SKÓRA:
- organ osłaniający narządy wewnętrzne,
- odgrywa rolę w regulacji ciepła i gospodarki wodnej,
- ma zdolność wchłaniania i wydzielania
- chroni przed czynnikami zewnętrznymi(chemicznymi, fizycznymi, bakteriami, itp.)
- powierzchnia skóry ok. 1,5 - 2m2
- grubosc skóry ok 0,5-4mm, najbardziej zmienia się grubość naskórka, najgrubszy na części dłoniowej ręki i podeszwie stopy.
-pochodzi z ekto i mezodermy,
- budowa z 3 części :naskórek[epidermis],skóra właściwa(dermis),tkanka podskórna(hypodermis)
*NASKÓREK
-jest pochodzenia ektodermalnego
-zbudowany z keratynocytów
-leży na błonie podstawnej[złożonej z białek, proteoglikanów),
-błona składa się z 3 częsci: blaszki jasnej- górna część błony podstawnej, przylęgająca do komórek podstawnych naskórka. Blaszka jasna zawiera kompleks białkowy, który jest związany z półdesmosomami. Głównym składnikiem blaszki jest laminina w jej cząsteczce występuje miejsce łączące się z kolagenem typu IV , proteoglikanami, receptorami komórek. pod nią jest blaszka ciemna - główne składniki to kolagen typu IV , proteogklikany strefa pod blaszką ciemną - składa się z włókien zakotwiczających (zbudowanych z kolagenu typu VII), dzięki którym utrzymana jest łączność między naskórkiem a skórą właściwą.
W błonie podstawnej występuja substancje białkowe będące antygenami rozpoznawanymi przez autoprzeciwciała w rozmaitych chorobach. Tu zaczynają się choroby autoimmunologiczne.-poszczególne wartwsy naskórka:
(rozrodcza),st`warstwa podstawna ratum basale ajniżej położona warstwa komórek o wydłuzonych, dużych jądrach. Już w tej warstwie stwierdza się prekursory kreatyny (tonofibryle, cytokreatyny), która jest ostatecznym produktem metabolizmu naskórka. Znajdują się tutaj melanocyty, kom. Langerhansa(odpowiedzialne za mechanizmy odpornościowe), kom. Merkela (szczególnego typu kreanocyty, wykazujące czynność meuroendokrynalna). Komórki podstawne łączą się ze sobą i położonymi wyżej komórkami warstwy kolczystej za pomocą desmosomów(uwypuklenia błony komórkowej)oraz za pomocą E-kadheryn(cząsteczki kontaktu międzykomórkowego). Poprzez podział komórek warstwy podstawnej następuje ciągła odnowa naskórka.
`warstwa kolczysta, stratum spinosum- składa się z kilku rzędów wielobocznych komórek, ulegających spłaszczeniu w kierunku powierzchni skóry. Między kom. są przestrzenie z substancją mukopolisacharydowo-białkową(desmogleiną),komórki połączone są ze sobą za pomocą cementu międzykomórkowego.
Powyżej tej warstwy zaczyna się proces terminalnej kreatynizacji.
Warstwa podstawna i kolczysta=naskórek żywy-warstwa Malpighiego.
`warstwa ziarnista, stratum granulosum, - składa się z kilku rzędów wrzecionowatych komórek o spłaszczonych jądrach wypełnionych ziarnami keratohialiny (pośredni produkt w wytwarzaniu białka keratynowego). Kosztem przekształcających się jąder komórkowych tworzą się ziarna keratohialiny. Na tym poziomie rozpoczyna sie proces keratynizacji.
`warstwa jasna - (strefa pośrednia)stratum lucidum - to wąskie pasmo między w. ziarnistą a rogową. Zbudowana z eleidyny (NMF) , ma duże znaczenie w zaburzeniach rogowacenia. Występuje w miejscach, gdzie jest zwiększona hiperketoza(dłonie, stopy).
`warstwa rogowa - , stratum corneum, - spłaszczone komórki bez jąder, komórki tej warstwy zachodzą dachówkowato na siebie, zwane korneocytami, wypełnione keratyną. W dolnych warstwach przylegają do siebie, na powierzchni ułożone sa luxno i ulegają złuszczeniu. Warstwa zawiera białka keratynowe, które wiążą wodę nadając elastyczność. Na powierzchni warstwy rogowej znajduje się płaszcz lipidowy, który wraz z kreatyną reguluje proces wchłaniania i przenikania do skóry sub. rozpuszczalnych w wodzie i tłuszczach.`bariera Reina [nie traktowana jako warstwa] - cieniutka błona zbudowana z ziaren keratohialiny , stanowi granicę między naskórkiem żywym i martwym. Bariera ta hamuje ucieczkę wody z organizmu. Jest nierozpuszczalna dla wody i sub w niej rozpuszczonych oraz tłuszczów. Jest przepuszczalna dla gazów (pary wodnej), niektórych tłuszczowców(lipidów, witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, NNKT), Prowitaminy B5, składników mineralnych, enzymów, aminokwasów, glukozy, promieni słonecznych i niektóryh sub. szkodliwych(kwasów , zasad, metali ciężkich , nikotyny).
Granica skórno-naskórkowa ma przebieg falisty:
-sople naskórkowe-to co wnika z naskórka do skóry wł.
-brodawki skórne-to co wnika ze skóry właściwej do naskórka.
Płaszcz tłuszczowy skóry:
Warstwa łoju znajdująca się na powierzchni naskórka jest płaszczem tłuszczowym skóry(PTS).
Wraz z cieniutką wartwą potu tworzy on barierę ochronną zwaną płaszczem hydrolipidowym skóry.
funckje:
-hamuje przenikanie wody i sub. w niej rozpuszczalnych,
-chroni naskórek przed wysuszeniem, ogranicza TEWL,
-zapewnia odpowiednią elastyczność, miękkość i giętkość skórze oraz włosom,
-utrzymuje pH skóry w okolicach 5,5 (odczyn lekko kwaśny),
-ze względu na duże stężenie jonów H+ jest bariera dla elektrolitów dodatnich,(głębiej lężąca warstwa zawiera grupy OH-, chroni przed wnikaniem elektrolitów ujemnych),
-wraz z potem okresla indywidualny zapach człowieka. Kreatyna:(podst bariera ochronna naskórka):
Podstawowe funkcje ochronne naskórka pełni warstwa rogowa. Składa się ona ze ściśle do siebie przylegających, martwych, zrogowaciałych komórek (korneocytów), których głównym składnikiem sa białka(KERATYNA), lipidy oraz woda.Komórki warstwy rogowej wypełnione sa białkiem kreatynpwym. Kreatyna stanowi 58% warstwy rogowej. Tworzy ona barierę wodoodporną - nie dopuszcza ani do zbyt intensywngeo wyparowywania wody przez naskórek, ani do nadmiernego jej pochłaniania z zewnątrz. Warstwa rogowa chroni przed utrata wody, odpowiada więc za elastyczność skóry. Keratyna zabezpiecza również przed zanieczyszczeniem powietrza(dym z papierosów) oraz promieniowaniem ultrafioletowym.
Cement międzykomórkowy:
Komórki powierzchownych warstw naskórka zlepione są ze sobą za pomocą tzw. cementu międzykomórkowego. Zbudowany jest on z lamelli(blaszek)lipidowych zanurzonych w roztworze NMF. Substancje wchodzace w skład NMF-u powstają z dezintergracji jąder komórkowych rogowaciejących komórek. W skład lamelli wchodzą: ceramidy (40%), woski, kwasy tłuszczowe, sterole(cholesterol). NMF składa się w 40% z wodnego roztworu kwasu piroglutaminowego i jego soli sodowej, ponadto w jego skład wchodzi:mocznik, keratynina, jony Na,Ca,K<Cl,Mg, oraz sole kwasów:mrówkowego, mlekowego, cytrynowego.
SKÓRA WŁAŚCIWA
-pochodzenia mezodermalnego.
-zbudowana z znajdujących się w niej:
`włókien tkanki łącznej
`zawiera komórki łącznotkankowe
`naczynia krwionośne
`zakończenia nerwowe
`przydatki
-2 warstwy:
`w. brodawkowa-obejmuje brodawki skórne zawierające naczynia krwionośne, przebiega faliście,
`w.siateczkowata - obejmuje głebsze warstwy, aż do tkanki podskórnej, rózni się bardziej zbitym charakterem kolagenu. Umożliwia w miarę swobodne przesuwanie się skóry względem głebiej leżacych tkanek.
-pościelisko łącznotkankowe składa się z 3 rodzajów włókien:
`kolagenowe
`sprezyste
`retikulinowe(siateczkowate)
Włókna te wtopione sa w bezpostaciową masę (istotę podstawową)zbudowaną głównie z: mukopolisacharydów(kwasu chondroitynosiarkowego i hialutonowego) oraz białek i polisacharydów. Włókna tworzą sieć, przeplatają się wzajemnie. Włókna kolagenowe typu I i III stanowią podstawę podścieliska łącznotkankowego, a kolagen typu IV i laminina występują w obrębie błon podstawnych naczyń i błony podstawnej naskórka.
-Komórki tkanki łącznej występuja w skórze własciwej to:
`fibrocyty i fibroblasty(fibroblasty przekształcają się w fibrocyty)-wytwarzają kolagen
`histiocyty są makrofagami pochodzącymi z monocytów krwi, elementy systemu obronnego skóry),
`komórki tuczone prudukujące:
* hormony tkankowe - dające reakcje skórne na bodźce mechaniczne, fizyczne, chemiczne. np histamina, która powoduje rozszerzenie naczyń krwion.(zaczerwienienie sk.) i zwiekszenie ich przepuszczalności,
*enzymy tkankowe: mucynazę i hiluronidazę , ich funkcja polega na odpowiednim rozmieszczeniu w sk. mukopolisacharydów.
`pojedyńcze komórki krwi
TKANKA PODSKÓRNA:
-zbudowane głównie z
`tkanki tłuszczowej
`zrazików tłuszczowych(złożone z adipocytów-kom. tk. tłuszczowej)
`tkanki łącznej luznej
`zbitej
-tkanka podskórna pełni funkcje ochronne w stosunku do bodźców mechanicznych, stanowi amortyzację wobec urazów, ma też znaczenie podporowe.
-Keratynizacja, rogowacenie naskórka:
Przemiany komórek naskórka podczas ich wędrówki od warstwy rozrodczej (podstawnej) do powierzchni skóry. Jest to spłaszczanie się, obumieranie i wypełnianie keratyną komórek naskórka odbywające się w trakcie przechodzenia keranocytów ku powierzchni skóry. Kom. w podstawnej dzielą się dając dwie komórki. Jedna z nich pozostaje nadal. kom. rozrodczą a druga wędruje w stronę powierzchni skóry popychana przez nowe komórki powstałe w wyniku podziałów jej'siostry'. Komórka wędrując ku powierzchnii skóry obumiera, rogowacieje, i złuszcza się. Dzieje się tyak dlatego, że warstwy naskórka leżacę bliżej powierzchnii są słabo odzywione.
Odnowa naskórka - przejście komórek od warstwy podstawnej do rogowej trwa średnio 26-28 dni.
-układ naczyniowy skóry
naczynia krwionośne maja podstawowe znaczenie dla regulacji cieplnej. naczynia tworzą w skórze właściwej dwa duże sploty naczyniowe:
`głeboki splot naczyń - na granicy skóry właściwej i tkanki podskórnej(splot podskórny)
`powierzchniowy splot podbrodawkowy(podnaskórkowy) sa to naczynia włosowate(kapilary) zaopatruje brodawki skórne. Odpowiada za ukrwienie naskórka, ale naczynia krwionośne do samego naskórka nie wnikaja.
Przez naskórek nie przebiegaja zadne naczynia krwionośne . Wszystkie potrzebne do zycia substancje naskórek czerpie z krwi krążacej w naczyniach warstwy brodawkowej skóry właściwej. Tlen , woda i sub odzywcze (glukoza) przechodzą z naczyn do płynu międzytkankowego a nastepnie dyfundują przez błonę podstawną która oddziela naskórek od skóry właściwej. Im większa powierzchnia brodawek (mocniejsze pofałdowane) i im lepsze ukrwienie (więcej naczyn włosowatych), tym wiecej sub odzywczych dostarczanych jesrt do naskórka praz szybciej zachodza procesy przemiany materii. Z wiekiem brodawki skórne ulegaja spłaszczeniu a liczba naczyń krwionosnych zmniejsza się dlatego naskórek jest coraz gorzej odżywiony a metabolizm w . rozrodczej ulega spowolnieniu. Do komórek oddalonych od warstwy brodawkowej (połozonych płyciej) dochodzi do mniej sub odzywczych, a ze względu na cement miedzykomorkowy i bariere Reina. dochodzi tam rowniez mniej wody. Komórki te zaczynaja więc obumierac (brak wody, tlenu , pozywienia)
Układ naczyniowy skóry składa się z :
-naczyń włosowatych
-przedwłosowatych(prekapilarów)
-zylnych
-tętniczych
Naczynia limfatyczne włosowate - zaczynaja sie w wartwie brodawkowej skóry własciwej i łaczą się w sieć poniżej tej warstwy. Druga siec naczyń limfatycznych wystepuje w tkance podskórnej, zbiera chłonkę z okolic gruczołów potowych, łojowych, i mieszków włosowych.
WŁOSY
Mieszek Włosowy składa się z częsci nabłonkowej i łącznotkankowej
- z nabłonka [naskórka] w którym głebi tworzy macierz[rozrosnieta warstwa rozrodcza], w wyniku rogowacenia powstaje łodyga włosa
-włos otacza pochewka utworzona przez naskórek [część nabłonkowa]
-główną częścią łacznotkankową jest brodawka wlosa(leżąca pod miacierzą]zaopatrzona w naczynia krwionośne i nerwy , scisle związana z macierza
- tuz powyzej brodawki [w częsci nabłonkowej]znajdują się melanocyty
-macierz zawiera na swoim szczycie opuszkę wsłosa-najbardziejzewnętrzną część macierzy
-do mieszka uchodzą gruczoły łojowe. Między pochewką włosa a samym włosem będzie gromadzić się w łój.
-lejek to ujście gruczołu łojowego na zewnątrz
- do pochewki włosa przymocowany jest mięsien przywłosowy, napięcie go powoduje wypchnięcie łoju na powierzchnię skóry
3 rodzaje włosów:
-włosy meszkowe - delikatne owłosienie występujące u płodów i noworodków
-drobne owłosienie ciała-jest to owłosienie, które w okresie dojrzewania zastępowane jest wtórnym owłosieniem typu męskiego lub żeńskiego
-owłosienie główne - są to włosy głowy, łonowe, rzęsy , brwi
FAZY ŻYCIA WŁOSA
podczas naszego zycia włosy przechodza przez kolejne cykle na które składają się 3 odmienne fazy:
-anagen - faza włosa w tej fazie włosy rosną najdłuższa (3-6lat)dobrze wykształcona opuszka włosa najszybciej dzieląca komórki nabłonka
Na początku tej fazy wyrastający włos jest cieńki, niewybarwiony, tzw włos pergaminowy lub meszkowy(niemowlęcy). Po kilku miesiącach zaczyna wyrastać włos gruby i wybarwiony. W tej fazie mieszek włosa jest długi , głeboki, i wytwarza grube silnie zabarwione włosy.
-katagen - okres inwolucji(przejsciowy)trwa kilka dni do 2 tyg opuszka włosa stopniowo zanika rogowacieje i przesuwa się ku górze. Włos przestaje rosnąć jego koniec z tworzącą się jakby maczugą ofrywa się od brodawki i przesuwa bliżej powierzchni skóry.
-telogen - stan spoczynku(trwa 2-4 miesiące) zrogowaciały korzeń włosa lezy blizej powierzchni skóry, na poziomie mięsnia przywłosnego. Nastepnie zalążek włosa znajdujący się nad brodawką zaczyna prdukować nowy włos, który wypycha stary. Rozpoczyna sie nowy cykl życiowy włosa. Stary włos wypada i zostaje wypchnięty przez nowy.
BUDOWA WŁOSA:
Włos zbudowany jest w zasadzie z 3 warstw od zew otacza go cienka osłonka włosa, druga warstwa to warstwa środkowa stanowiąca cała masę włosa, czyli kora włosa, oraz ostatnia warstwa, czyli rdzeń, wew złozony z kilku warstw komorek. Włos dzielimy na wystająca ponad powierzchnię skóry częśc wolną - łodygę włosa i tkwiący w mieszku włosowym , głeboko w skórze korzeń włosa
Warstwy włosa:
-osłonka
-kora włosa
-rdzeń wlosa
PAZNOKCIE
Głowne części składowe paznokci to:
-macierz
-zrogowaciała płytka paznokciowa
-pod płytką łożysko łacznotkankowe
-otaczające skóra(peronychium)
Naskórek zagłebia się tworząc macierz. Macierz jest miejscem wzrostu płytki paznokciowej
Dalej jest łożysko, następnie huponychium.
Części tyle i boczne płytki paznokciowej tkwią w wale [fałdzie naskórkowym], część łożyska pod wałem to wspomniania już macierz(matrix).
Obrąbek naskórkowy czyli 'skórka'(eponychium), pokrywa płytkę od strony wału i chroni ją przed urazami.
W Częsci proksymalnej znajduję się lanula(przylega do obrąbka naskórkowego) jest to zbielenie w kształcie półksiężyca. Część dystalna (wolna)płytki paznokciowej połączona jest z łozyskiem przez hyponychium.
Wzrost płytki paznokciowej wynosi około 2mm miesięcznie jest kilkakrotnie wolniejszy w obrebie palców nóg niż rąk.
GRUCZOŁY ŁOJOWE:
Gruczoły łojowe należą do holokrynowych w których wytwarzanie łoju łączy się z niszczeniem komórek wydzielniczych, tzn. wytwarzana wydzielina powstaje w wyniku rozpadu odpowiednio zmienionej komórki gruczołu , które nastepnie zostają odtworzone przez warstwę rozrodczą.
-wydzielanie łoju odbywa się poprzez skurcz mięśni przywłosowych, przymocowanych do pochewki włosa. Skurcz taki wystepuje pod wpływem zimna lub bodźców psychicznych.
-na ogół wielkość gruczołów łojowych jest proporcjonalna do grubości włosa
INTENSYWNOŚĆ WYDZIELANIA ŁOJU:
zalezy od okresów zycia. Jest ono nasilone w pierwszych 3-5miesiącach po urodzeniu, znacznie zmniejsza się od 5 roku zycia, następnie narasta ponownie w okresie pokwitania. Powyżej 40rź wydzielanie łoju zmniejsza się bardzo wyraźnie, zwłaszcza u kobiet ok 60rż roła łoju to ochrona przed czynnikami mechanicznymi, chemicznymi, i bakteryjnymi.
łój ludzki- zalegający na powierzchni skóry nazywany jest sebum. Wydostaje się do ujścia mieszka włosa lub bezpośrednio na powierzchnię skóry. Skład:
-kwasy tłuszczowe
-skwalen
-cholesterol
-trójglicerydy
-wolne kwasy tłuszczowe
- i inne
CZYNNOŚCI GR. ŁOJOWYCH A HORMONY
czynności gr łojowych podlega również wpływom hormonalnym.
Pod wpływem bodźca hormonalnego gruczoł łojowy powiększa się zwiększa się ilość wydzielanego łoju.
Głównym czynnikiem hormonalnym odpowiedzialnym za takie procesy są androgeny
Są to zarówno androgeny gonad, jak i androgeny nadnerczowe
-testosteron i progesteron-powoduja przerost gruczołów łojowych i ich wzmożone wydzielanie
-estrogeny i antyandrogeny(np. octan cyproteronu)
wpływają na obniżenie się poziomu testosteronu, co pośrednio obniża wydzielanie łoju skórnego
Zahamowanie to wysępuje jedynie przy znacznych dawkach estrogenów gdyz one dopiero mogą hamować gonodotropię, pobudzają gonady męskie do produkcji testosteronu.
GRUCZOŁY POTOWE
Składają się z :
-części wydzielniczej
-wyprowadzającej
-ujścia
Części wydzielnicze znajdują się w warstwie siateczkowatej skóry własciwej
Podział gr. potowych:
-gr potowe ekrynowe
`występują w całej skórze z wyjątkiem skóry warg, wew powierzchni napletka zolędzi prącia łechtaczki i warg sromowych mniejszych
`najwiecej jest ich w skórze dłoni i stóp
`mają budowę prostych cewek zwiniętych spiralnie
`miejsce zwinięcia cewki gruczołu jest jego częścią wydzielniczą, a pozostała część cewki jest przewodem wyprowadzającym pot na powierzchnię skóry
`gr potowe wytwarzają pot
`skład potu:woda, chlorek sodu(Na Cl), amoniak,, mocznik, kwas moczowy, witamina C i niewielkie ilości proteoglikanów,
`wydzielanie potu regulowane jest przez układ nerwowy
`wytwarzanie i wydzielanie potu jest waznym elementem układu termoregulacyjnego ciała parowanie potu z powierzchnii skóry zużywa duzo ciepła i zapobiega przegrzaniu ciała.
-gr. apokrynowe
`wystepuja w skórze niektórych okolic ciała pod pachami, w przewodzie słuchowym, zew, w powiece, sutku, okolicy odbytu i w wargach sromowych wiekszych
`ich wydzielanie regulowane jest przez hormony płciowe(gruczoły pojawiają się w okresie pokwitowania)
`są duze w porównaniu z gruczołami potowymi ekranowymi, mają kształt rozgałezionych cewek,
`przewody wyprowadzające uchodzą do mieszków włosowych lub na powierzchnię naskórka.
`wydzielina gruczołów apokrynowych jest lepka i przypomina wyglądem mleko
`pot zawiera wode , NaCL, kwas mlekowy, mocznik, białko, glikozaminoglikany,
`wydzielina tych gruczołów jest bezwonna, dopiero pod wpływem bakterii nabiera charakterystycznego zapachu
`wydzielanie potu związanego i regulowanie jest głównie poprzez bodźce hormonalne i emocjonalne
`gruczoły te nie biorą udziału w termoregulacji
divvine