Środki trwałe.doc

Środki trwałe

Z bilansowego punktu widzenia wyróżnia się dwie podstawowe grupy składników majątkowych: majątek trwały oraz majątek obrotowy. Różnią się one funkcjami spełnianymi
w procesie działalności, odznaczają się odmiennymi właściwościami, czego konsekwencją jest zróżnicowany sposób wykorzystania oraz zmiany ich wartości. Majątek trwały w zasadniczym stopniu decyduje o możliwościach gospodarczych. Jego stan i rozwój, stopień nowoczesności oraz poziom wykorzystania są zasadniczymi determinentami działalności gospodarczej.

Majątek trwały jest zaangażowany w przedsiębiorstwie na okres dłuższy niż jeden rok. Uczestnicy w wielu cyklach działalności, zużywając się stopniowo, przenosząc na produkty (usługi) przez niego wykonane jedynie część swojej wartości. To powoduje, że majątek trwały jest mało elastyczny, jego rozwój dokonuje się w długim czasie, na podstawie długofalowych, strategicznych decyzji. Rozwój majątku, procesy inwestycyjne wiążą się
z koniecznością wydatkowania na ogół dużych kwot pieniężnych, poszukiwaniem źródeł finansowania tej działalności. Wymienione cechy powodują, że majątek trwały obciążony jest dużym ryzykiem.

Podstawowe znaczenie w strukturze majątku trwałego ma majątek rzeczowy,
a w nim środki trwałe, albowiem one obok ludzi są podstawowym czynnikiem wytwórczym każdej firmy.

Zarządzanie środkami trwałymi nie jest wcale łatwe, zwłaszcza w obliczu skomplikowanych przepisów prawnych i problemów techniczno - gospodarczych. Niestabilność i nieklarowność przepisów podatkowych jeszcze bardziej utrudnia pracę zarządzającym daną jednostką gospodarczą. W ewidencji, wycenie i amortyzacji istnieją znaczne różnice metodologiczne na skutek niespójności zasad w przepisach podatkowych i rachunkowości.

Celem pracy jest próba usystematyzowania najważniejszych zasad dotyczących środków trwałych z punktu widzenia podatkowego i rachunkowości.

Praca składa się z pięciu rozdziałów. Każdy z rozdziałów porusza odrębną grupę zagadnień, począwszy od pierwszego, w którym zamieszczono definicję środków trwałych, ich klasyfikację ze względu na różne kryteria, zasady prowadzenia dokumentacji księgowej oraz zagadnienia dotyczące sprawdzania drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu środków trwałych wykazywanych w księgach rachunkowych.

Drugi rozdział zawiera zasady ewidencjonowania środków trwałych zgodnie z przepisami podatkowymi, jak i ustawą o rachunkowości, w przypadku zwiększenia oraz zmniejszenia stanu środków trwałych.

Trzeci rozdział przedstawia problematykę związaną z momentem wprowadzania środków trwałych do ewidencji i wykazów - omawia sposoby ustalania ich wartości początkowej oraz ewentualne jej urealnianie drogą aktualizacji wyceny.

Czwarty rozdział zawiera zasady dotyczące amortyzacji i umorzenia środków trwałych, przedstawia rodzaje stawek amortyzacyjnych oraz metody amortyzacji.

W piątym rozdziale, na przykładzie Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Wieluniu, zawarto praktyczne ujęcie omówionych wcześniej teoretycznie zagadnień związanych ze środkami trwałymi.

Niniejsze opracowanie powstało przede wszystkim na podstawie obowiązujących aktów prawnych. W mniejszym stopniu oparto się na podręcznikach, jako źródłach ogólnych i teoretycznych. Zdecydowaną większość bibliografii stanowią poradniki dla księgowych, zawierające często konkretne przypadki, które budzą wiele wątpliwości
w praktyce. Wykorzystano także artykuły z czasopism systematycznie weryfikujących zmieniające się uregulowania prawne.

CHARAKTERYSTYKA ŚRODKÓW TRWAŁYCH

1.1. Pojęcie środka trwałego.

1.1.1.  Definicja  środków  trwałych  na  podstawie  ustawy  o  rachunkowości oraz przepisów podatkowych.

Definicje   środków  trwałych  oraz  sposób  ich  klasyfikowania  określają aktualnie obowiązujące akty prawne, tj:

•    ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 roku (Dz. U. nr 121 z 1994 roku, póz. 591 z późn. zm.);

•    Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 stycznia 1997 roku w sprawie amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, (Dz. U. nr 6 z 1997 r., póz. 35, ze zm. w Dz. U. nr 14 z 1997 roku, poz. 78 i w Dz. U. nr 6 z 1999 roku, póz. 39);

•    Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 6 kwietnia 1993 r. w sprawie zaliczania przedmiotu umów lub dzierżawy rzeczy albo praw majątkowych do składników majątkowych stron tych umów (Dz. U. nr 28 z 1993 r., póz. 129);

•    Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1999 r. w sprawie klasyfikacji środków trwałych (KŚT), (Dz. U. nr 112 z 1999 r., póz. 1317).

Środkami trwałymi w rozumieniu art. 3 ust. l pkt 11 ustawy o rachunkowości są stanowiące własność lub współwłasność jednostki:

•    nieruchomości (grunty, budynki, będące odrębną własnością lokale, budowle i inwestycje w obcych obiektach);

•   maszyny i urządzenia;

•    środki transportu;

•    inne kompletne i zdatne do użytku w momencie przyjęcia do używania przedmioty;

•    inwentarz żywy,

o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok. Dodatkowo mają one być przeznaczone na własne potrzeby jednostki lub do oddania w użytkowanie na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze. Do środków trwałych jednostki zalicza się również obce środki trwałe używane przez nią na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, jeżeli z innych przepisów wynika prawo dokonywania od nich odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) przez korzystającą z tych środków jednostkę.

Zgodnie z ustawą do środków trwałych nie zalicza się:

•    gruntów otrzymanych w wieczyste użytkowanie i gruntów zakupionych do celów handlowych,

•    przeznaczonych do sprzedaży maszyn i urządzeń ich producentów,

•    budynków i budowli w budowie nie przyjętych jeszcze do użytkowania,

2•    maszyn   i  urządzeń  stanowiących  wyposażenie   zakładów  i  innych  obiektów znajdujących się w budowie, nie przyjętych jeszcze do użytkowania,

•    części zapasowych do maszyn oraz urządzeń[1].

Natomiast dla podatników podatku dochodowego rozstrzygające są przepisy dwóch wyżej wymienionych Rozporządzeń Ministra Finansów.

Jednostki prowadzące księgi rachunkowe wg ustawy o rachunkowości stosują się do przepisów ustawy i jednocześnie muszą w pełni przestrzegać zasad określonych w obu rozporządzeniach wydanych na podstawie ustaw podatkowych - o podatku dochodowym od osób fizycznych i o podatku dochodowym od osób prawnych[2].

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów z 1997 r. do środków trwałych, wcześniej wymienionych przez ustawę (oprócz inwentarza żywego), zalicza się także budynki i budowle na cudzym gruncie oraz inwestycje w obce środki trwałe. Jednak najistotniejszą różnicą między ustawą a rozporządzeniem jest dodatkowe kryterium. Postępując zgodnie z nim jednostka może nie zaliczyć składnika majątkowego do środków trwałych, jeżeli jego wartość początkowa nie przekracza 3.500 zł3 (do 31.12.1999 r. kwota ta wynosiła 2.500 zł).

Przyjęcie takiego kryterium nie zwalnia jednak z obowiązku prowadzenia ewidencji zapewniającej identyfikację poszczególnych składników majątku i osób za nieodpowiedzialnych.[3]

Rozporządzenie Ministra Finansów z 1997 r. zawiera ważny przepis, wg którego składniki majątkowe o wartości przekraczającej 3.500 zł. nie zaliczone do środków trwałych, bo przewidywano okres użytkowania do l roku, muszą być zaliczone odpowiednio do środków trwałych jeżeli ich okres faktycznego użytkowania przekroczy rok w pierwszym miesiącu następującym po miesiącu, w którym ten rok upłynął.[4]

Z powyższego wynika, że podstawą zakwalifikowania konkretnego przedmiotu do środków trwałych jest spełnienie przez niego następujących kryteriów:

•    graniczne kryterium wartości początkowej określone kwotą 3.500 zł (obowiązujące podatników),

•    przewidywany lub faktyczny okres użytkowania dłuższy niż rok,

•    musi być kompletny lub zdatny do użytku w momencie przyjęcia do używania,

•    musi stanowić własność lub współwłasność jednostki lub zostać przyjęty w najem, dzierżawę, leasing i jednostka ma prawo dokonywania od niego odpisów amortyzacyjnych,

•     musi być wykorzystywany przez jednostkę na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą lub oddany do używania na podstawie umowy najmu dzierżawy, umowy licencyjnej lub umowy o podobnym charakterze.[5]

1.1.2. Klasyfikacja środków trwałych.

Klasyfikacja środków trwałych (KŚT) jest usystematyzowanym zbiorem obiektów majątku trwałego służącym m. in. Do celów ewidencyjnych, ustalaniu stawek odpisów amortyzacyjnych oraz badań statystycznych.

W praktyce środki trwałe dzieli się wg różnych kryteriów klasyfikacyjnych. Wynika to z potrzeb i obowiązków jednostki.
Tabela 1. Obligatoryjny podział środków trwałych.