Techniczne przedmioty zaopatrzenia ortopedyczno - rehabilitacyjnego zgrupowane są w poszczególnych działach:
-protezy kończyn (protetyka),
-protezy tkanek miękkich (epitetyka),
-ortezy kończyn,
-ortezy kręgosłupa (ortotyka),
-ortezy obuwnicze (kalceotyka),
-ortezy tkanek miękkich (bandażownictwo),
-sprzęt pomocniczy (adiuwatyka)
-przedmioty rehabilitacyjne.
Podział zaopatrzenia
Zaopatrzenie stosowane profilaktycznie:
a) w poszczególnych okresach życia człowieka,
b) w czynnościach związanych z wykonywaniem pracy zawodowej lub uprawianiem sportów i rekreacją (usprawnianie ogólnokondycyjne, ogólnousprawniające),
c) w dysfunkcjach (niedoskonałościach) osobniczych narządu ruchu,
d) w schorzeniach innych narządów (z innych dyscyplin medycznych) mogących mieć wpływ na powstanie dysfunkcji narządów ruchu.
Zaopatrzenia stosowanego leczniczo:
a) w schorzeniach nieurazowych - wadach rozwojowych, wadach nabytych narządów ruchu oraz schorzeniach nieurazowych innych niż ortopedyczne,
b) w urazach:
- przeciążeniach,
- stłuczeniach,
- skręceniach,
- zwichnięciach,
- złamaniach,
- zmiażdżeniach,
- amputacjach.
3. Zaopatrzenia stosowanego w leczeniu zachowawczym.
4. Zaopatrzenia stosowanego w toku przygotowania do leczenia operacyjnego.
5. Zaopatrzenia stosowanego w doleczaniu pooperacyjnym.
Z anatomicznego punktu widzenia zaopatrzenie ortopedyczne dzielimy na:
Zaopatrzenie ortopedyczne czaszki.
Zaopatrzenie ortopedyczne odcinka czaszkowo-szyjnego.
Zaopatrzenie ortopedyczne odcinka czaszkowo- szyjno-piersiowego.
Zaopatrzenie ortopedyczne odcinka szyjno-piersiowego.
Zaopatrzenie ortopedyczne klatki piersiowej (tułowia).
Zaopatrzenie ortopedyczne brzucha.
Zaopatrzenie ortopedyczne miednicy.
Zaopatrzenie ortopedyczne kończyn górnych.
Zaopatrzenie ortopedyczne kończyn dolnych
Możliwości zaopatrzenia ortopedycznego dzielimy na:
a) pod względem przeznaczenia:
-profilaktyczne,
-terapeutyczne,
-przygotowujące do leczenia zabiegowego,
-towarzyszące leczeniu zabiegowemu,
-doleczające,
-rehabilitacyjne,
-transportowe,
-natychmiastowe.
b) w specjalnościach medycznych:
-Medycyna rodzinna (interna ogólna),
-Reumatologia,
-Diabetologia,
-Choroby przemiany materii/metaboliczne,
-Endokrynologia,
-Neurologia,
-Pediatria,
-Chirurgia ogólna,
-Neurochirurgia,
-Medycyna sportowa,
-Ortopedia,
-Bioinżynieria.
c) w okresach życia człowieka:
-Okres ciąży,
-Okres połogu
-Okres niemowlęcy
-Okres „rozwojowy” (wzrastania)
-Rekreacja
-Uprawnianie sportów
-Praca zawodowa.
-Okres starzenia się
Protezy kończyn
Proteza zewnętrzna jest sztucznie wytworzonym przedmiotem zastępującym w całości lub częściowo brakujący lub niekompletny odcinek kończyny anatomicznej. Proteza zastępuje kończynę pod względem funkcji mechanicznych (statycznych i dynamicznych) oraz kosmetycznych (kształtu).
Protezy obszaru kończyn dolnych, miednicy i klatki piersiowej
1. Protezy kończyn dolnych:
- protezy stopy całkowite,
- protezy stopy częściowe
2. Protezy goleni (podudzia):
- protezy w amputacjach poniżej stawu kolanowego,
- protezy w amputacjach przezkolanowych (wyłuszczenia)
3. Protezy uda:
- protezy w amputacjach odcinka udowego (amputacje częściowe),
- protezy biodrowe/całkowite kończyn (wyłuszczenia w stawie biodrowym)
4. Protezy w amputacjach obrębu miednicy:
- protezy w amputacjach całej kończyny wraz z częścią połowy miednicy,
- protezy w amputacjach całej kończyny wraz z całą miednicą
5. Protezy w amputacjach obrębu tułowia
Protezy zewnętrzne stopy
Protezy stóp maja zastosowanie w ubytkach odcinka dystalnego od stawu skokowo-goleniowego włącznie.
Wśród protez stóp wyróżniamy:
- protezy częściowe (dystalnie/obwodowo od poziomu stawu Choparta),
- protezy całkowite (proksymalnie od okolicy w/w).
Amputacje w obrębie stopy, niezależnie od tego czy są częściowe czy całkowite zaburzają funkcję statyczno -dynamiczną samej stopy oraz całego organizmu.
Amputacje z zachowaniem głów kości śródstopia (amputacje palców) miernie zaburzają statykę, mogą osłabiać siłę odbicia (zarówno z przysiadu, jak i z zamachem) - co może mieć osłabiający wpływ na lokomocję (przyspieszenie kroku, bieg, skoki).
Amputacje w obszarze śródstopia oraz stepu wpływają zaburzająco na statykę stopy - pozbawiają stopę przednich punktów podparcia, upośledzają propulsję oraz, równowagę mięśniową w stopniu znacznym (końskie ustawienie kikuta z tendencja szpotawienia - tym większą im krótszy jest kikut stopy).
Protezowanie stopy wymaga:
korekcji ustawienia stopy (wkładka/orteza supinująca stopę, odtwarzająca tylny łuk sklepienia podłużnego)
uzupełnienia brakującej części stopy,
- zastąpienia/uzupełnienia brakującej propulsji przez zastosowanie elementu sprężynującego (np. formy płaskownika/stalki/pręta/fiszbinu) klasycznie metalowego, aktualnie konglomeratu materiałów naturalnych lub/i syntetycznych, zainstalowanego w element protezowy lub/i podeszwę obuwia protezowego.
Protezy zewnętrzne uda (przezkolanowe, nadkolanowe)
Części składowe protezy
a) stałe:
lej protezowy zewnętrzny oraz wewnętrzny (standard współczesny; dwa leje – możliwe i dostępne moduły),
element nośny udowy (moduł),
staw kolanowy protezowy (mechanizm stawu kolanowego, moduł),
element nośny goleniowy (moduł),
staw skokowy protezowy (stały współcześnie moduł, zmienny klasycznie)
stopa protezową (współcześnie wielomodułowa),
b) zmienne:
lej protezowy wewnętrzny (zmienny tylko w ujęciu klasycznym, występuje zawsze w standardzie współczesnym - moduł),
zawieszenie protezy (moduł),
amortyzator goleniowy (moduł),
staw skokowy protezowy (zmienny klasycznie, współcześnie stały moduł),
osłona kosmetyczna (moduł).
Protetyka tułowia
Zagadnienie funkcjonalnego zaopatrzenia ortopedycznego w amputacjach na poziomie tułowia jest trudne do zrealizowania ze względu na długi okres czasu, jaki jest potrzebny dla uzyskania zadowalających efektów. Zarówno amputacje planowe, jak i losowe obarczone są bardzo dużą śmiertelnością - natury chorobowej oraz samobójczej. Proces pionizowania realizowany może być przy pomocy platform (gorseto-lej z podstawą). W protezowaniu definitywnym stosuje się protezy typu kanadyjskiego, których lej stanowi kosz piersiowy typu gorsetu skorupowego sztywnego lub szkieletowego.
Amputacja na poziomie tułowia i kosz piersiowy
ORTOTYKA
Ortotyka - nauka i umiejętność leczenia za pomocą ortez.
Orteza; aparat ortotyczny - aparat użytku zewnętrznego stosowany do modyfikacji cech budowy i funkcjonowania układu nerwowo-mięśniowego oraz kostnego.
Cel stosowania ortez stabilizujących:
- leczenie (zabezpieczenie warunków gojenia tkanek po urazach),
- doleczanie (zabezpieczenie/utrwalenie wyników osiągniętych operacyjnie lub rehabilitacyjnie),
- poprawa efektywności ruchów użytkowych przez wyłączenie ruchów zmniejszających ich efektywność (np.: wyłączenie ruchu zginania grzbietowego w stawie skokowym celem poprawienia stabilizacji stawu kolanowego podczas niedowładu mięśnia czworogłowego uda),
- stworzenie warunków stabilnego podparcia masy organizmu (np. przez wyłączenie ruchu w głównych stawach kończyny - całkowite porażenie, nadmierna ruchomość).
- profilaktyka (miejscowe niewydolności i ogólne stany osłabienia organizmu, przeciążenia itp.).
Wśród ortez wyróżniamy (podział funkcjonalny):
ortezy unieruchamiające (stany zapalne, stany pourazowe, artrozy, okresy pooperacyjne, choroba dyskowa),
ortezy odciążające (stabilne pourazowe złamania kompresyjne trzonów kręgowych, złamania patologiczne lub zaawansowane destrukcje układowe lub nowotworowe trzonów kręgowych, zaawansowana choroba Scheuermanna , choroba dyskowa),
- ortezy korekcyjne (skrzywienia kręgosłupa, skoliozy, wady postawy, choroba Scheuermanna, kręcz szyi, kifoza starcza, osteoporoza),
ortezy czynnościowe korekcyjne - dynamiczna/aktywna korekcja skrzywień kręgosłupa (prostotrzymacze, elektrtroniczne stymulatory mięśniowe-ortezy specjalne, gorsety typu Milwaukee),
ortezy stabilizujące (gorsety odciążające, gorsety unieruchamiające, kołnierze, ortezy szyjne i szyjno-piersiowe, sznurówki, pasy żebrowe itp. mogące spełniać funkcje stabilizujące).
Ortezy odcinka czaszkowo–szyjno-piersiowego:
Wady wrodzone kręgosłupa-sugestie zastosowań ortez:
1. Blok szczytowo-potyliczny z kręczem szyi kostnopochodnym
Orteza szyjno-czaszkowa korekcyjna (asymetryczna) sztywna,
2. Żebro szyjne
Orteza szyjno-czaszkowo-piersiowa odciążająco-stabilizujaca (w okresie potrzeby leczenia),
Orteza szyjno-czaszkowa pneumatyczna (elewacyjna)
3. Wrodzone wgniecenie podstawy czaszki
4. Wady wrodzone zęba obrotowego z niestabilnością
5.Wady wrodzone wyrostków stawowych kręgów z niestabilnością
Ortezy szyjno-czaszkowe odciążająco-korygujące sztywne
Ortezy odcinka szyjnego wg wskazań klinicznych
6. Bloki kręgowe wrodzone
Ortezy szyjno-czaszkowe odciążające półsztywne lub sztywne
7. Krótka szyja wrodzona (zespół Klippel i Feila) powikłana kręczem głowy, kostnopochodnym kręczem szyi, ograniczeniem ruchomości szyi, niestabilnością, zaburzeniami przyjmowania pokarmów
Ortezy odciążąjąco-korekcyjne (wyciągowe pośrednie) – z pętlą Glissona
Ortezy czaszkowo-szyjno-piersiowe odciążająco-korekcyjne typ Halo bezpośredni (szkieletowy) lub pośredni (opaskowy)
8. Boczne skrzywienie kręgosłupa szyjnego (kręcz szyi kostnopochodny)
Ortezy jak w krótkiej szyi wrodzonej
9. Kręgozmyk
Ortezy szyjno-czaszkowe korekcyjne półsztywne lub sztywne znoszące lub ograniczające lordozę
Ortezy szyjno-czaszkowe stabilizujące lub ustalające półsztywne
10. Spondylioza (stan przedkręgozmykowy) – ortezy jak w kręgozmyku
11. Tyłozmyk - ortezy jak w kręgozmyku, lecz pogłębiające lordozę szyjną.
12. Choroba Sprengela - ortezowanie w wypadku wskazań.
13. Kręcz szyi pochodzenia mięśniowego
- orteza szyjno-czaszkowa korekcyjna (hiperkorekcyjna, sztywna, asymetryczna),
- orteza szyjna typu „monitor" (przypominająca, półsztywna/miękka),
- orteza szyjna stabilizująca półsztywna (doleczająca, pooperacyjna),
14. Kręcz szyi pochodzenia kostnego - ortezy jak w krótkiej szyi wrodzonej.
15. Wielomiejscowa dysplazja nasad - choroba Fairbanka, (hiperkifoza piersiowa powoduje hiperlordozę szyjną z objawami towarzyszącymi) - ortezy wg wskazań.
16. Dysplazja kręgowo-nasadowa wrodzona (niestabilność C1/C2 z zahamowania kostnienia wyrostka zębatego kręgu C2),
- ortezy szyjno-czaszkowe stabilizujące sztywne,
- ortezy czaszkowo-szyjno-piersiowe stabilizujące typu Halo opaskowe.
Ortezy tułowia
Z anatomicznego punktu widzenia w skład tułowia wchodzą:
- klatka piersiowa, - grzbiet, - brzuch oraz - miednica z jej dnem, czyli okolicą kroczową.
Tułów dzielimy natomiast na: pole tylne (grzbietowe) oraz na pole przednie, w którym występuje część górna zwana okolicą klatki piersiowej i część dolna, zwana okolicą brzucha. Tułów jest to ciało z wyłączeniem głowy, szyi i kończyn.
Ortotyka jest nazywana - nauką i umiejętnością leczenia za pomocą ortez.
Orteza (aparat ortotyczny) jest aparatem do użytku zewnętrznego stosowanym do modyfikacji cech budowy i funkcjonowania układu nerwowo-mięśniowego oraz kostnego.
Orteza kręgową nazywamy ortezę zastosowaną w całości lub części tułowia, głowy i szyi oraz stawów pośrednich.
Typy ortez tułowia
1. Typ miękki (dawniej - pas, sznurówka miękka) - oznacza ortezę pozbawioną usztywnień szynujących (fiszbiny, statki-sprężyny płaskie itp.). Działanie jej polega głównie na podtrzymywaniu powłok brzusznych, dzięki mechanizmowi zbliżonemu do tłoczni brzusznej, może wywierać wpływ stabilizujący na kręgosłup, znajdują takie ortezy nadal zastosowanie w artrozach (geriatria, wyniszczenie), zapalnych zespołach bólowych nerwopochodnych, złamaniach żeber, po torakotomii, chorobie dyskowej, po operacjach na jamie brzusznej (chirurgia ogólna, urologia, położnictwo itp.) - w celu uniemożliwienia powstania przepukliny, w przepuklinach brzusznych, otyłości, ciąży, jako prostotrzymacze w wadach postawy itp.
2. Typ półsztywny (dawniej - sznurówka półsztywna, sznurówka właściwa) - oznacza ortezę wyposażoną w usztywnienia (elastyczne fiszbiny, sprężyste stalki-sprężyny płaskie, sprężyny „położone"). Działanie jej polega na spełnianiu roli pasa oraz na znacznej stabilizacji kręgosłupa. Znajduje szerokie zastosowanie w doleczaniu po operacjach neurochirurgicznych, ortopedycznych (skoliozy), leczeniu zachowawczym skolioz progresywnych (gorsety dynamiczne), chorobie Scheuermanna, zespołach skoliotycznych, w przebiegu uszkodzeń centralnego i obwodowego neuronu, różnego pochodzenia spondylozach, spondyloartrozach, chondrozach, zespołach bólowych w przebiegu wad rozwojowych, pourazowych, pozapalnych, nowotworowych, wadach postawy -jako prostotrzymacze i inne. Typ ortez półsztywnych stanowi rodzaj najczęściej ordynowany oraz najlepiej akceptowany przez pacjentów. Skutkuje to - przez rzeczywiste użytkowanie ich przez leczonych - pozytywnym efektem terapeutycznym.
3. Typ sztywny (dawniej sznurówka półgorsetowa, gorset pełny, szkieletowy: żeberkowy, doniczkowy itp., obecnie gorset sztywny, półsztywny) – oznacza ortezę mogącą wykazywać poza działaniami typowymi dla ortez półsztywnych i miękkich cechę najistotniejszą – zdecydowaną korekcję. Pomimo istnienia licznych wskazań do zastosowania tej ortezy, (m.in. progresywne skoliozy, złamania kręgosłupa, dyskopatie z zespołami uciskowymi centralnymi i korzeniowymi, wspomagania leczenia operacyjnego itp.) czyli ogólnie mówiąc do poprawienia stabilizacji kręgosłupa, poprawienia ogólnej statyki, - pacjenci rzadko akceptują zalecenie używania tego typu ortez. Powodem odrzucenia tego typu zaopatrzenia ortopedycznego jest uciążliwy dyskomfort towarzyszący używaniu takich ortez.
Ortotyka kończyny górnej
Zadania ortotyki w zakresie potrzeb kończyn górnych:
stabilizacja struktur anatomicznych w ustawieniu funkcjonalnym,
korekcja kontrolowana ustawienia struktur anatomicznych przez stopniowe pokonywanie przykurczu,
kontrola zakresu, kierunku i siły ruchów w stawach przy istniejącej niewydolności układu motorycznego,
substytucja funkcjonalna porażonych mięśni
Rodzaje ...
sysl