REGION TARNOWSKI.doc

REGION TARNOWSKI

              Tarnów to miasto w południowej Polsce w województwie małopolskim, położone nad rzeką Białą. To właśnie tutaj czuć tą specyficzną, galicyjską atmosferę, którą nie spotkasz nigdzie indziej. Ten klimat tworzą m.in. uliczki w średniowiecznym planie, gotyckie i renesansowe budowle, fragmenty murów obronnych, wszystko, co sprawia, że właśnie ten gród wyróżnia się spośród innych na południu Polski.

Miasto to należy do najpiękniejszych w Polsce, ale pracowało na to od wielu, wielu lat. Dbając o swoje historyczne i naturalne walory. Uwypuklając je, kreując swój wizerunek, Tarnów może dzisiaj śmiało konkurować z innymi, kulturalnymi centrami naszego pięknego kraju.
              Tarnów to drugie, po mieście Kraków, skupisko zabytków w południowej Plsce. Są pewne pola, na których właśnie to miasto jest bezkonkurencyjne. Nie mogłoby takie być, gdyby nie szereg turystyczno - kulturalnych atrakcji.
Tarnowska Starówka należy do najpiękniejszych w Polsce. Wędrując uliczkami Tarnowa, podziwiasz renesansowe kamieniczki w Rynku, Dom Mikołajowski, Ratusz, przepiękne pomniki nagrobne w Bazylice Katedralnej.
W regionie tarnowskim, w Stryszowie, znajduje się najstarszy kościół drewniany w Małopolsce - piękny zabytek architektury drewnianej.
Zalipie to mała wieś, w której istnieje ok. 30 zagród, w których ściany budynków mieszkalny zdobią ornamenty kwiatowe i malowane dekoracje. To jedyny tego typu obiekt w sięgającej daleko okolicy.
Tarnów znany jest z szeroko rozbudowanych fortyfikacji i bram obronnych, które wyróżniały dawno temu i wyróżniają go dalej na mapie zabytkowych grodów. Obronne budowle chroniły umieszczony w centrum historyczny zamek, jak ten, renesansowy który otrzymał właściwy wygląd za panowania Pawła Kmity.

              Region tarnowski to również ciekawy rezerwat przyrody, w którym znajdziemy malownicze grupy skał z piaskowca ciężkowickiego, układające się w formy sprawiające wrażenie ruin grodu. Rezerwat przyrody nieożywionej znajduje się w miejscowości Ciężkowice.
Region tarnowski to jednak nie tylko atrakcje turystyczno-zabytkowe. "Unia Tarnów" to zespół, który wiedzie prym na mistrzostwach żużlowych. Uzyskał tytuł Drużynowego Mistrza Polski dwukrotnie w 2004 i 2005 roku. Ponadto w 2005 roku zajął pierwsze trzy miejsca w konkursie na Indywidualnego Mistrza Polski.
To wielokulturowe miasto, zamieszkiwane przez Polaków, Żydów, Niemców, Ukraińców, Szkotów, Cyganów, Austriaków, to również Polska Stolica Komedii. Właśnie tutaj organizowany jest październikowy Międzynarodowy Festiwal Komedii.
Wiele się tu dzieje i wiele będzie się dziać, dlatego jeśli jeszcze nie dotarłeś do Tarnowa to nie pozostaje nic innego tylko szybko to nadrobić.
 

REGION

Nasz region można poznawać podążając szlakiem zamków, sanktuariów, licznie zachowanych tutaj kościółków drewnianych, cmentarzy wojskowych z czasów I Wojny Światowej czy zabytków kultury żydowskiej. Jedną z najważniejszych atrakcji jest kopalnia soli w Bochni, której początki datuje się na 1248 r. i która jest najstarszym w Europie, czynnym od 750 lat zakładem.
Niektórym uda się może zobaczyć ludowe malarki przy pracy, zdobiące swoje domy w znanej
na całym świecie malowanej wsi - Zalipiu. Inni odkryją być może, szlak urokliwych małych miasteczek z cichymi ryneczkami, otoczonymi domami z drewnianymi podcieniami.
W panoramy mijanych miasteczek oraz wsi, na stałe wpisane są wieże kościołów. Najokazalszym z nich jest tarnowska katedra, której budowę rozpoczęto w połowie XIV w. Do dzisiejszych czasów przetrwało, pomiędzy Rabą a Wisłoką, kilkadziesiąt kościołów drewnianych - chyba najpiękniejszych symboli przywiązania do religii i tradycji.
W naszym regionie turyści odnajdą miejsca tajemnicze, związane z wieloma legendami, gdzie do tej pory można usłyszeć chrzęst zbrojnych rycerzy. Jadąc doliną Dunajca ujrzeć można, tuż nad drzewami pobliskich wzgórz, zamek w Wytrzyszczce, ruiny w Czchowie i Melsztynie. W Dębnie przy trasie Kraków-Tarnów znajduję się zamek, który przetrwał po dziś dzień bez przekształceń i zniszczeń, jako jeden z nielicznych przykładów gotyckiej rezydencji rycerskiej w Polsce. Natomiast w Nowym Wiśniczu można zwiedzać największą zachowaną barokową rezydencję obronną
w naszym kraju.

Stary Cmentarz w Tarnowie, zwany także Zabłockim, istniejący od ponad 200 lat. Jest to jeden z najstarszych zachowanych i użytkowanych do dzisiaj cmentarzy w Polsce. Najstarsze zachowane na nim nagrobki pochodzą z końca XVIII wieku. Wpisany do rejestru zabytków Uznawany za jeden z najpiękniejszych w Polsce, nie tylko ze względu na zabytki sztuki sepulkralnej, ale także ze względu na położenie, drzewostan, kameralność, niepowtarzalną atmosferę.

Drewniany kościół p.w. Matki Bożej Szkaplerznej, znajdujący się w pobliżu Rynku, poświęcony został w 1440 r. Ołtarz główny pochodzi z epoki rokoka z II poł. XVIII w., ma charakter architektoniczny z rzeźbami św. Jana Chrzciciela i nieznanego z nazwiska biskupa. W ołtarzu znajduje się słynący łaskami obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVI w. malowany na desce, przemalowany w barokowej manierze, zapewne w XVIII w., pokryty częściowo sukienkami haftowanymi oraz koronami i blachami z XVIII i XIX w.
 

Drewniany kościół p.w. Trójcy Przenajświętszej, zbudowany w latach 1595 - 1597. Ołtarz główny pochodzi z I poł. XVII w. i ma charakter wczesnobarokowy z bogatą dekoracją snycerską, z obrazem Św. Trójcy w otoczeniu aniołów w centrum architektonicznej konstrukcji. Renesansowy obraz Św. Trójcy namalowany w typie "Tronu Łaski", pochodzi z I poł. XVII w.

Równie cennym zabytkiem jest, znajdujący się w sąsiadującym z Tarnowem Skrzyszowie, kościół p.w. św. Stanisława Biskupa. Świątynia, wzniesiona w XVI w. z fundacji Jana Amora Tarnowskiego, jest uznawana za jeden z największych i najpiękniejszych zabytków drewnianej architektury w Małopolsce.
Pięknie położony, w najwyższym punkcie górującego nad Tarnowem wzniesienia (góra Św. Marcina), kościół p.w. Św. Marcina w Zawadzie zbudowany został w XV w. Na szczególną uwagę zasługują ostrołukowe portale gotyckie, gotyckie okucia kowalskie, późnogotyckie płaskorzeźby oraz krucyfiks.

W parku miejskim, dawnym Ogrodzie Strzeleckim Bractwa Kurkowego, założonym w 1866 r., na środku stawu, wznosi się pokaźnych rozmiarów obiekt. Jest to

Mauzoleum gen. Józefa Bema, bohatera walk o niepodległość narodu polskiego i węgierskiego, podczas Powstania Listopadowego i Wiosny Ludów 1848-9 r. Urodził się on w Tarnowie w 1794 r., a zmarł w dalekim Aleppo w Syrii w 1850 r. i tam pierwotnie spoczął na muzułmańskim cmentarzu. Jego zwłoki przeniesiono do Tarnowa w roku 1928.
Mauzoleum jest sarkofagiem, spoczywającym na 6. kolumnach o korynckich kapitelach. Na ścianach sarkofagu znajdują się napisy w języku polskim, węgierskim i arabskim.
 

Muzeum Etnograficzne, w którym znajduje się jedyna w Europie stała ekspozycja poświęcona kulturze Romów. Na dziedzińcu dawnego zajazdu podmiejskiego zobaczyć można sezonową wystawę oryginalnych wozów taborowych.

              Przyrodę naszego regionu najlepiej poznawać podążając licznymi na Pogórzu czy Powiślu szlakami pieszymi, rowerowymi czy konnymi.

Proponujemy wyprawę na teren pięknego, a często nie docenianego Pogórza Karpackiego. Tak dla przypomnienia - Pogórze to rozciąga się pomiędzy Bochnią, Tarnowem i Pilznem od północy, oraz Muchówką, Rajbrotem, Nowym Sączem, Gorlicami i Jasłem na południu. Od strony zachodniej jego obszar ogranicza trasa z Bochni przez Nowy Wiśnicz do Muchówki, a od wschodu dolina Wisłoki od Jasła do Pilzna. Obejmuje ono kolejno od zachodu: Pogórze Wiśnickie, Pogórze Rożnowskie i Pogórze Ciężkowickie, rozdzielone przez rzeki: Dunajec i Białą Dunajcową.
O atrakcyjności tego terenu oraz znacznych walorach turystycznych decyduje interesująca budowa geologiczna, niezwykle urozmaicona rzeźba terenu, liczne malownicze przełomy rzek i potoków (m.in. Paleśnianki, Rudzanki, Jastrzębianki), występowanie cennych, naturalnych zbiorowisk roślinnych, wielu rzadkich i chronionych gatunków roślin, bogatej fauny, licznych źródeł wód mineralnych, a przy tym wysoki stopień czystości środowiska naturalnego.

Najcenniejsze przyrodniczo obszary na terenie Pogórza objęte zostały ochroną - utworzono 3 parki krajobrazowe: Ciężkowicko - Rożnowski, Wiśnicko - Lipnicki i Pasma Brzanki, a ponadto kilka rezerwatów przyrody - te najciekawsze i najczęściej odwiedzane to: "Skamieniałe Miasto" w Ciężkowicach, "Diable Skały" w Bukowcu, "Kamień Grzyb" w miejscowości Połom Duży.
Świadectwem bogatej przeszłości historycznej terenu Pogórza są liczne zabytki kultury materialnej - wiele zabytkowych dworów, dworków, pałaców i kościołów, w tym zabytki drewnianej architektury sakralnej (m.in. w Brzozowej, Gromniku, Rzepienniku Biskupim, Jastrzębi, Jurkowie, Wojniczu), a także ciekawa architektura miast i małych miasteczek (Tuchowa, Ciężkowic, Zakliczyna, Lipnicy Murowanej, Wiśnicza i wielu innych). Nierozłącznym elementem krajobrazu są także licznie rozsiane cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej, pochodzące z lat 1915 - 1918. Tylko na terenie Powiatu Tarnowskiego znajduje się 106 takich obiektów cmentarnych. Część z nich stanowią dość dobrze zachowane cmentarze żydowskie.
Podczas wędrówek po Pogórzu uwagę zwracają również liczne kapliczki i krzyże przydrożne, często zabytkowe i wyjątkowo piękne. Najwięcej spotkamy ich w rejonie Rzepienników - Marciszewskiego, Strzyżowskiego, Biskupiego i Suchego.

Parki krajobrazowe

              Zespół Parków Krajobrazowych Pogórza w Tarnowie został utworzony 17 kwietnia 1997 roku. Zespół obejmuje swym działaniem trzy parki krajobrazowe (o łącznej powierzchni około 50 tys. ha.)

·    Wiśnicko-Lipnicki Park Krajobrazowy

·    Ciężkowicko-Rożnowski Park Krajobrazowy

·    Park Krajobrazowy Pasma Brzanki

Rezerwaty
Na terenie regionu tarnowskiego zlokalizowano 9 rezerwatów, a kolejnych 13 jest w fazie projektowania.

Rezerwaty isntniejący

1. Skamieniałe Miasto
2. Kamień Grzyb
3. Bukowiec
4. Torfy
5. Słotwina
6. Lasy Radłowskie
7. Styr
8. Debrza
9. Kamionna

Rezerwaty projektowane

10. Przystajnie Święcone
11. Nieprawie
12. Szafran Spiski
13. Jamna
14. Machowa Lipiny
15. Wielopolka
16. Kopaliny
17. Wieruszyce
18. Połom Duży
19. Kamienie Brodzińskiego
20. Magura
21. Żarnówka
22. Wzgórze Melsztyńskie