ABC UE. Unia Europejska - wspólnota wartości (2002).pdf - Unia Europejska - wiosna4a

Unia Europejska

Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce

UNIA EUROPEJSKA – WSPÓLNOTA WARTOŒCI

Unia Europejska

– wspólnota wartoœci

Dlatego zgodnie z artyku³em 49 Traktatu o UE, o

cz³onkostwo w UE mo¿e wyst¹piæ ka¿dy kraj

europejski pod warunkiem, ¿e przestrzega zasad

wolnoœci, demokracji, poszanowania praw cz³o wie-

ka i rz¹dów prawa. Zasady te wymienione s¹ w

artykule 6 wspomnianego traktatu. Uzupe³nione o

poszanowanie i ochronê mniejszoœci narodo wych

jako dodatkowego wyznacznika demokracji,

stanowi¹ tzw. polityczne kryterium cz³onkostwa w

UE, zdefiniowane w 1993 r. w Kopenhadze. Rozwój

wspólnoty narodów, spo³eczeñstw i obywateli, a nie

tylko pañstw, jest podporz¹dkowany w³aœnie tym

zasadom silnie zakorzenionym w œwiadomoœci

Europejczyków.

Idea budowy europejskiej wspólnoty, która w 1992

roku doprowadzi³a do traktatu z Maastricht

ustanawiaj¹cego Uniê Europejsk¹, od pocz¹tku

odwo³uje siê do wspólnego systemu wartoœci.

W preambule Karty Praw Podstawo wych Unii

Europejskiej przyjêtej w Nicei w 2000 r. stwierdza

siê, ¿e Unia jest zbudowana na niepodzielnych,

powszechnych wartoœciach godnoœci ludzkiej,

wolnoœci, równoœci i solidarnoœci.

Godnoœæ ludzka i wspólne dobro

Wspólnota wartoœci

Obok wspólnych wartoœci, integracjê europejsk¹

umo¿liwi³ równie¿ fakt, ¿e w pañstwach tworz¹cych

Wspólnotê obowi¹zuje podobny system gospodar-

czo-polityczny: gospodarka rynkowa i demokraty-

czne rz¹dy. Podstaw¹ ustroju demokratycznego jest

koncepcja godnoœci cz³owieka oraz dobra wspólne-

go wynikaj¹ca z europejskiego systemu wartoœci.

Ona te¿ sta³a siê podstaw¹ Unii Europejskiej.

Istnienie i uznanie europejskiej wspólnoty wartoœci

by³o gwarancj¹ powodzenia projektu integracji

europejskiej, wyra¿onego w deklaracji Roberta

Schumana z 9 maja 1950 r. Po doœwiadczeniach

dwóch wojen œwiatowych, maj¹cych swe Ÿród³a w

Europie, w celu uniemo¿liwienia kolejnych konflik-

tów postanowiono zbudowaæ europejsk¹ przestrzeñ

pokoju i dobrobytu, bezpieczeñstwa i stabilizacji.

Ten sposób budowania jednoœci, oparty w sferze

ideowej na wspólnocie wartoœci, a w wymiarze

politycznym na wspólnocie celów, polegaj¹cy na

sta³ym pog³êbianiu wiêzi gospodarczych, lecz

wykraczaj¹cy poza ramy zwyk³ej wspó³pracy

miêdzynarodowej, nazwano integracj¹ europejsk¹.

Dlatego godnoœæ jako podstawowe pra wo cz³owie-

ka odnajdujemy w Karcie Praw Podstawo wych Unii

Europejskiej. Do praw cz³owieka odwo³uj¹ siê

traktaty ustanawiaj¹ce kolejne etapy budo wania

Wspólnoty. Równie¿ idea dobra wspólnego jest jed-

n¹ z podstaw procesu integracji. Robert Schuman,

ustosunkowuj¹c siê do ponadnarodowego wymiaru

Europejskiej Wspólnoty Wêgla i Stali, powiedzia³:

Podobnie jak jednostka podporz¹dkowuje siê

ogó³owi, tak te¿ pañstwo uznaje nadrzêdnoœæ

interesu zbiorowego pañstw, któremu podporz¹d-

kowuje w³asny, spleciony z ogólnym, interes. Temu

ogólnemu interesowi, zgodnie z traktatem rzymskim

z 1957 roku ustanawiaj¹cym Wspólnotê Europej-

sk¹, podporz¹dkowane s¹ dzia³ania cia³ i instytucji o

charakterze wspólnotowym: Komisji Europejskiej,

Trybuna³u Obrachunkowego, Komitetu Spo³eczno-

Ekonomicznego i Rady Regionów.

Wspólnota celów

Wojny, ksenofobia i totalitaryzm, nieobce historii

Europy, s¹ zaprzeczeniem fundamentalnych zasad

Unii Europejskiej. Pañstwa cz³onkowskie (i stowarzy-

szone) uznaj¹ wspólny katalog jednoznacznie pozy-

tywnych wartoœci, bêd¹cych podstaw¹ do osi¹gania

wspólnych celów: stabilnoœci i bezpieczeñstwa,

dobrobytu obywateli i pokoju.

Idea budowy europejskiej wspólnoty, która w 1992

roku doprowadzi³a do traktatu z Maastricht

ustanawiaj¹cego Uniê Europejsk¹, od pocz¹tku

odwo³uje siê do wspólnego systemu wartoœci.

W preambule Karty Praw Podstawo wych Unii

Europejskiej przyjêtej w Nicei w 2000 r. stwierdza

siê, ¿e Unia jest zbudowana na niepodzielnych,

powszechnych wartoœciach godnoœci ludzkiej,

wolnoœci, równoœci i solidarnoœci.

Godnoœæ ludzka i wspólne dobro

Wspólnota wartoœci

Wspólnota celów

Unia Europejska – wspólnota wartoœci

Ró¿norodnoœæ i solidarnoœæ

Po wojnie prawa cz³owieka sta³y siê przedmiotem

prawa miêdzynarodowego, gdy w 1948 roku zapisano

je w postaci Powszechnej Deklaracji Praw Cz³o wieka

przyjêtej przez Narody Zjednoczone, oraz w 1950

roku, gdy przyjê³y postaæ „Europejskiej konwencji o

ochronie praw cz³owieka i podsta wowych wolnoœci”

przyjêtej przez Radê Europy. Rada Europy jest

niezale¿n¹ od UE organizacj¹ miêdzynarodow¹, ale

Unia przejê³a jej dorobek w zakresie ochrony praw

cz³owieka, deklaruj¹c w Traktacie o Unii Europejskiej

(art.6) ich przestrzeganie w kszta³cie zapisanym w

wymienionej konwencji i wynikaj¹cym z tradycji

konstytucyjnych wspólnych dla pañstw cz³onkowskich.

Zawarty w 1957 roku traktat rzymski nie wspomina³

jeszcze o prawach cz³owieka i podsta wowych

wolnoœciach, dlatego pierwszym punktem odniesienia

dla Europejskiego Trybuna³u Sprawiedliwoœci by³y

konstytucje pañstw cz³onkowskich.

Pluralizm, poszanowanie i ochrona ró¿norodnoœci

sprawiaj¹, ¿e jednoœæ w Unii Europejskiej nie oznacza

uniformizacji. Traktaty stoj¹ na stra¿y ró¿norodnoœci

kulturowej i jêzykowej narodów i spo³ecznoœci

regionalnych. Odwo³uj¹c siê do zasad równoœci i

tolerancji, broni¹ równie¿ obywateli, zakazuj¹c

dyskryminacji m.in. ze wzglêdu na p³eæ, wyznanie,

narodowoœæ, rasê, stopieñ sprawnoœci fizycznej.

Narody, spo³ecznoœci lokalne i poszczególni oby-

watele, akceptuj¹c wspólne wartoœci, odwo³uj¹ siê do

ró¿norodnego dziedzictwa historycznego, wskazuj¹

zarówno na jego korzenie religijne, jak i œwieckie. Ze

staro¿ytnej Grecji wywodzi siê idea³ piêkna, demo-

kracja, zmys³ krytyczny. ród³em porz¹dku prawnego

jest Rzym. Tradycji judeo-chrzeœcijañskiej Europa za-

wdziêcza prawa cz³owieka i sam¹ ideê wspólnoty,

która w chrzeœcijañstwie zyska³a wymiar uniwersalny,

szczególnie istotny dla europejskiego dziedzictwa.

Ró¿norodnoœæ jest wpisana w europejsk¹ tradycjê. Jej

poszanowanie stanowi war toœæ sam¹ w sobie, jest

wyznacznikiem przyjêtego przez UE modelu jednoœci.

Jest to model ró¿norodnoœci narodowej i kulturowej

zespolony ide¹ gospodarczej i politycznej solidarnoœci.

W³¹czenie praw cz³owieka do katalogu ogólnych

zasad Unii Europejskiej ma podwójne znaczenie. Po

pierwsze jest naturalnym wynikiem odwo³ania siê do

europejskiego systemu wartoœci. Pojêcie prawa jako

uprawnieñ przys³uguj¹cych bezwarunkowo jednostce

jest w³aœciwe cywilizacji europejskiej. Po drugie. jest

podstaw¹ porz¹dku opartego na poszano waniu prawa

i suwerennej decyzji pañstw o podporz¹dkowaniu siê

temu prawu. Wszystkie pañstwa cz³onkowskie s¹

zobowi¹zane do jego przestrzegania pod groŸb¹

sankcji (Traktat amsterdamski z 1997 roku przewiduje

zawieszenie niektórych pra w pañstwa cz³onkowskiego

w przypadku stwierdzenia powa¿nego i sta³ego

naruszenia praw podstawo wych). Nadrzêdnoœæ prawa

miêdzynarodowego w stosunku do krajowego jako

sposób na zapobieganie konfliktom to podstawa

porz¹dku reguluj¹cego stosunki miêdzy pañstwami po

drugiej wojnie œwiatowej. Mówi siê, ¿e relacje miêdzy

pañstwami maj¹ charakter prawny. W³aœnie w Unii

Europejskiej ta zasada ma szczególnie du¿e znaczenie.

Zasada solidarnoœci, opieraj¹c siê na normach

równoœci i sprawiedliwoœci, reguluje stosunki wewn¹trz

Wspólnoty i okreœla jej relacje ze œwiatem zewnêtrz-

nym. W myœl tej zasady w Unii Europejskiej d¹¿y siê do

wyrównania szans i poziomów ¿ycia obywateli i regio-

nów. Od samego pocz¹tku procesu integracji europej-

skiej zasada solidarnoœci by³a sposobem na elimino-

wanie i przezwyciê¿anie konfliktów a tak¿e na

zapobieganie im. Zarówno spo³ecznym, poprzez

odwo³anie siê do idei sprawiedliwoœci, jak i naro-

dowym, poprzez zast¹pienie rywalizacji wspó³prac¹ w

imiê wspólnego interesu.

Prawa cz³owieka i podsta wowe wolnoœci

Karta Praw Podstawo wych UE

Ju¿ w 1944 roku przedstawiciele pañstw maj¹cych

za³o¿yæ w przysz³oœci Europejsk¹ Wspólnotê Wêgla i

Stali og³osili „Deklaracjê o europejskiej wspó³pracy”

zak³adaj¹c¹ oparcie powojennego porz¹dku w

Europie na deklaracji praw cz³owieka: na respekto-

waniu praw osobistych, politycznych i gospodarczych,

by gwarantowaæ wolny rozwój jednostki i normalne

funkcjonowanie instytucji demokratycznych. Deklara-

cjê, opublikowan¹ przez francuski ruch oporu, podpi-

sali m.in. Robert Schuman, Alcide de Gasperi i Konrad

Adenauer, uznani póŸniej za „Ojców zjednoczonej

Europy”.

Karta Praw Podstawo wych Unii zosta³a przyjêta w

Nicei w 2000 r. Chocia¿ nie stanowi czêœci traktatu

nicejskiego i nie ma mocy wi¹¿¹cej, jest wa¿nym

punktem odniesienia w systemie prawnym UE. O jej

ostatecznym statusie rozstrzygnie Konwent UE,

powo³any w grudniu 2001 r. w Laeken.

Karta Praw Podstawo wych w preambule i 54

artyku³ach okreœla podstawowe war toœci UE oraz

zespó³ praw cywilnych, politycznych, ekonomicznych i

socjalnych obywateli UE. S¹ one podzielone na szeœæ

grup wartoœci: godnoœæ, wolnoœæ, solidarnoœæ,

Ró¿norodnoœæ i solidarnoœæ

Prawa cz³owieka i podsta wowe wolnoœci

Karta Praw Podstawo wych UE

Unia Europejska – wspólnota wartoœci

obywatelstwo i sprawiedliwoœæ. Pokrywaj¹ siê one w

du¿ej mierze z prawami zawartymi w Eur opejskiej

konwencji o ochronie praw cz³owieka i podsta wowych

wolnoœci. Zosta³y jednak uszczegó³owione i uzupe³-

nione w oparciu o tradycje konstytucyjne pañstw

cz³onkowskich, wczeœniejsze zapisy traktatowe i inne

dokumenty stanowi¹ce deklaracjê politycznych intencji.

charakteru instytucji UE i wp³ywu obywateli na proces

sprawowania w³adzy na poziomie ponadnar odowym.

Jest to jeden z g³ównych celów Konwentu przygo-

towuj¹cego reformê UE.

Poszanowanie suwerennoœci i ochrona to¿samoœci

ród³em praw socjalnych, którym Karta przyznaje

status praw podstawo wych, jest m.in. Europejska Karta

Socjalna, podpisana w Turynie w 1961 i Karta

Podstawowych Pra w Socjalnych Pracowników przyjêta

w Strasburgu w 1989 roku. Do tych dokumentów odwo-

³uje siê te¿ w swojej obecnej wersji Traktat o Wspólnocie

Europejskiej (art. 136).

Rada Unii Europejskiej jest kolejn¹ instytucj¹ reprezen-

tuj¹c¹ bezpoœrednio interesy pañstw cz³onkowskich.

Skupia ona ministrów pañstw cz³onkowskich. Charakter

poszczególnych instytucji unijnych umo¿liwia zacho-

wanie równowagi pomiêdzy dzia³aniami miêdzyrz¹-

dowymi a ponadnarodowymi. Pañstwa cz³onko wskie

maj¹ suwerenny wp³yw na podejmowane decyzje,

s³u¿¹ce osi¹ganiu wspólnych celów. W niektórych dzie-

dzinach przekazuj¹ one swoje uprawnienia wspólnym

instytucjom.

Unia zapewnia poszanowanie to¿samoœci narodo wych

pañstw cz³onkowskich (Traktat o UE, art. 6.). Uznaj¹c,

¿e budulcem tej to¿samoœci s¹ historia, kultura i tradycje

(preambu³a Traktatu o UE), Unia przyczynia siê do

rozkwitu kultur cz³onków w poszanowaniu ich

narodowej i regionalnej ró¿norodnoœci, uwypuklaj¹c

jednoczeœnie wspólne dziedzictwo kulturowe (Traktat o

WE, art. 151). Dotyczy to nie tylko kultur narodowych,

ale i regionalnych. Wspieranie ró¿norodnoœci jêzyko-

wej, w tym równie¿ jêzyków mniejszoœci, to jedno z

g³ównych dzia³añ UE w zakresie kultury. Przyk³adem

konkretnych dzia³añ w tej dziedzinie s¹ programy UE w

dziedzinie kultury i edukacji.

Zasady dzia³ania, wspólna polityka i instytucje UE

Z zespo³u wartoœci wspó³tworz¹cych europejskie dzie-

dzictwo cywilizacyjne wywodz¹ siê prawa i obowi¹zki

pañstw cz³onkowskich UE i jej obywateli. S¹ Ÿród³em

zasad, którym podporz¹dkowany jest proces integracji

europejskiej, zarówno w zakresie stosowanych mecha-

nizmów dzia³ania jak i kszta³tu i kompetencji instytucji

wspólnotowych.

Demokratyczne pañstwa i instytucje

Unia Europejska skupia wy³¹cznie pañstwa demokra-

tyczne. Demokracja, jako podstawa ustrojowa i system

funkcjonuj¹cych instytucji, to warunek przyst¹pienia do

UE (polityczne kryterium kopenhaskie). UE stawia sobie

za cel rozwój i konsolidacjê utrwalenie demokracji w

Europie (Traktat o Wspólnocie Europejskiej, art. 177),

podporz¹dkowuje temu celowi m.in. wspóln¹ politykê

zagraniczn¹ i bezpieczeñstwa (Traktat o UE, art. 11).

Interesy regionów w UE reprezentuje Komitet Regionów.

Instrumentem gwarantuj¹cym ich rolê w UE jest zasada

subsydiarnoœci (pomocniczoœci). Oznacza ona, ¿e

regu³¹ jest podejmowanie decyzji jak najbli¿ej

obywatela, na jak najni¿szym szczeblu. Na poziomie

wspólnotowym decyzja podejmowana mo¿e byæ tylko

wówczas, gdy gwarantuje to wy¿sz¹ skutecznoœæ

dzia³ania ni¿ w sytuacji, gdyby zosta³a podjêta na

poziomie pañstwa cz³onkowskiego. To samo kryterium

decyduje te¿ o podziale kompetencji miêdzy pañstwem

a regionem. Subsydiarnoœæ stanowi jedn¹ z

zasadniczych cech demokracji europejskiej.

Od 1979 roku wybory do Parlamentu Europejskiego,

reprezentuj¹cego obywateli pañstw cz³onkowskich UE,

s¹ bezpoœrednie. Zagadnienia dotycz¹ce integracji

europejskiej s¹ przedmiotem prac parlamentów

narodowych. Ka¿de pañstwo cz³onkowskie

opracowa³o odrêbny model udzia³u parlamentu

narodowego w formu³owaniu swojej polityki

europejskiej i prezentowania jej na forum instytucji

wspólnotowych. Dodatko wo jednak parlamenty maj¹

mo¿liwoœæ wp³ywania na politykê UE poprzez

konferencje Komisji ds. Europejskich (COSAC). Rada

Europejska, okreœlaj¹ca wytyczne polityki UE, skupia

szefów pañstw i rz¹dów, wyra¿a wiêc wolê narodów

wybieraj¹cych demokratycznie swych przedstawicieli.

Tradycyjnie demokracja funkcjonuje na poziomie

pañstwa narodowego. Postêp integracji europejskiej

wymaga jednak wzmocnienia demokratycznego

Cztery wolnoœci UE

Karta Praw Podstawo wych UE zawiera d³ug¹ listê

wolnoœci obywatelskich. Praktycznym odniesieniem do

zasady wolnoœci jest m.in. swoboda przemieszczania

siê ludzi na obszarze UE pozbawionym granic

wewnêtrznych. Gwarancjê tak¹ daje uk³ad z Schengen.

Przyst¹pi³o do niego trzynaœcie pañstw (wszyscy

cz³onkowie z wyj¹tkiem Wielkiej Brytanii i Irlandii).

Realizacj¹ idei wolnoœci jest te¿ przyjêcie modelu

Poszanowanie suwerennoœci i ochrona to¿samoœci

Zasady dzia³ania, wspólna polityka i instytucje UE

Demokratyczne pañstwa i instytucje

Cztery wolnoœci UE

Unia Europejska – wspólnota wartoœci

gospodarki wolnorynkowej jako podsta wy ustroju

gospodarczego UE i fundamentu jednolitego rynku.

Opiera siê ona na swobodzie przep³ywu towarów,

osób, dóbr, us³ug i kapita³ów.

niepe³nosprawnoœæ, wiek lub orientacjê seksualn¹

(Traktat o WE, art. 13).

Wszystkie wymienione wartoœci i zasady maj¹ swe

Ÿród³o w europejskim dziedzictwie kultury i idei. To w

jaki sposób wp³ywaj¹ one na konkretne dzia³ania Unii

Europejskiej zale¿y od decyzji pañstw cz³onkowskich i

ich obywateli. Trwaj¹ca obecnie debata nad przysz³ym

kszta³tem UE s³u¿y takiemu sformu³owaniu tych decyzji,

by UE mog³a zapewniæ swoim cz³onkom jak najlepsz¹

pozycjê w œwiecie globalizacji i zmieniaj¹cych siê

stosunków spo³ecznych przy zachowaniu europej-

skiego dziedzictwa.

Solidarnoœæ wewnêtrzna i zewnêtrzna w polityce UE

Model gospodarczy UE oparty jest na równowadze

miêdzy konkurencyjnoœci¹ rynkow¹ a solidarnoœci¹

spo³eczn¹. Rozwój gospodarki na jednolitym rynku

europejskim jest ukierunkowany na sta³y wzrost

dobrobytu ogó³u obywateli i musi prowadziæ do

wzmocnienia spo³ecznej spójnoœci. Jest to jeden z celów

tzw. strategii lizboñskiej przyjêtej w 2000 r., która ma

sprawiæ, ¿e do 2010 r. UE stanie siê najbardziej

konkurencyjn¹ i dynamiczn¹ gospodark¹ œwiata.

Prawa spo³eczne i ekonomiczne obywateli wymienione

w Karcie Praw Podstawo wych UE s¹ odzwierciedleniem

idei solidarnoœci.

wrzesieñ 2002

Wiêcej informacji na stronach:

Zasada solidarnoœci znajduje swe praktyczne zastoso-

wanie na wszystkich szczeblach dzia³alnoœci UE. Jest

podstawowym instrumentem uzyskania rozwojo wej

spójnoœci i równowagi Wspólnot. Temu celowi podpo-

rz¹dkowane s¹ fundusze regionalne i spójnoœci,

których beneficjentami s¹ zapóŸnione i ubo¿sze kraje i

regiony UE. Idea solidarnoœci nie pozostaje bez wp³ywu

na stosunki UE z pañstwami nie bêd¹cymi jej cz³onkami.

Beneficjentami pomocy s¹ naturalnie kraje stowa-

rzyszone, z których czêœæ przyst¹pi wkrótce do

Wspólnot. Specjalny rodzaj stowarzyszenia ³¹czy UE z

krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku, których sta³e

wsparcie odbywa siê w oparciu o kolejne konwencje z

Lomé. UE tak¿e wspomaga – w ramach specjalnego

programu pomocy technicznej i finansowej przyjêtego

w 1976 roku – kraje rozwijaj¹ce siê Ameryki £aciñskiej i

Azji.

Karta Praw Podstawo wych Unii Europejskiej

http://europa.eu.int/comm/justice_home/unit/charte

/index_en.html

Rada Unii Europejskiej: Wymiar Sprawiedliwoœci

i Sprawy Wewnêtrzne

http://ue.eu.int/jai/

Parlament Europejski: Wolnoœæ, Bezpieczeñstwo

i Sprawiedliwoœæ

http://www.europarl.eu.int/comparl/libe/elsj/

Równoœæ obywateli i pañstw cz³onkowskich

Demokratyczna zasada równoœci obywateli wobec pra-

wa, stanowi¹ca jedn¹ z podstawo wych zasad

konstytucyjnych w pañstwach cz³onkowskich UE, odnosi

siê równie¿ do stosunków miêdzy tymi pañstwami

cz³onkowskimi UE. S¹ one wobec siebie równe pod

wzglêdem statusu w UE, bez wzglêdu na ich obszar,

potencja³ gospodarczy i demograficzny. UE, opieraj¹c

siê na wartoœciach niedyskryminacji i tolerancji,

przywi¹zuje równie¿ du¿¹ wagê do wyrównania

poziomu szans obywateli na rynku pracy i w ¿yciu

politycznym, k³ad¹c m.in. nacisk na równoœæ kobiet i

mê¿czyzn i integracjê niepe³nosprawnych. Wyklucza

dyskryminacjê ze wzglêdu na p³eæ, rasê lub

pochodzenie etniczne, religiê lub przekonania,

INFORMACYJNY

EUROPEJSKIEJ

Punkt Informacyjny Unii Europejskiej

Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce

ul. Emilii Plater 53, 00-113 Warszawa

tel.: (+48 22) 520 82 62; fax: (+48 22) 520 82 63

e-mail: info@eudel.pl

www.europa.delpol.pl

Solidarnoœæ wewnêtrzna i zewnêtrzna w polityce UE

Równoœæ obywateli i pañstw cz³onkowskich

Punkt Informacyjny Unii Europejskiej

Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce

ABC UE. Unia Europejska - wspólnota wartości (2002).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: