Ekonomia
1.1. Ekonomia jest nauką badającą, w jaki sposób ludzie (pojedynczo lub w zorganizowanych zespołach) wykorzystują zasoby będące w ich dyspozycji w celu zaspokajania różnorodnych potrzeb materialnych i niematerialnych.
1.2. Zaspokajanie potrzeb a gospodarowanie
1.2.1. O ile potrzeb może być nie skończenie wiele, o tyle zasoby umożliwiające zaspokojenie tych potrzeb są najczęściej (prawie zawsze) ograniczone.
1.2.2. Dokonywanie „wyborów ekonomicznych”
1.2.2.1. Dwa aspekty – negatywny i pozytywny: Aspekt pozytywny oznacza dokonanie wyboru jakie cele gospodarcze będziemy realizować oraz jakie zasoby przeznaczymy na osiągnięcie tych celów. Aspekt negatywny oznacza konieczność rezygnacji z innych celów, na osiągnięcie, których moglibyśmy przeznaczyć posiadane zasoby
1.3. Dobra – wytwarzane w procesie gospodarowania
1.3.1. Produkty – stają się w pełni własnością osoby wykorzystującej (samochód)
1.3.2. Usługi – czasowe wykorzystanie (komunikacja miejska) nie pozwalające wejść w posiadanie autobusu
1.3.3. Zapotrzebowanie na dobra => popyt na produkty i usługi => siła nabywcza konsumentów => dochody kupujących + ceny kupowanych dóbr
1.3.3.1. Kategoria potencjalna = ilość dóbr, które ludzie chcieliby posiadać, gdyby nie istniało zapotrzebowanie
1.3.4. Zasoby – to, to przy pomocy, czego, człowiek wytwarza wszelkie dobra
1.3.4.1. Zasoby ludzkie – ludzie wraz z ich umiejętnościami z doświadczeniami = najważniejszy składnik procesów produkcyjnych; najważniejsza cecha zdolność do uczenia się i poszerzania swojej wiedzy; gł. czynnik postępu technicznego w procesie produkcyjnym
1.3.4.2. Zasoby naturalne – dobra dane przez naturę, niewytworzone przez człowieka (ziemia, surowce naturalne, itp.); odnawialne i nieodnawialne; zastępowane przez syntetyczne substytuty i niesubstytutowalne
1.3.4.3. Zasoby kapitałowe – rzeczowe składniki procesów wytwórczych = środki pracy (maszyny, narzędzia, instalacje, urządzenia) + przedmioty pracy (surowce i półfabrykaty) + kapitał finansowy (środki pieniężne = gotówka, kredyt, papiery wartościowe)
1.3.5. Czynniki produkcji = zasoby = siła robocza, ziemia, surowce naturalne, kapitał rzeczowy
1.3.6. Technologia wytwarzanie dóbr = połączenie ze sobą odpowiednich zasobów koniecznych do wytworzenia odpowiednich dóbr w odpowiedni sposób Technologia produkcji wyznacza ilość i rodzaj zasobów koniecznych do wyprodukowania danego produktu; wyznacza również proporcje, w jakich zasoby te powinny być ze sobą połączone
1.3.7. Problem rzadkości zasobów i technologii - Ludzie podejmują decyzje dotyczące wykorzystania zasobów i technologii w procesie gospodarowania. Decyzje te podejmowane są w określonym momencie czasu. Suma takich momentów składa się na ciągłość procesów gospodarczych. W każdym momencie istnieje tylko pewna ilość ludzi zdolnych i chcących podjąć pracę, istnieje tylko określona ilość hektarów ziemi czy też określone zasoby surowców (węgla, rud metali, ropy naftowej, itp.).
1.3.7.1. Nie wszystkie zasoby mogą być wykorzystane w maks. stopniu
1.3.7.2. Nie każdy może wykorzystać najnowszą technologię (st. rozprzestrzenienia)
1.3.7.3. Problem rzadkości Zapotrzebowanie = ilość dóbr, które ludzie chcieliby posiadać w ciągu roku > Zdolności = ilość dóbr, które ludzie są zdolni wytworzyć;
1.3.7.4. Problem rzadkości występuje zawsze = wraz ze zwiększeniem zdolności produkcyjnych zwiększa się liczba ludności => zwiększa się zapotrzebowanie
1.3.8. Konieczność dokonywania wyborów
1.3.8.1. Ograniczoność zasobów i nieograniczoność potrzeb, które można zaspokoić przy pomocy wytworzonych w danym momencie produktów z dostępnych zasobów.
1.3.8.2. Wybór = co i jak produkować? = istota gospodarowania = problem rzadkości = const. => const. proces gospodarowania
1.3.8.3. Wybór = korzyści + koszty = Decydując się na podjęcie określonej działalności gospodarczej (podejmując produkcję danego dobra, decydując się na konsumpcję danego produktu) spodziewamy się osiągnąć pewne korzyści (zyski) z dokonanego wyboru. Równocześnie jednak każde osiągnięcie korzyści oznacza powstanie kosztu alternatywnego (kosztu utraconych korzyści). Konsument decydując się na zakupienie telewizora w tym miesiącu odniesie korzyść, jaką dostarcza mu możliwość oglądania programów telewizyjnych. Miesięczny dochód konsumenta jest jednak ograniczony i zakup telewizora oznacza rezygnację z zakupu innych dóbr, które także dostarczyłyby konsumentowi określonych korzyści.(KOSZT ALTERNATYWNY-> KONSUMENT i PRODUCENT- koszty z utraconych korzyści z odmiennego zastosowania posiadanych zasobów)
1.3.8.4. Granica możliwości produkcyjnych
1.3.8.4.1. Granica możliwości produkcyjnych (zasoby + technologia w danym momencie)
OG – maks. ilość dóbr wojskowych
OA – maks. ilość dóbr cywilnych
OI + OH – możliwa kombinacja jednostek dóbr wojskowych i cywilnych C+D+E+F- inne możliwe kombinacje jednostek cywilnych i wojskowych
Granica możliwości produkcyjnych wskazuje na alternatywne kombinacje dwóch grup produktów, które społeczeństwo jest zdolne wytworzyć w ciągu danego okresu czasu wykorzystując do tego w całości i w jak najlepszy sposób posiadane zasoby oraz technologie produkcji.
1.3.8.4.2. Kombinacje osiągalne i nieosiągalne przy danej technologii
krzywa AE – punkty maks. kombinacje dwóch dóbr jakie przy danej technologii można osiągnąć
OM – niepełne wykorzystanie dóbr (np. bezrobocie)
ON – wielkości produkcji nieosiągalne przy danej technologii i danych zasobach – mogą stać się osiągalne (nowe technologie, wzrost zasobów kapitału rzeczowego, siły roboczej – gł. czynniki wzrostu gosp.) – przesunięcie w ↑ granicy możliwości produkcyjnych
2 sposoby wzrostu gospodarczego:
intensywna – postęp technologiczny i organizacyjny
ekstensywna – zwiększanie ilości dostępnych zasobów przy wykorzystaniu dotychczasowej technologii produkcji – ograniczone np. przy zasobach naturalnych (ograniczona ilość ziemi pod uprawę) i zasobach ludzkich-(czas szkolenia)
Wybór przy intensywnym wzroście gospodarczym: konsumpcja vs inwestycje (tworzenie dóbr kapitałowych)
· postęp technologiczny wymaga nakładów
· restrukturyzacja + modernizacja = mniejsza konsumpcja (produkcja dóbr konsumpcyjnych)
· inwestycje przynoszą zwiększenie zdolności wytwórczych = zwiększenie produkcji dóbr kapitałowych i konsumpcyjnych
1.3.8.4.3. Korzyści i koszty
Rys.: decyzja o przeznaczeniu większych zasobów na produkcję dóbr wojskowych oznacza częściową rezygnację z produkcji drugiego rodzaju dóbr
Korzyści : zwiększenie bezpieczeństwa granic
Koszty: mniej dóbr konsumpcyjnych
Koszt alternatywny jest rosnący wraz z każda jednostką przeznaczaną na dane dobro.
Każdej korzyści (zyskowi) z podjętej decyzji gospodarczej towarzyszy
koszt alternatywny (koszt utraconych korzyści).
1.3.8.4.4. Podział wytworzonego produktu
1.3.8.4.4.1. Dystrybucja = logiczne następstwo procesu produkcyjnego => produkcja + podział = proces gospodarowania (konsumpcja vs inwestycja; kupno vs oszczędności)
1.3.8.4.4.2. Dystrybucja w danym okresie => granica możliwości podziału (kombinacje możliwe do osiągnięcia) => układ sił i stosunków społecznych (siła i polityka związków zawodowych; polityka podatkowa państwa; podział PKB w ramach
1.3.8.4.4.3. Podobnie jak po stronie produkcji także w zakresie podziału wytworzonego produktu mamy do czynienia z kombinacjami osiągalnymi nie osiągalnymi W momencie podejmowania decyzji; mamy do czynienia korzyściami i z kosztami alternatywnymi.
1.3.8.5. Alokacja zasobów (rozdzielanie) między różnorakie formy ich zastosowania w pr. produkcji i dystrybucji
1.3.8.5.1. Ekonomia zajmuje się problemem, jaki sposób społeczeństwo rozdziela (dokonuje alokacji) stosunkowo rzadkie zasoby, posiadające różnorodne zastosowania, w celu produkowania oraz w jaki sposób dzieli wytworzone dobra między członków tego społeczeństwa
1.3.8.5.1.1. 2 rodzaje analizy alokacji
1.3.8.5.1.1.1. analiza makroekonomiczna – na poziomie całego społeczeństwa, całej gospodarki narodowej
1.3.8.5.1.1.2. analiza mikroekonomiczna na – na poziomie pojedyńczych podmiotów gosp. (firmy, konsumenta)
1.3.8.5.2. Mikroekonomia - bada decyzje alokacyjne (podstawy podejmowania decyzji oraz skutki decyzji) podejmowane przez indywidualne podmioty gospodarcze. Decyzje indywidualne, działania poszczególnych producentów konsumentów łączą się ze sobą wyznaczając reakcje grupowe. Działania indywidualne nie zawsze są zgodne ze sobą, często są one sprzeczne i prowadzą do konfliktów, Jednakże właśnie splatanie się działań ludzkich, działań pojedyńczych podmiotów stanowi o działaniach grup całego społeczeństwa, a nie odwrotnie.
1.3.8.5.2.1. Analiza marginalna – posługiwanie się kategoriami marginalnymi – w rzeczywistości konsumenci rzadko decydują się na kupno 1 dobra, poszukują kombinacji wielu dóbr w ramach granicy ich możliwości nabywczych; dążą przy tym do osiągnięcia możliwie największych korzyści (maksymalizacja zysków + maksymalne zadowolenie => optymalizacja decyzji w procesie gospodarowania => korzyść (zysk) + koszt alternatywny) => każda zmiana decyzji ekonom. = zmiana zysku i kosztów; zmniejszenie / zwiększenie danego dobra o 1 jednostkę = zmiana korzyści = korzyść (zysk) marginalny (ZM)
1.3.8.5.2.2. Zasada optymalizacji = podst. zał.: gł. cel działalności gosp. ludzi = maks. zysku
1.: należy kontynuować / rozwijać realizowaną działalność gosp.
2.: należy ograniczyć rozmiary danej dziłalności gosp.
3.: sytuacja optymalna = osiągnięcie najlepszego w danych warunkach poziomu działalności gosp. = PUNKT RÓWNOWAGI PODMIOTU GOSPODARCZEGO (KONSUMENTA< PRODUCENTA)
W miarę powiększania rozmiarów działalności zmniejszają się korzyści marginalne natomiast koszty marginalne rosną. Odwrotnie jest w sytuacji spadku poziomu działalności — korzyści marginalne rosną natomiast koszty marginalne zmniejszają się.
1.3.8.5.2.3. Zasada malejących korzyści marginalnych
Zwiększenie spożycia z 4 do 5kg przynosi nam korzyść, jednakże jest ona mniejsza aniżeli w przypadku, kiedy nie konsumowaliśmy żywności w ogóle i podjęliśmy decyzję o zwiększeniu konsumpcji z O do 1 kg
Wraz ze wzrostem rozmiarów konsumpcji maleją korzyści osiągane ze zwiększania konsumpcji o dodatkową jednostkę — maleją korzyści marginalne.
Zasada malejących korzyści marginalnych jest odwracalna, ponieważ korzyści marginalne są mniejsze przy wyższym poziomie działalności (konsumpcji),dlatego przy niższym poziomie działalności korzyści marginalne są większe.
Krzywa korzyści całkowitych (zadowolenia z konsumpcji) rośnie wraz ze wzrostem ilości konsumowanej żywności. Wzrost korzyści całkowitych jest jednak coraz wolniejszy, a po osiągnięciu odpowiednio wysokich rozmiarów konsumpcji korzyści całkowite przestają wzrastać.
1.3.8.5.2.4. Zasada rosnącego kosztu marginalnego
Korzyściom z działalności gospodarczej towarzyszą zawsze koszty alternatywne. Wraz ze spadkiem korzyści marginalnych rośnie koszt marginalny (koszt marginalny = korszyści marginalne => spadek KM = wzrost KM)
Koszt całkowity konsumowania 2 jednostek odzieży = e+ d
Dalsze zwiększanie konsumpcji odzieży przynosi nam coraz mniejsze przyrosty korzyści (zadowolenia) przy równoczesnym wzroście kosztów marginalnych i całkowitych konsumpcji odzieży (kosztów rezygnacji z korzyści konsumpcji żywności, które rosną wraz ze spadkiem rozmiarów konsumpcji Żywności) Zmiany kosztów konsumpcji odzieży przedstawia wykres 5.
1.3.8.5.2.5. Zasada optymalizacji
1.3.8.5.2.5.1. optymalne rozwiązanie = maks. korzyści => porównanie KORZYŚCI i KOSZTÓW
Z powyższego przykładu ( 6) wynika, że maksymalne korzyści (zadowolenie) z konsumpcji odzieży uzyskujemy wówczas, kiedy różnica między korzyściami i kosztami całkowitymi jest największa. Następuje to przy konsumpcji 2,5 jednostek odzieży tygodniowo. Przy tym poziomie konsumpcji konsument maksymalizuje swoje korzyści netto. Warto zauważyć, iż jest to również poziom konsumpcji, przy którym następuje zrównanie się kosztów marginalnych z korzyściami marginalnymi.
!!!!!!!
Każdy podmiot gospodarczy dążący do maksymalizacji korzyści netto ze swej działalności powinien zwiększać ją lub zmniejszać, aż do momentu zrównania się korzyści marginalnych z kosztami marginalnymi.
1.3.8.5.2.6. Racjonalność rzeczywista i proceduralna
1.3.8.5.2.6.1. Podmiot gosp. (producent, konsument) podejmuje decyzje odnośnie swej działalności w sposób racjonalny i dąży do maksymalizacji korzyści
1.3.8.5.2.6.2. Racjonalność podmiotu gosp. = zbieranie i analizowanie przy pomocy rozumu wszystkich inf. niezbędnych do podjęcia decyzji
1.3.8.5.2.6.3. Rzeczywistość: nieustanny postęp, ograniczona informacja, podejmowanie decyzji w warunkach niepewności, konieczność ponoszenia ryzyka; racjonalne działanie = minimalizowanie ryzyka
1.3.8.5.2.6.4. Racjonalność rzeczywista = wynik wyboru; wybór = racjonalny => kiedy wybrane rozwiązanie prowadzi dokładnie do maksymalizacji zysku
1.3.8.5.2.6.5. Racjonalność proceduralna = proces wyboru; wybór = racjonalny => kiedy rzeczywiste podmioty (ludzie) wybierają metody przybliżające do osiągnięcia maks. korzyści z swej działalności
2.1. Rynek: miejsce spotkania podmiotów gosp.; podlega prawu popytu i podaży; kształtuje ceny dóbr i relacje cen- inf. o alokacji zasobów; koryguje decyzje podmiotów dążąc do stanu równowagi
2.2. Metoda analizy ekonomicznej
2.2.1. Abstrakcja teoretyczna – uproszczenie złożonej rzeczywistości gospodarczej do postaci syntetycznego modelu gospodarczego złożonego z najistotniejszych jej elementów
2.2.2. Model ekonomiczny – narzędzie do tworzenia syntetycznego obrazu zjawisk ekonomicznych; pozwala analizować powiązania między podmiotami i analizować ich zachowania w rzeczywistości gosp.
2.2.3. Możliwość eksperymentowania gosp. bez ponoszenia kosztów
2.3. Model gospodarki rynkowej: gospodarki rynkowej.
2.4. Najważniejsze założenia modelu gospodarki rynkowej są następujące:
2.4.1. model dotyczy gospodarki rynkowej w warunkach kapitalizmu! tzn. w warunkach takiego systemu społeczno-gospodarczego, gdzie większość zasobów jest własnością prywatną
2.4.2. gospodarka składa się z dwóch grup podmiotów gospodarczych — gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw;
2.4.3. rynek dzieli się na rynek dóbr (konsumpcyjnych i kapitałowych) oraz na rynek zasobów
...
andzia-300190