ANNALES

   UNIVERSITATIS  MARIAE  CURIE-SKŁODOWSKA

LUBLIN - POLONIA

VOL.LVIIII, suppl. XIII, 71                                                 SECTIO D                                                                                                                                      2003

Zakład Zarządzania Pielęgniarstwem, Instytut Pielęgniarstwa1

Zakład Żywienia Człowieka, Instytut Zdrowia Publicznego2

Zakład Pielęgniarstwa Środowiskowego, Instytut Pielęgniarstwa3

Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wydział Ochrony Zdrowia

Department of Management Nursing, Institute of Nursing1

Department of Human Nutrition, Institute of Public Health2

Department of Community Nursing, Institute of Nursing3

Jagiellonian University Medical College, Faculty of Health Care

Genowefa Gaweł 1, Beata Piórecka2, Anna Rak1, Anna Nowacka1, Halina Motyka3, Małgorzata Schlegel-Zawadzka2

The knowledge of nurses on the nutrional risk

of coronary heart diseases

Wiedza pielęgniarek na temat żywieniowych czynników ryzyka

chorób układu krążenia

Wstęp

Zapobieganie chorobom układu krążenia poprzez działania prewencji pierwotnej oraz wczesnej wtórnej może przyczynić się do zmniejszenia wysokiej zapadalności i śmiertelności z powodu tych chorób. Pobyt pacjenta w zakładzie opieki zdrowotnej związany z niezbędną diagnostyką oraz wprowadzeniem właściwego postępowania leczniczego powinien zostać również wykorzystany na przekonanie chorych do zmiany niekorzystnych czynników stylu życia, w tym nawyków żywieniowych. Tłuszcze pożywienia, niedobór błonnika i witamin antyoksydacyjnych w diecie oraz występowanie błędów żywieniowych mają główne znaczenie w wielu chorobach tzw. dietozależnych (Hasik, 2000). Szereg autorów wskazuje na pozytywne efekty edukacji żywieniowej prowadzonej przez personel medyczny: lekarzy, dietetyków oraz pielęgniarki. W badaniach przeprowadzonych przez Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie potwierdzono, że większość z badanych chorych na schorzenia dietozależne jest świadoma, iż zmiana sposobu żywienia może przyczynić się do poprawy stanu ich zdrowia. (Ciok, Kamińska, 2001)

Celem niniejszej pracy było określenie odżywiania jako czynnika stylu życia w badanej grupie pielęgniarek w odniesieniu do ich wiedzy na temat przyczyn powstawania chorób układu krążenia (ch.u.k.). Postawiono następujące pytania problemowe:

1.       Czy badana grupa pielęgniarek prowadzi zdrowy styl życia?

2.       Jaki jest poziom wiedzy żywieniowej pielęgniarek na temat profilaktyki ch.u.k.?

Materiał i metody

W badaniu posłużono się anonimową ankietą składająca się z dwóch części. Cześć I – kwestionariusz dotyczyła stylu życia a druga wiedzy pielęgniarek na temat czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca. Ankietę wypełniło 56 pielęgniarek, średnia wieku badanej grupy wyniosła 39,3 ± 9,1 lat (min. 27 lat – max. 61 lat). Badania zostały przeprowadzone w II kwartale 2002 roku wśród pielęgniarek zatrudnionych w szpitalach na terenie miasta Krakowa. W analizie statystycznej zebranego materiału wykorzystano elementy statystyki opisowej. Oceny częstości spożycia wybranych grup produktów spożywczych dokonano przy zastosowaniu skali punktowej oraz obliczono częstość odpowiedzi na poszczególne pytania ankiety. Wyliczono współczynniki korelacji rang Kendalla pomiędzy poszczególnymi wartościami uzyskanymi z ankiet. W przypadkach wymagających testowania hipotez przyjęto poziom istotności p £ 0,05. Obliczenia wykonano przy użyciu pakietu statystycznego Statistica 6,0 wykorzystując moduły „statystyki podstawowe i tabele” oraz „statystyki nieparametryczne”.

Wyniki

Dla oceny stanu odżywienia badanej grupy obliczono BMI, które średnio w grupie wynosiło 24,2 ± 3,9 (min. 17,2 – max. 33,3). BMI wskazujące na nadwagę wykazano u 14 osób (25,5 %) a otyłość u 6 osób (10,9 %).  Pielęgniarki oceniły również swoją masę ciała. I tak, 25 osób (44,6 %) uważa że ich masa jest prawidłowa, 26 osób (46,4 %) ocenia, że ma nadwagę, dwie osoby (3,6 %) wskazały otyłość a na niedowagę 3 osoby (5,4%). Najczęściej wybieranym tłuszczem do smażenia przez badaną grupę 75,0% były oleje roślinne, natomiast do smarowania pieczywa 44,6% osób stosuje masło, a 39,2% badanych margaryny kubkowe, pozostałe osoby nie smarują pieczywa. Na pytanie ankiety „czy usuwa Pani tłuszcz z porcji mięsa?”, tak odpowiedziało 64,3 % respondentek. Badana grupa dokonała samooceny „czy uważa, że odżywia się zdrowo?”. Około 60 % pielęgniarek podało odpowiedz „nie”, a pozostałe 40%  oceniło swoje żywienie jako prawidłowe. Liczba spożywanych w ciągu dnia posiłków przez badaną grupę kształtowała się następująco: 3 posiłki dziennie spożywało 59 %, 4 i więcej  23%, natomiast 18% pielęgniarek jadło mniej niż 3 posiłki dziennie. Częstość oraz procent odpowiedzi dotyczących potwierdzenia spożywania poszczególnych posiłków w ciągu dnia przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Częstość w skali dwustopniowej (2 – tak, 1- nie) i % odpowiedzi

potwierdzających spożywanie przez pielęgniarki poszczególnych posiłków w ciągu dnia

W pytaniu dotyczącym regularności posiłków 40 osób (71,4%) odpowiedziało, że nie jada regularnie podstawowych posiłków w ciągu dnia. Występuje korelacja pomiędzy spożywaniem obiadu i podwieczorków (r = - 0,27; p < 0,01) oraz pomiędzy podwieczorkiem a zjadaniem kolacji (r = - 0,23; p< 0,05). Zjadanie kolacji kojarzone jest z regularnością spożywanych posiłków (r = 0,18; p < 0,05). Wykazano również korelację pomiędzy liczbą spożywanych posiłków a częstością zjadania warzyw i owoców w ciągu dnia (r = 0,25; p < 0,01) W ocenie częstości spożywania warzyw i owoców stwierdzono, że 2 i więcej razy dziennie jadło surowe warzywa i owoce  23,6% badanych, a raz dziennie 76,4 %. Wykazano korelację pomiędzy wzrostem średniego dochodu w rodzinie badanej grupy a zdrowym odżywianiem (r = - 0,21; p<0,05). W części II ankiety dotyczącej oceny wiedzy żywieniowej pielęgniarek i wpływu żywienia na powstawanie chorób układu krążenia 96 % badanych potwierdziło związek pomiędzy nieprawidłowym odżywianiem a występowaniem chorób układu krążenia. Oceniono również znajomość źródeł jednej z głównych witamin antyoksydacyjnych - witaminy C, wyniki przedstawiono w tabeli 2.

Tabela 2.  Częstość podawania w skali dwustopniowej (2 – tak,1 – nie)

przez pielęgniarki  produktów bogatych w witaminę C