SCENARIUSZE GODZIN WYCHOWAWCZYCH.

Bibliografia adnotowana w wyborze za lata 2000-2004.

Przykłady lekcji.

„W wychowaniu chodzi właśnie o to, żeby człowiek stawał się

      coraz bardziej człowiekiem – o to, ażeby bardziej był, a nie tylko więcej

                            miał, aby więc poprzez wszystko, co ma, co posiada

      umiał bardziej i pełniej być człowiekiem, to znaczy, ażeby umiał

                            bardziej być nie tylko z drugimi, ale i dla drugich”.

Jan Paweł II

We współczesnej szkole pojęcie „wychowanie” odnosi się do kilku wąskich zakresów,mianowicie do organizacji życia wewnątrzklasowego, do działań dyscyplinujących i do interwencji w przypadkach szczególnie trudnych.

Obserwujemy przerost dydaktyki, rozrost programów kształcenia przy jednoczesnym braku spójnych programów wychowawczych.

Idealną byłaby sytuacja oddziaływań wychowawczych wyrażająca się w uniwersalnych zasadach humanizmu, tolerancji, poszanowania godności człowieka.

Opracowanie niniejsze informuje o materiałach metodycznych do prowadzenia zajęć z młodzieżą na poziomie szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły średniej, w kilku przypadkach również do pracy z młodszymi dziećmi.

Wszystkie są dostępne w zbiorach Publicznej Biblioteki Pedagogicznej w Pile.

Biblioteka posiada także obszerny zbiór literatury zalecanej przy opracowywaniu programu wychowawczego szkoły.

I. Wydawnictwa książkowe:

1. Dudziak Urszula: Wychowanie w klasie szkolnej. Scenariusze godzin

    wychowawczych dla szkół ponadpodstawowych. Warszawa: WSiP, 2002

                                                                                                                              sygn. 92 733-5

Każde z opracowań zawiera na wstępie część teoretyczną, umożliwiającą nauczycielowi zgłębienie tematu lekcji. Konspekty zostały zebrane w cztery działy:

ü     Nasze postawy (przyjaźń, miłość, płeć, rodzina)

ü     Nasze relacje (szacunek, empatia, pomoc starszym i niepełnosprawnym)

ü     Nasze problemy (stres, agresja, śmierć, cierpienie)

ü     Nasze otoczenie (patriotyzm, święta narodowe)

Wszystkie proponowane w tej publikacji jednostki lekcyjne zostały opracowane przy udziale aktywnych zawodowo nauczycieli.

2. Gruszka Magdalena, Janiak Iwona, Prarat Justyna: Scenariusze godzin

    wychowawczych dla gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych. Wyd.2.

    Gdańsk: Wydaw. „Harmonia”, 2003                                          sygn. 89 994-5

Książka zawiera cykl tematów do pracy z młodzieżą na godzinach wychowawczych. Obejmuje zagadnienia dotyczące integracji grupy, podnoszenia poczucia własnej wartości, profilaktyki uzależnień, przeciwdziałania agresji wśród młodzieży.

3.Gruszka Magdalena, Janiak Iwona, Prarat Justyna: Scenariusze godzin    wychowawczych dla szkoły podstawowej. Gdańsk: Wydaw. „Harmonia”, 2003                                                                                                                              sygn. 91 789-90

Propozycja dla nauczycieli i wychowawców klas IV-VI. Tematyka lekcji dotyczy m.in. takich zagadnień jak współdziałanie, zdrowie, bezpieczeństwo, kreatywność i obrzędowość. Przykładowe tematy: „Dostrzegam swoje zalety”, „Moje zainteresowania”, „Trudne sytuacje” „Co to jest złość?”, „Dbam o swoje zdrowie- odmawiam”, „Savoir-vivre”.

4. Hamer Hanna: Bliżej siebie. 10 ważnych tematów – scenariusze 20 lekcji                                                                                        

    ułatwiających poznanie siebie i rozwój. Warszawa: Wydaw. „Veda”,             2001                                                                                                                              sygn. 87 338-9

Dziesięć ważnych tematów zawartych w omawianej książce H.Hamer to kryzys tożsamości wieku dorastania, psychologiczne różnice między dziewczętami i chłopcami, autorytety, ucieczki z domu, mechanizmy obronne, sztuka interpretacji, gry psychologiczne w szkole, czas wolny, wytrwałość w dążeniu do celu. Scenariusze zajęć adresowane są do nauczycieli wychowawców w  gimnazjum.

5. Kosińska Ewa, Zachara Barbara: Profilaktyka pierwszorzędowa w szkole: scenariusze zajęć z uczniami [gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych]. Kraków: Wydaw. „Rubikon”, 2003                                                                                                                                                                        sygn. 91 777P

Profilaktyka pierwszorzędowa określana jest inaczej jako uprzedzająca, a jej celem jest promowanie zdrowego trybu życia oraz niedopuszczanie do pojawiania się patologii społecznych.

W  książce zawarte są propozycje ćwiczeń, które mogą być realizowane w ramach szkolnego programu profilaktyki przez wszystkich nauczycieli na każdej lekcji. Oddziaływania pedagogów w ramach tego programu, to głównie promowanie pozytywnych postaw społecznych, korygowanie nieprawidłowych zachowań uczniów, stwarzanie atmosfery zaufania i bezpieczeństwa oraz rozwijanie u uczniów poczucia wartości i brania odpowiedzialności za własne decyzje.

Książka podzielona jest na bloki tematyczne:

ü     integracja grupy klasowej,

ü     komunikacja interpersonalna,

ü     emocje i uczucia – jak sobie z nimi radzić,

ü     budowanie hierarchii wartości,

ü     konflikty i ich rozwijanie,

ü     redukowanie stresu i napięcia,

ü     zachowania ryzykowne i asertywne reagowanie,

Przykład lekcji:

ORGANIZACJA PRACY W GRUPIE SPOŁECZNEJ

Cele: określenie zadań do realizacji w konkretnej kla­sie;  uporządkowanie struktury grupy klasowej.

Materiały: kartki papieru, duży arkusz papieru pa­kowego, pisaki.

Czas: 2 x 45 minut.

PRZEBIEG:

1. Wytyczanie celów i zadań specyficznych dla klasy

(A) - Nauczyciel wypisuje na tablicy cele, do jakich zmierza klasa szkolna (każda) jako formalna grupa społeczna. Przekazuje uczniom informacje, że te cele muszą być realizowane, gdyż wynikają ze specyfiki szkoły.

(B) - nauczyciel prosi uczniów, aby metodą burzy mózgów po­dawali te cele, które chcieliby realizować, będąc uczniami tej konkretnej klasy. Zapisuje wszystkie propozycje, bez weryfikacji, na tablicy lub dużym arkuszu papieru.

(C) - Następuje weryfikacja. Każda propozycja jest przedy­skutowana pod względem realności i autentycznej potrzeby.

(D) - Wybrane do zrealizowania cele dzieli się na podgrupy te­matyczne, np. muzyczne, turystyczne, dziennikarskie.

(E) - Klasa dobiera się grupami wg ilości celów. Każda gru­pa ma do opracowania określony cel. Wytycza zada­nia, które należy wykonać, aby ten cel osiągnąć. Zada­nia wypisuje na osobnej kartce.

2. Przydzielanie ról i zadań do wykonania

(A) -  Uczniowie wybierają spośród celów te, w których dzie­dzinach czują się dobrze.

(B) -  Nauczyciel pilnuje, aby każdy uczeń przynależał do określonego celu czy zagadnienia.

(C) -Uczniowie siadają w grupach, każda grupa otrzymuje wyznaczone poprzednio zadania.Po dyskusji wybiera­ją odpowiedzialnego za grupę i przydzielają sobie za­dania do wykonania. Członkowie grupy określają czas realizacji zadania. Lider sporządza tzw. protokół.

(D) -  Po ćwiczeniu grupy prezentują swoje propozycje. Przewodniczący klasy będzie kontaktował się z lide­rami i czuwał nad realizacją zadań.

3. Ustalenie reguł grupy klasowej

(A) -  Nauczyciel dzieli klasę na 4-5 grup. Każda otrzymuje arkusz papieru A5 i opracowuje listę reguł, które bę­dą obowiązywać w tej klasie.

(B) - Grupy prezentują swoje propozycje. Jedna osoba za­pisuje na odrębnym arkuszu te propozycje, które są wspólne dla wszystkich grup.

(C) - Po podsumowującej dyskusji można dopisać inne pro­pozycje, jeśli zgadzają się na nie wszyscy uczniowie.

(D) -  Każdy uczeń podpisuje się pod sporządzoną listą.

(E) - Nauczyciel przypomina, że od tej pory wszyscy są zo­bowiązani do przestrzegania tych     zasad.

6. Nauczyciel – wychowawcą : materiały pokursowe. Piła: WOM, 2000

sygn. Br 1008 P

Nauczyciel – wychowawcą: materiały pokursowe. Cz.2. Piła: WOM, 2000

sygn. Br 1009 P

Pakiety zawierające scenariusze zajęć wychowawczych i spotkań z rodzicami, które są efektem pracy nauczycieli biorących udział w kursie doskonalącym organizowanym przez ODN w Pile. Przykładowe tematy: „Po co są oceny w szkole (rzecz o ściąganiu)”, „Docenić siebie”, „Konflikty w stosunkach rodzice – młodzież”, „Jakim jesteśmy zespołem klasowym”, „Twój idol, twój autorytet” i wiele innych, również okolicznościowych i regionalnych.

7. Pisanko Marzena: Kształtowanie pozytywnej postawy ucznia wobec       szkoły. Scenariusze zajęć. Łódź: Wydaw. WING, 2001              sygn. 87 097 P

Wydawnictwo broszurowe, które zawiera cenne scenariusze cyklu spotkań dla grup młodzieży, które rozpoczynają wspólną drogę edukacyjną (np. I klasa gimnazjum). Autorka wykorzystuje techniki: zamiany ról, wizualizacji, relaksacyjną, zabawową. Program opiera się na założeniach pedagogiki humanistycznej, że „Każdy człowiek ma zasoby, których może czerpać w czasie kryzysu, trzeba mu tylko pomóc do nich dotrzeć”. Oto tytuły spotkań:

ü     Poznajmy się

ü     Współdziałamy ze sobą

ü     Poznajemy nasze emocje

ü     Uczymy się skutecznie porozumiewać

ü     Rozwiązujemy konflikty

ü     Ja i szkoła

ü     Walka ze stresem

ü     Poznajemy siebie

ü     Nasze postanowienia na przyszłość

Przykład lekcji:

JA I SZKOŁA

Materiały: arkusze papieru formatu A4, mazaki.

1. Szatnia

Każdy mówi „dzień dobry" tak, jakby:

• spędził dzień na Saharze,

• stał pod gilotyną przed wykonaniem na sobie wyroku,

• właśnie dowiedział się, że wygrał miliard.

2. W szkole nie podoba mi się...

Uczestnicy dyskutują w parach o tym, co nie podoba im się w szkole.

3. Warto chodzić do szkoły, bo...

Również w parach uczestnicy rozmawiają o szkole. Ich zadaniem jest znalezienie przynajmniej ośmiu powodów, dla których warto cho­dzić do szkoły. Następnie wszystkie znalezione powody zostają za­pisane na tablicy lub kartonie.

4. Ja jako uczeń

Uczniowie w 6-8-osobowych zespołach opracowują listę uczniow­skich obowiązków w idealnej szkole. Każdy dokonuje oceny swoje­go funkcjonowania w roli ucznia, analizuje przyczynę swoich problemów w świetle własnych zaniedbań oraz ustala program pra­cy nad swoim postępowaniem. Prowadzący czuwa, aby podejmo­wane były realne cele do realizacji w krótkim terminie, np. w ciągu tygodnia. Uczniowie dzielą się swoimi spostrzeżeniami z kolegami i wobec świadków wypowiadają swoje cele na najbliższy tydzień.

Przed tym ćwiczeniem można wprowadzić ćwiczenie Przytłacza­jące zadanie. Uczestnik ma sobie wyobrazić, że musi posprzątać cały dom. W kilkuosobowych zespołach uczestnicy planują, jak to

zrobić - ustalają zadania szczegółowe i dzielą je między członków rodziny.

5. Goofy

Wszyscy zamykają oczy. Prowadzący wybiera „Goofiego", dotyka­jąc go lekko w ramię. Goofy otwiera oczy i stoi cicho w miejscu. Na dany sygnał pozostałe osoby zaczynają chodzić z zamkniętymi oczami i szukać Goofiego. Kiedy spotkają na drodze jakąś osobę, pytają: Goofy? Jeśli to jest Goofy, osoba nie odpowiada. Trzyma Goofiego i otwiera oczy. Jeśli napotkana osoba nie jest Goofim, na pytanie odpowiada pytaniem: Goofy? Poszukiwania trwają dalej. Zabawa kończy się, kiedy wszyscy dołączą do wielkiego Goofiego i otworzą oczy.

6. Najgorszy nauczyciel

Uczestnicy siadają w parach naprzeciwko siebie z zamkniętymi ocza­mi. Każdy przypomina sobie „najgorszego nauczyciela". Stara się przywołać w szczegółach jego wygląd, przywary i przykre dla ucznia sytuacje, wywołane przez niego. Partnerzy otwierają oczy i po kolei zwracają się do siebie nawzajem, jakby mówili do tego nauczyciela. Mówią mu wszystko, czego w rzeczywistości nie powiedzieli. Na­stępuje omówienie tego ćwiczenia. Potem uczestnicy powtarzają to ćwiczenie, ale tym razem mówią do „najlepszego nauczyciela". Na koniec ćwiczenia - rundka ze zdaniem: „Odkryłem, że..." lub „ Za­uważyłem, że...".

7. W pokoju nauczycielskim

Każdy z uczestników staje się jednym ze swoich nauczycieli. Wy­obraża sobie, że po skończonej lekcji ze swoją klasą przychodzi do pokoju nauczycielskiego. Nauczyciele dyskutują, wymieniają poglą­dy. Uczestnicy dzielą się spostrzeżeniami i odczuciami.

8. Rada Pedagogiczna

Uczniowie znów stają się swoimi nauczycielami. Mają omówić wła­sne zachowanie w bieżącym roku z punktu widzenia swoich nauczy­cieli. Prowadzący pilnuje, aby zostały dostrzeżone pozytywne cechy ucznia i wszystkie jego osiągnięcia

9. Roboty

Uczestnicy dobierają się w pary. Jedna osoba jest robotem, a druga technikiem. Technik, za pomocą umówionych znaków (np. dotknię­cie ramienia), włącza robota i steruje nim. Potem następuje zmiana. Roboty mogą być starej lub nowej generacji, tzn. mogą, poruszać się szybciej lub wolniej w zależności od poleceń.

10. Na jego miejscu

Uczestnicy zastanawiają się w parach, jak czuliby się i co zrobiliby na miejscu nauczyciela, którego klasa:

• uciekła z klasówki z chemii, zapowiedzianej dwa tygodnie wcześniej,

• spaliła dziennik lekcyjny pod koniec półrocza,

• zboczyła ze szlaku podczas wycieczki w góry.

11. Ćwiczenie relaksacyjne

Zamknij oczy i ułóż się wygodnie. Wyobraź sobie, że jesteś na szczy­cie znajomych schodów. Schodów istniejących rzeczywiście lub wy­obrażonych, nie ma to większego znaczenia. Poczuj otaczającą cię przestrzeń, i jeśli chcesz, poczuj dotyk poręczy schodów w swej dło­ni. Będziesz schodzić z tych schodów. Za każdym stopniem będziesz czuć, jak twoje ciało się obniża. Będzie ono schodzić coraz głębiej do stanu relaksu, którego pragniesz.

Schody te mają dziesięć stopni. Będę dla ciebie liczyć stopnie, a ty będziesz słyszeć odgłos własnych kroków na każdym kolejnym stop­niu. W powietrzu unosi się jakiś szczególny zapach, zapach charak­terystyczny dla tego domu, dla tego miejsca. Ten zapach coś ci przypomina. Może to być np. zapach paleniska czy palonego na ko­minku drewna lub też przygotowywanego posiłku, a także inny, miły dla ciebie zapach. Słychać też może w dali dźwięki muzyki, jakiś głos. Wszystko to daje poczucie bezpieczeństwa.

Zacznę teraz liczyć za ciebie stopnie schodów i za każdym stop­niem będziesz widział, słyszał i czuł, jak bezpiecznie schodzisz do swego upragnionego stanu.

9 - głęboko,

8 - schodź i odczuwaj jednocześnie,

7

6 - głęboko,

  5

  4

  3-za każdym krokiem czujesz, jak twoje ciało ciąży do następne­go stopnia,

  2

  1 - głęboko,

  0 - przez chwilę poczuj i doceń wszystkie przyjemne doznania w cie­...