. Profaza I – chromosomy dobierają się w pary tworząc biwalenty, dochodzi do wymiany komórek sąsiadujących chromatyd (zjawisko crossing-over), co daje mieszanie materiału genetycznego.
2. Metafaza I – włókienka wrzecionka podziałowego przyłączają chromosomy w płaszczyźnie równikowej.
3. Anafaza I – skurcz wrzecionka rozrywa biwalenty, ich połówki wędrują w przeciwne kierunki.
4. Telofaza I – wokół chromosomów odtwarzana jest otoczka jądrowa, chromosomy częściowo ulegają de spiralizacji, następuje cytokineza.
Powstałe jadra komórkowe mają podwójne chromosomy po 1 z każdej pary.
Mejoza II – przypomina podział mitotyczny, ale nie ma replikacji DNA, podział w jądrze prowadzi do rozdziału chromosomów na chromatydy, czyli zmniejszenia ilości DNA o połowę. Efektem tego podziału jest zwiększenie liczby komórek o chromosomach wymieszanych lub niewymieszanych. Jaki chromosom trafi, do jakiej komórki jest dziełem przypadku, co jest źródłem zmienności w świecie istot żywych.
TEMAT: Tkanki.
Tkanka nerwowa – składa się z komórek nerwowych – neuronów oraz z komórek glejowych. Głównym zadaniem neuronów jest szybkie przekazywanie impulsów nerwowych. Komórki glejowe są odpowiedzialne za odżywianie i ochronę Komorek nerwowych.
Neuron
Ciałko komórki osłonka mielinowa
...
zancia0706