GÓRSKIE PARKI NARODOWE
WSTĘP – PARKI NARODOWE
Park narodowy jest najwyższą formą ochrony przyrody. Obejmuje on obszar nie mniejszy niż 1000 hektarów. Obszar ten wyróżnia się walorami przyrodniczymi, krajoznawczymi, kulturowymi, naukowymi, służy ochronie różnorodności biologicznej, badaniom naukowym i edukacji ekologicznej społeczeństwa.
Na terenach parków narodowych ochronie podlega całość przyrody oraz krajobraz. Obszary parków, dla ochrony naturalnie zachodzących procesów, mogą być objęte ochroną ścisłą (bierną) bez ingerencji człowieka lub ochroną częściową (czynną) z ingerencją człowieka.
Zasadą podstawową jest powszechna możliwość zwiedzania parków. Może to się odbywać jednak tylko w sposób określony regulaminem, po trasach oznakowanych jako szlaki turystyczne lub ścieżki przyrodnicze. Obecnie coraz większego znaczenia nabiera walor naukowy parków narodowych. Parki stają się terenem prowadzenia badań, w szczególności nad rzadkimi gatunkami zwierząt i roślin.
Według międzynarodowej definicji, a także według polskiego prawodawstwa, park narodowy to obszar specjalnie chroniony, pełniący przede wszystkim funkcję naukowo-dydaktyczną i ogólnokulturową, a jako drugoplanową – funkcję krajoznawczą. Parki narodowe i rezerwaty przyrody muszą być wyłączone z ruchu turystycznego o charakterze pobytowym; jedyną dopuszczalną formą turystyki jest ich zwiedzanie.
W niepodległej Polsce pierwsze parki narodowe utworzono na podstawie ustawy z 1934 roku. Jednak zupełnie pierwszy park narodowy powstał wcześniej niż wspomniana ustawa, bo już w 1932 roku. Wówczas to przekształcono istniejące od 1921 roku leśnictwo „Rezerwat” w Park Narodowy w Białowieży (obecny Białowieski Park Narodowy).
Tradycje międzywojenne posiadają jeszcze parki narodowe: Tatrzański, Wielkopolski, Świętokrzyski, Pieniński i Babiogórski. Pieniński Park Narodowy, wraz z towarzyszącym mu odpowiednikiem leżącym po stronie słowackiej, był pierwszym w Europie parkiem pogranicznym.
Sześć polskich parków narodowych, zgodnie z wymogami programu UNESCO „Człowiek i Biosfera”, zostało uznanych za Światowe Rezerwaty Przyrody. Są to parki: Babiogórski, Białowieski, Bieszczadzki, Karkonoski, Tatrzański i Słowiński.
Przedmiotem naszego zainteresowania są parki narodowe położone w polskich górach: Babiogórski, Bieszczadzki, Gorczański, Gór Stołowych, Karkonoski, Magurski, Pieniński, Tatrzański i Świętokrzyski.
Osiem górskich parków narodowych znajduje się w pobliżu południowej granicy kraju. Podzielić je można na dwie grupy: położone w paśmie Sudetów i Karpat. Sudety ciągną się od Bramy Morawskiej na wschodzie, po przełom Łaby na zachodzie. Są one częścią większej jednostki strukturalnej, jaką stanowi masyw czeski. Do Polski należy tylko północno-wschodnia część masywu, na którego terenie znajdują się dwa parki narodowe. Natomiast w Karpatach, obejmujących niewielkie tereny Polski, jest ich aż sześć. W niniejszej pracy zaprezentujemy także położony w pasie wyżyn Świętokrzyski Park Narodowy.
jonbonjovi