Fundusz Pracy jako źródło finansowania zadań z zakresu promocji zatrudnienia i instytucji rynku pracy.pdf

Dorota Klembowska

Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

e-mail: dorota_klembowska@sggw.pl

FUNDUSZ PRACY JAKO ŹRÓDŁO FINANSOWANIA

ZADAŃ Z ZAKRESU PROMOCJI ZATRUDNIENIA I

INSTYTUCJI RYNKU PRACY

Wstęp

Do końca 2001 roku służby zatrudnienia funkcjonowały w ramach

systemu zależności liniowej. Regionalne urzędy pracy podlegały wojewódzkim

urzędom pracy, a te z kolei podlegały Krajowemu Urzędowi Pracy, który był

podległy ministrowi właściwemu do spraw pracy. Po reformie administracyjnej

i likwidacji Krajowego Urzędu Pracy (marzec 2002 r.) wprowadzono system

horyzontalny, polegający na całkowitej decentralizacji służb zatrudnienia.

Reforma wprowadziła daleko idące zmiany w systemie terenowych służb

zatrudnienie. Od tego momentu wojewódzkie urzędy pracy podlegają

wyłącznie samorządom wojewódzkim, natomiast powiatowe urzędy pracy

podlegają starostom i samorządom powiatowym. Teoria i praktyka

potwierdziły, że wykorzystanie publicznych środków pieniężnych jest tym

bardziej efektywne, im dysponenci tych środków oraz realizatorzy zadań są

bliżej społeczności, na rzecz której działają [Podstawka, 2005]. Jednak

pomimo zmian miejsca i funkcji publicznych służb zatrudnienia i ich

decentralizacji główne źródło finansowania polityki rynku pracy (Fundusz

Pracy) pozostało całkowicie centralizowane [Kabaj 2004].

Celem artykułu jest przedstawienie poziomu wydatków i źródła ich

finansowania na realizację zadań wyznaczonych publicznym służbom

zatrudnienia ze szczególnym uwzględnieniem Funduszu Pracy.

Instytucje rynku pracy w Polsce

Sieć instytucji publicznych rynku pracy w Polsce tworzą minister

właściwy do spraw pracy oraz publiczna służby zatrudnienia do których zalicza

się organy zatrudnienia, powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy, urząd

obsługujący ministra do spraw pracy oraz urzędy wojewódzkie. W Polsce skład

publicznych służb zatrudnienia tworzy 16 wojewódzkich urzędów pracy oraz

338 urzędów powiatowych wraz z ich filiami, które obsługują 379 powiatów.

W urzędach tych zatrudnionych jest 19,9 tys. osób, w tym 17,6 tys. stanowią

pracownicy powiatowych urzędów pracy.

Do głównych zadań publicznych służb zatrudnienia należy udzielanie

pomocy osobom poszukującym pracy i bezrobotnym poprzez świadczenie

usług z zakresu pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego (w tym usług

EURES), szkoleń i subsydiowania zatrudnienia oraz realizacja programów

wspierających regionalne i lokalne rynki pracy [Męcina 2006].

Uzupełnienie systemu publicznych służb zatrudnienia stanowią

Ochotnicze Hufce Pracy (OHP), agencje zatrudnienia, instytucje szkoleniowe,

instytucje dialogu społecznego oraz instytucje partnerstwa lokalnego.

Ochotnicze Hufce pracy podlegają administracji rządowej. Działania OHP

skierowane są do młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym oraz

bezrobotnych do 25 roku życia. Ochotnicze Hufce Pracy prowadzą działania z

zakresu kształcenia, wychowania oraz organizują zatrudnienie osób które nie

ukończyły szkoły podstawowej lub gimnazjum, bezrobotnych do 25 roku życia

oraz uczniów i studentów. Instytucje te w swojej strukturze posiadają jednostki

zajmujące się pośrednictwem pracy, doradztwem zawodowym i orientacją

zawodową. W ramach OHP działa 49 młodzieżowych biur pracy i 60 ich filii,

114 klubów pracy oraz 49 mobilnych centrów informacji zawodowej i 21

młodzieżowych centrów kariery [MPiPS, 2006]. Ochotnicze Hufce Pracy nie

posiadają osobowości prawnej ani własnego majątku, gospodarują

wyodrębnioną częścią Skarbu Państwa. Wydatki OHP powinny być

finansowane ze środków budżetu państwa, dopuszcza się dyspozycję środkami

z wyodrębnionych rachunków Funduszu Pracy.

Rozwijający się rynek usług pośrednictwa pracy i doradztwa

zawodowego wymusił wprowadzenie zmian w modelu rynku pracy. Oprócz

publicznych służb rynku pracy zadania z zakresu promocji zatrudnienia

realizują podmioty niepubliczne takie jak agencje zatrudnienia. Liczba agencji

zatrudnienia wzrasta. W 2003 r. zarejestrowanych było 384 agencje,

natomiast w 2005 r. liczba ich wzrosła do 1979 [MPiPS 2005, 2008].

Wsparcie niepublicznych agencji i instytucji działających na rzecz rynku pracy

powinno przynieść korzyści w postaci zwiększenia oferty usług dla osób

poszukujących pracy oraz zwiększenie dostępności do baz danych o wolnych

miejscach pracy.

Instytucje szkoleniowe które posiadają wpis do rejestru instytucji

szkoleniowych prowadzonych przez wojewódzkie urzędy pracy mogą uzyskać

zlecenie organizacji i prowadzenia szkoleń dla bezrobotnych i poszukujących

pracy finansowane ze środków publicznych. Urzędy pracy mogą zlecać

szkolenia m.in. szkołom średnim, policealnym i wyższym, ośrodkom

doskonalenia/dokształcania zawodowego, fundacjom, stowarzyszeniom oraz

osobom fizycznym.

Wydatki publiczne związane z finansowaniem zadań z zakresu polityki

rynku pracy w latach 2000-2005

W latach 2000-2005 na zasiłki dla bezrobotnych i świadczenia

przedemerytalne wydano 34 997,4 mln zł. Z analizy danych w tabeli 1

wynika, że udział zasiłków i wydatków pochodnych (składek od zasiłków)

ma tendencję malejącą (w 2000 r. 90,2%, w 2004- 58%). Korzystna

zamiana struktury wydatków jest spowodowana między innymi

przekazaniem wypłat zasiłków i świadczeń przedemerytalnych do ZUS ale

również zmniejszeniem się przeciętnej liczby wypłacanych zasiłków dla

bezrobotnych z 552,6 tys. w 2001 r. do 371,1 tys. w 2005r (pomimo wzrostu

przeciętnej kwoty brutto zasiłku dla bezrobotnych z 441 zł w 2001 r. do 507

zł w 2005 r.) [MPiPS, 2007]. Spadek udziału wydatków na instrumenty

pasywne stwarza możliwość wykorzystania większe puli środków na inne

zadania realizowane w ramach aktywnej polityki rynku pracy.

Tabela 1. Struktura wydatków ponoszonych ze środków publicznych w

latach 2000-2005

Wyszczególnienie

2000

2001

2002

2003

2004

2005

Wydatki ogółem

100,0

100,0 100,0

Zasiłki dla bezrobotnych

36,3

32,6

30,9

25,5

26,7

35,6

Świadczenia i zasiłki przedemerytalne

30,4

32,6

42,7

44,7

38,7

0,0

Inne zasiłki

11,5

15,1

11,4

8,6

10,8

Składki od zasiłków dla bezrobotnych

12,0

10,5

9,9

8,2

8,5

11,6

Obsługa zadłużenia Funduszu Pracy

0,0

0,8

0,9

2,7

3,6

Pozostałe wydatki

9,9

9,2

4,3

12,2

14,7

38,4

Źródło: Instytut Badań nad Gospodarką Narodową

Zwiększanie udziału wydatków na aktywne instrumenty rynku pracy nie

stanowi absolutnego panaceum na przezwyciężenie problemów z

bezrobociem ponieważ nie tworzy się nowych miejsc pracy, stwarza

natomiast możliwość podtrzymanie aktywności zawodowej, przyczynia się

do zahamowania utraty kwalifikacji i umiejętności zawodowych (szerzej w:

Kwiatkowski, 2006].

Zwiększył się również udział wydatków na obsługę zadłużenia Funduszu

Pracy z 0,8 % w 2003 r. do 3,6% w 2005 r.

Promocja zatrudnienia i realizacja zadań publicznych służb zatrudnienia

związane jest głównie z wydatkami trzech instytucji: Funduszu Pracy, urzędów

pracy oraz Ochotniczych Hufców Pracy. W latach 2000-2005 te trzy instytucje

na wydały łącznie 54 172,2 mln złotych, w tym wydatki Funduszu Pracy

stanowiły 94,2% wydatków, Urzędów Pracy - 4,7% wydatków, natomiast

udział OHP wynosił 1,1% wydatków (tab. 2).

Tabela 2. Struktura wydatków na zadania związane z promocją zatrudnienia

w latach 2000-2005

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2000-

2005

Wyszczególnienie

Fundusz Pracy

94,4

94,7

95,5

95,3

93,7

88,0

94,2

Urzędy Pracy w tym:

4,3

3,7

3,8

5,1

10,1

4,7

-wojewódzkie urzędy

pracy

0,0

0,5

1,1

3,1

0,8

-powiatowe urzędy

pracy

4,3

3,8

3,2

3,3

4,0

7,0

3,8

OHP

1,3

1,0

0,9

1,2

2,0

1,1

Źródło: Instytut Badań na Gospodarką Narodową na podstawie materiałów

sprawozdawczych Ministerstwa Finansów

W 2005 roku nastąpiło zmniejszenie udziału wydatków na promocję

zatrudnienia z dwóch powodów. Po pierwsze od 2005 roku zostały wyłączone z

wydatków Funduszu Pracy świadczenia i zasiłki przedemerytalne, które

stanowiły istotne obciążenie funduszu. Po drugie na zmniejszenie wydatków

wpłynął brak dotacji z budżetu państwa. Finansowanie wypłat zasiłków i

świadczeń przedemerytalnych przejął Zakład Ubezpieczeń Społecznych wraz z

adekwatną dotacją budżetową na ten cel.

Zauważalny jest wzrost udziału wydatków urzędów pracy (tab.2). Jedną

z przyczyn wzrostu wydatków urzędów pracy może być wzrost wydatków

płacowych, zarówno w powiatowych jak i w wojewódzkich urzędach pracy

realna dynamika wynagrodzeń znacznie przewyższała wskaźnik wzrostu dla

całego sektora finansów publicznych [Misiąg, Tomalak, 2006]. Wstąpienie

Polski do Unii Europejskiej rozszerzyło zadania publicznych służb zatrudnienia

co również wpłynęło na wzrost zatrudnienia 1 i zwiększenie wydatków tych

instytucji.

W tabeli 3 przedstawiono wydatki Funduszu Pracy w stosunku do PKB.

Jak wynika z analizy danych, udział ogólnych wydatków Funduszu Pracy w

PKB wykazywał tendencję wzrostową do 2003 r. W następnych latach udział

ten uległ znacznemu zmniejszeniu. Ten fakt może być niepokojący,

1 W 2003 roku w wojewódzkich urzędach pracy zatrudnionych było 1450 osób, w 2006 - 2 325 osób

(wzrost o 60 % w stosunku do 2003 roku). W powiatowych urzędach pracy dynamika zatrudnienia

jest dużo mniejsza- w 2006 roku zatrudnionych było 17 608 osób (wzrost o ok. 8% w stosunku do

2003 r.) [Informacja o instytucjonalnej obsłudze rynku pracy, www.psz.gov.pl]

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: