Słowniczek terminów i zwrotów obcojęzycznych
Ad gentes – (łac. „do narodów”), określenie działalności misyjnej Kościoła wśród ludzi, do których nie dotarła jeszcze Dobra Nowina.
Ad limina Apostolorum – (łac. „do progów Apostolskich”), wizyta, którą biskupi składają papieżowi, żeby zdać sprawę ze stanu życia religijnego w swoich diecezjach.
Ad tempus – (łac. „do czasu”). Wedle słów encykliki Piusa XII Fidei donum, termin oznacza czas kiedy Kościół na obecnych terenach misyjnych będzie posiadał wystarczającą liczbę rodzimych kapłanów (por. ŚDMs 80).
Admirable commercium – (łac. „zdumiewająca wymiana”), wyrażenie określające tajemnicę udzielania się Boga człowiekowi po to, aby mógł się on stać Jego przybranym synem w Chrystusie.
Aggiornamento – (wł. „giorno” – „dzisiaj”), termin odznaczający dostosowanie się do aktualnych potrzeb. W odniesieniu do Kościoła wszedł w użycie za pontyfikatu Jana XXIII, zwłaszcza w kontekście Soboru Watykańskiego II, który miał być adaptacją, odnową i reformą Kościoła, tak aby mógł lepiej pełnić swoją misję w świecie współczesnym.
Agnosce, o Christiane, dignitatem tuam – (łac. „Poznaj chrześcijaninie swoją godność”), św. Leon Wielki, Sermo XXI, 3.
Amoris offcium – (łac. „Służba miłości”), wg słów św. Augustyna, określających styl posługiwania kapłańskiego w Kościele.
Apostolica vivendi forma – (łac. „Styl życia Apostolskiego”), określenie tradycyjnie odnoszone do życia zakonnego, które za wzorem Apostołów polega na wyrzeczeniu się wszystkiego i pójściem za Chrystusem.
Ars est artium regimen animarum – (łac. „Sztuką ponad sztuki jest rząd dusz”), św. Grzegorz Wielki, Regula pastoralis, I, l. Określenie charakteryzujące posługę duszpasterską w Kościele.
Aut effectu aut affectu – (łac. „Albo w rzeczywistości, albo sercem”), wyrażenie św. Augustyna, odnoszące się do dawania świadectwa miłości Boga na wszelkie sposoby, niezależnie od okoliczności.
Ave verum corpus natum de Maria Virgine – (łac. „Bądź pozdrowiony, narodzony prawdziwe w ciele z Maryi Dziewicy”), hymn ku czci Chrystusa eucharystycznego, którego autorstwo przypisuje się papieżowi Innocentemu III lub Innocentemu IV.
Bonum arduum – (łac. „trudne, wymagające dobro”), termin św. Tomasza oznaczający dobro trudne do osiągnięcia, w dążeniu do osiągnięcia którego wspomaga człowieka chrześcijańska cnota nadziei (por. Suma teologiczna, q. 40, a. l, c).
Capax Dei – (łac. „zdolny, pojemny, otwarty na Boga”), określenie oddające przekonanie, że człowiek jest z natury istotą religijną jako stworzony przez Boga i dla Boga. Stąd „pragnienie Boga jest wpisane w serce człowieka” (KKK, 27).
Carpe diem – przysłowie Horacego: „używaj życia [nie dbając o przyszłość]” (Carm, I, 11, 8).
Cena Domini – (łac. „Wieczerza Pańska”), Eucharystia.
Circumincessio – (łac. „wzajemne przenikanie”), tajemnica wzajemnego przenikania się Osób Boskich w Trójcy Świętej.
Conversio ad creaturam – (łac. „zwrócenie się do stworzenia”), określenie grzechu śmiertelnego poprzez który „człowiek dobrowolnie i świadomie odrzuca Boga, jego prawo, ofiarowane człowiekowi przez Boga przymierze miłości, gdyż woli zwrócić się do siebie samego, do jakiejś rzeczywistości stworzonej, do czegoś przeciwnego woli Bożej” (Jan Paweł II, Veritatis splendor, 70).
Corpus paulinum – Zbiór pism św. Pawła (lub jemu przypisywanych) stanowiących integralną część Nowego Testamentu.
Communio personarum – (łac. „Komunia osób ludzkich”), wspólnota osób budująca się wzajemnym obdarowaniem, termin odnoszony do małżeństwa.
Communio sanctorum – (łac. „Wspólnota świętych”). Wyrażenie opisujące tajemnicę świętych obcowania, tzn.: „Skoro wszyscy wierzący tworzą jedno ciało, dobro jednego jest przekazywane innym” (KKK, 947).
Comunicatio in sacris – (łac. „wspólnota w rzeczach świętych”), wyrażenie odnosi się do możliwości wzajemnego korzystania z sakramentów przez braci odłączonych w Kościele i chrześcijan w Kościołach nie pozostających w pełnej jedności.
Creatio ex nihilo – (łac. „stworzenie z niczego”), określenie stwórczego aktu Boga, który powołuje byty do istnienia z nicości.
Credo ut intelligam – (łac. „Wierzę abym pojmował”) – przewodnia myśl z dzieła św. Augustyna O Trójcy Świętej, wyrażająca konieczność wiary uprzedzającej poznanie wzajemnej relacji Osób Boskich.
Cum Petro et sub Petro – (łac. „razem z Piotrem i pod przewodnictwem św. Piotra”), określenie komunii całego Kolegium Biskupów z Papieżem.
Cur Deus homo – (łac. „Dlaczego Bóg stał się człowiekiem”) – tytuł traktatu Anzelma z Canterbury, formułujący najistotniejsze pytanie dotyczące sposobu dokonania zbawienia człowieka.
De carne Christi – (łac. „O ciele Chrystusa”) – dzieło Tertuliana odpierające doketyzm gnostyków.
Decretalia collectiones – (łac. „zebrane dekrety”) – zbiór listów papieży, od Syrycjusza (384-399) do Anastazego II (496-498) zebrany przez Dionizego Mniejszego ok. 500 r.
Deo et Patriae – (łac. „Bogu i Ojczyźnie”). Maksyma Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Dies natalis – (łac. „dzień narodzenia [dla nieba]”), określenie odnoszące się do dnia męczeńskiej śmierci chrześcijanina jako dnia jego narodzenia do nowego życia w chwale.
Dies sacerdotalis – (łac. „Dzień kapłański”), określenie Wielkiego Czwartku, jako dnia szczególnie ważnego dla kapłanów bo w tym dniu została ustanowiona Eucharystia a wraz z nią Sakrament Kapłaństwa.
Dominium altum – (łac. „Wielkie dziedzictwo”) – termin określający wielką godność udziału w dziedzictwie wiary i nadziei Kościoła.
Ecce natus est nobis Salvator mundi – (łac. „Oto narodził się nam Zbawiciel świata”) – słowa z liturgii Bożego Narodzenia.
Ecce Sacerdos magnus – (łac. „Oto Kapłan wielki”) – Określenie zastosowane przez św. Pawła, który ukazuje śmierć Chrystusa na krzyżu jako jedyną ofiarę przebłagalną za grzechy świata (por. Hebr 10, 21).
Ecclesia Dei – (łac. „Kościół Boży”) – Początek listu apostolskiego Ojca Świętego zaczynającego się od słów „Kościół Boży ze smutkiem…” w sprawie abp Lefebvre'a jest to także nazwa watykańskiej komisji powołanej w celu zapewnienia jedności z Kościołem katolikom przywiązanym do przedsoborowych rytów mszalnych.
Ecclesia domestica – (łac. „Kościół domowy”) – termin odnoszący się do rodziny jako podstawowej komórki Kościoła Powszechnego, w szerszym znaczeniu także Kościół tworzony przez wspólnotę życia konsekrowanego w danym domu zakonnym.
Ecclesia sancta ex peccatoribus – (łac. „Kościół Święty złożony z grzeszników”) – określenie św. Augustyna tworzące paradoksalne porównanie mające na celu ukazanie prawdy wiary, że Chrystus umarł za wszystkich grzeszników oraz prawdy o konieczności łaski Bożej do zbawienia.
Ens a se – (łac. „Byt wsobny”) – W metafizyce scholastycznej określenie dla bytu posiadającego w sobie samym wewnętrzną przyczynę istnienia. Jest to filozoficzna „definicja” Boga.
Ens ab alio – (łac. „Byt istniejący przez coś innego”) – Metafizyczne określenie bytu przygodnego, czyli takiego, który sam nie jest swoją przyczyną ale posiada istnienie udzielone.
Esse subsistens – (łac. „Byt samoistny”) – W filozofii św. Tomasza z Akwinu jest to określenie Boga jako „ipsum esse subsistens” czyli czystego aktu będącego swoim własnym istnieniem tożsamym z jego istotą.
Euntes in mundum universum – (łac. „Idźcie na cały świat”) – ewangeliczne wezwanie Chrystusa do apostolstwa (por. Mk 16,15).
Ex cathedra – (łac.„z tronu”)– określenie uroczystej wypowiedzi Papieża w imieniu Urzędu Nauczycielskiego Kościoła w sprawach wiary i moralności.
Extra Urbem – (łac. „poza miastem”) – Starożytne określenie odnoszące się do Wiecznego Miasta i prowincji, z czasów kiedy Rzym był stolicą cesarstwa, por. Urbi et orbi.
Fascinosum mysterium – (łac. „tajemnica zauroczenia”) – termin określa wzniosłe doświadczenie tego wymiaru tajemnicy Boga, który przyciąga i fascynuje swoim pięknem, dobrocią i miłosierdziem.
Felix culpa – (łac. „szczęśliwa wina”) – Liturgia Wielkiej Soboty w paschalnym hymnie Exultet nie waha się nawet sławić ludzkiego grzechu pierworodnego, nazywając go szczęśliwą winą, ponieważ pociągnęła ona za sobą wielki cud Bożego miłosierdzia.
Felix saeculum Cracoviae – „szczęśliwy wiek Krakowa” – tym mianem określa się epokę dziejów Krakowa za panowania dynastii Jagiellonów w XV w., okres ten charakteryzuje się rozwojem kulturalnym i religijnym miasta. Dla tego okresu charakterystyczna jest też duża liczba świętych i błogosławionych krakowskich.
Fidei donum – (łac „Dar wiary”) – tytuł encykliki Ojca Św. Piusa XII z 1957 r., o potrzebie misjonarzy w Afryce, w której Papież zachęca księży diecezjalnych do wyjazdu na misje.
Filii in Filio – (łac. „Synowie w Synu [Bożym]”) – termin określający tzw. duchowe rodzicielstwo. Relacje synostwa i ojcostwa zachodzące w Trójcy Świętej względem Ojca i Syna implikują także synostwo Boże wszystkich ochrzczonych. Ponieważ osoba Syna jest współistotna Ojcu więc Jezus Chrystus swoich uczniów nazywa synami, należy to porównanie rozumieć w ten sposób jak podobne np. „bracia w Chrystusie”.
Formatio permanens – (łac. „formacja ciągła” – realizacja życia kapłańskiego wymaga stałego doskonalenia się, zarówno duchowego jak i intelektualnego. stąd potrzeba nieustannej formacji (por. Pastores dabo vobis).
Fortiter et suaviter – (łac. „Stanowczo i ochoczo”) – określenie wewnętrznego imperatywu sumienia, który skłania człowieka do wyboru dobra (por. Veritatis Splendor 58).
Gaudium paschale – (łac. „radość paschalna, wielkanocna”) – Co roku, w noc wielkosobotnią oraz w poranek wielkanocny, rozbrzmiewa radosne Alleluja. W kościołach dzwonią wszystkie dzwony, wierni z zapalonymi świecami idą w procesji śpiewając „Wesoły nam dzień dziś nastał”.
Gloria Dei vivens homo – (łac. „Chwałą Bożą jest żyjący człowiek”) – określenie św. Ireneusza życia chrześcijanina ( Adversus haereses, IV, 20).
Habitus – (łac. „dyspozycja, przyzwyczajenie,”) – w filozofii scholastycznej termin określający stałą dyspozycję do jakiegoś działania; dobre przyzwyczajenie jest cnotą natomiast złe wadą.
Iesu, Sacerdos in aeternum, miserere nobis – (łac. „Jezu wiekuisty Kapłanie zmiłuj się nad nami”) – wezwanie z Litanii do Chrystusa Kapłana i Żertwy, odmawianej w krakowskim seminarium duchownym.
Imago Dei – (łac. „Obraz Boży”) – nauka oparta na tekście Księgi Rodzaju ( 1,26-27 ) według której człowiek został stworzony przez Boga na jego obraz i podobieństwo, skutkiem czego w swojej naturze odzwierciedla doskonałość Boga (np. dusza ludzka, zdolność panowania nad światem).
Implantatio Ecclesiae – (łac. „Wszczepienie w ciało Kościoła”) – określenie przyjęcia do Kościoła nowego członka.
In aure Dei dulce resonans et animam innovans – (łac. „Niech miłe będzie w uszach Boga i duszę niech ożywia”) – słowa modlitwy na ofiarowanie z liturgii Mszy św.
Incommunicabilitas – (łac. „nieudzielalność”) – scholastyczny termin autorstwa Dunsa Szkota stosowany w jego definicji osoby jako substancji intelektualnej nieudzielalnej w istnieniu tj. posiadającej własny byt.
In cotidianis precibus – (łac. „W codziennych błaganiach”) – termin oznaczający codzienną praktykę modlitewną Kościoła – Służbę Bożą.
In dubiis libertas. In neccessarias unitas, in omnibus caritas – (łac. „W wątpliwościach wolność wyboru, jedność w tym co najistotniejsze, a we wszystkim miłość”) – myśl św. Augustyna wyrażająca wierność nauce chrześcijańskiej (De doctrina christiana).
In edicendis normis – (łac. „w wydanych normach”) – termin prawniczy określający normy proceduralne następujące zwykle po głównym dokumencie wprowadzającym dane przepisy.
Ineffabile Sacramentum – (łac. „niewypowiedziany sakrament”) – termin określający Najśw...
cecz