Potrzeba czujności w obliczu niespodziewanej paruzji (1Tes 5,1-11).
w tym fragmencie wyraz PARUZJA nie występuje. Zamiast tego: dzień Pański, dzień.
Temat 1: Autentyczność listu:
G. Friedrich- warstwa myślowa i słownictwo przemawiają za nieznanym autorem tego fragmentu, który chciał skorygować myślenie Pawła nt. paruzji.
Słownictwo:
- niepawłowe lub występujące u Pawła rzadko:
chronos- czas; złodziej; brać lub otrzymać- u Pawła zawsze w pozytywnym znaczeniu, tu: znaczenie zaskoczenia, napadu;
- zaczerpnięte z tradycji: czasy i chwile;
- obrazy: złodzieja przychodzącego w nocy; bólów brzemiennej kobiety; nakładania zbroi;
- przeciwstawne wyrażenia: światłość i ciemność; spać – czuwać, upijać się – być trzeźwym.
POZA TYM o ile w 1 Tes 4,13-18 autor wskazuje, że paruzja nastąpi jeszcze za jego życia, to w 1 Tes 5,1-11 autor liczy się ze swoją śmiercią.
WSZYSTKO TO WSKAZUJE NA NIEPAWŁOWE AUTORSTWO TEGO FRAGMENTU- TWIERDZI G. FRIEDRICH.
JEDNAK: WSZYSTKO INNE WSKAZUJE NA TO, ŻE TEN FRAGMENT JEST JEDNAK KONTYNUACJĄ POPRZEDNIEGO :
wspólny temat, „de” nawiązuje do poprzedniego fragmentu, obydwa zawierają na początku termin „bracia”, jest podobna konstrukcja pouczeń.
Temat 2: Struktura 1 Tes 5,1-11jako odrębnej jednostki literackiej:
Cały ten fragment jest bardziej rozbudowany od 1 Tes 4,13-18.
Wewnętrzną spójność perykopy podkreślają:
wspólne i powtarzające się tematy, wyrażenia o potrzebie czuwania: dzień-noc, światło-ciemność, pokój i bezpieczeństwo-zagłada i ból, spanie-czuwanie;
elementy syntaktyczne;
i wreszcie dio J.
Były jeszcze próby aby dzielić ten mały fragment na mniejsze jednostki.
OSTATECZNIE: 1 TES 5,1-3 JEST WPROWADZENIEM, W TYM w. 1 JEST ZAPOWIEDZIĄ TEMATU. CAŁY FRAGMENT JEST SPÓJNY I INTEGRALNY.
Autor chciał wskazać przy czynach synów dnia zarówno na środki ( wiara, miłość, nadzieja zbawienia ) jak i na fundament – Pan nasz Jezus Chrystus.
Temat 3: Nieznany czas nastania „dnia Pańskiego”:
Mimo podobieństw z poprzednią perykopą (1 Tes 4,13-18) Paweł nie podejmuje tu problemu losu zmarłych lecz zagadnienie paruzji i zakłada pewien stan wiedzy u adresatów.
Powstaje pytanie: czy Tesaloniczanie prosili P. o wyjaśnienia, czy on sam od siebie o tym pisał?
Jedni: „ nie potrzeba wam pisać”-5.1- a więc nie prosili bo wiedzieli sami.
Inni: podobna formuła jest w 1 Tes 4,9 w kontekście braterskiej miłości, czyli nic ona nie sugeruje.
Inni: ironiczna wypowiedź Apostoła.
CZAS PARUZJI: P. przemilcza tę sprawę, nie chce wprowadzać niepotrzebnego lęku, który mógł wyniknąć z 1 Tes 4,13-18.
PROBLEM Z WYRAŻENIEM „ O CZASACH I CHWILACH”: ma ono swoje źródło w ST. Potem do lit żyd.- do judaizmu hellenistycznego- do tekstów qumrańskich i chrześcijaństwa.
Ciekawa jest hipoteza s. Bieleckiego: chronos- odnosi się do czasów pustych i jałowych;
kairos- do czasów przynoszących zbawienie.
Wielu biblistów określa te terminy jako HENDYJADYS, czyli synonimy lub prawie synonimy.
Autor zakłada wiedzę a nawet pewność nadejścia dnia Pana u adresatów. Ta wiedza jest wynikiem głębokiej wiary Tesaloniczan.
KILKA OBRAZÓW
Metafora „dzień Pana”(hemera Kyriou): nie mówi iom jhwh ale termin kyrios odnosi do Chrystusa. Na pewno chodzi o paruzję. Dlaczego Pan ma się pojawić jak złodziej w nocy?(nigdy terminu złodziej nie odnoszono do Boga)- chodzi o element zaskoczenia.
Są pewne podobieństwa z Ew. Synopt.: MT24,43-44.
TAK-JAK: niespodziewanie przychodzą bóle na rodzącą; kiedy będą mówić „pokój i bezpieczeństwo” . NIEOCZEKIWANIE.
CZY WYRAŻENIE „POKÓJ I BEZPIECZEŃSTWO” POCHODZI OD PAWŁA CZY NIE, A JAK NIE TO OD KOGO?
Po pierwsze to kto będzie mówił „pokój i …”- Paweł nie ma na myśli żadnej konkretnej grupy.
Podobne wyrażenie u Jr 6,14:”pokój, pokój”. Paweł zamienił drugi wyraz na termin „bezpieczeństwo” .
CHODZI O ALUZJĘ DO PRZEŚLADOWAŃ W TESALONICE: wrogowie chrześcijan posługiwali się terminem „pokój i bezpieczeństwo” i w ten sposób wychwalali pax romana zapewniające spokojne życie w imperium rzymskim.
CZYLI: Paweł posługując się tym hasłem wskazał, że nadejście Pana zburzy błędne wyobrażenia o pokoju .
POWIĄZANIA 1 TES … Z TRAD. SYNPOTYCZNĄ:
wyrazy: złodziej, niespodzianie, przyjść, uciec- myśl o niespodziewanym przyjściu Pana jest wspólna szczególnie z Mt.
OBRAZ RODZĄCEJ KOBIETY: nigdzie indziej nie występuje (chociaż ten obraz jest znany w trad. żydowskiej: w ST i apokryfach. W LIŚCIE Do GAL jest mowa o rodzeniu w bólach, ale nie o kobiecie rodzącej.
Temat 4: Eschatologiczna pareneza (pouczenie) 1 Tes 5,…
Niektórzy dostrzegli tu parenezę chrzcielną.
Omówimy ten problem w trzech pktach:
1. Sytuacja adresatów 5,4-5
2. Wezwanie do czujności 5,6-8
3. Zbawcze dzieło Chrystusa 5,9-10.
SYTUACJA ADRESATÓW 5,4-5:
Paweł mówi do nich: wy; bracia. Przez to wzmacnia kontrast m-dzy nimi a tymi którzy mówią „pokój i bezpieczeństwo”.
Ci którzy przyjęli Ewangelię nie sa już w ciemności ( skotos –określenie rzadkie), są synami światłości- kontrast wzrasta.
CIEMNOŚĆ- ODDALENIE SIĘ OD BOGA, NIEPOSŁUSZEŃSTWO. Dla nich ciemności nie są groźne. Ich ów dzień nie zaskoczy (trwa chyba jakaś walka, próba)
Tesaloniczanie nie muszą się bać, Paweł jest pewien, że oni sami myślą w ten sam sposób.
SYNOWIE DNIA- SKĄD TO SIĘ WZIĘŁO?
- synowie światłości pojawia się 2 x NT;
- synowie dnia- to hapax legomenon utworzony przez Pawła;
- „synowie…..” -to idiom hebrajski, patrz: Jl, Mi – synowie ludzcy; PS 29 – synowie Boży – stosowany dla wyrażenia przynależności.
CZYLI: synowie dnia ma eschatologiczny wydźwięk, poch. od „dzień Pański”.
I JESZCZE JEDNO: „nie jesteśmy już synami nocy…”- Paweł solidaryzuje się z adresatami.
On też żyje w atmosferze oczekiwania.
WEZWANIE DO CZUJNOŚCI 5,6-8
Uwaga: przeto, dlatego- występują w NT tylko u Pawła.
Skoro należą do dnia- nie wypada żeby spali, jak inni, ale mają czuwać.
Wyraz „spać” (katheudein)- pojawia się często tutaj. W 1 Tes 4,13.14.15 ma on znaczenie śmierci- popełnianiu zła. Natomiast czuwać i być trzeźwym jest w Ew. Synopt. (gł. u Lk) w zn. eschatologicznym. Chodzi o wyjście na spotkanie, trzeba być gotowym.
wzywa ich by byli trzeźwi – nephein. Chodzi o to by być rozsądnym, o postawę kontroli nad sobą wśród różnych trudności, o posłuszeństwo. Mają być odziani w pancerz wiary i miłości oraz hełm nadziei zbawienia – odwołuje się do obrazu żołnierza. CZYLI chrześcijanin w Tesalinikach ma być całkowicie zaangażowany w walkę ze złem i walke o dobro Czy ten obraz jest wzięty z Mdr 5,17-20 czy Trito-Iz 59,17?
Trito-Iz: Paweł
mówi o jhwh - o Chrystusie
pancerz sprawiedliwości - wiary i miłości
hełm zbawienia - hełm nadziei zbawienia
brak triady wiary nadziei i miłości - tu są wyeksponowane
Paweł uważa je za filar postawy Tes podczas prześladowań. Nadzieja jest na końcu- nadany jest jej wymiar eschatologiczny.
soteria – pojawia się tu raz za razem. Wcześniej Paweł operował tylko ideą zbawienia. Nie chciał używać terminów abstrakcyjnych, dlatego wcześniej posługiwał się tylko konkretnymi obrazami.
ZBAWCZE DZIEŁO CHRYSTUSA 5,9-10
Ważne stwierdzenie soteriologiczne- Bóg daje nam szansę zbawienia (kłaść, umieszczać, stawiać). Dosłownie można przetłumaczyć ten fragment: umieścił nas Bóg w sytuacji zbawienia. W ten sposób unikamy określenia ”przeznaczył” i problemu predestynacji.
Ci którzy nie czuwają zasługuja na gniew- idea gniewu Bożego jet często gl. w Rz Jest to oczywiście antropomorfizm. Osiągnięcie zbawienia- znaczenia wskazuja na to, że adresaci są umieszczeni w sytuacji osiągania zbawienia- to ważne, nie posiadają go w pełni. Otrzymamy to przyszłe zbawienie przez Chrystusa.- najważniejsze sformułowznie soteriologiczne w całej perykopie. Mógl ją Paweł zaczerpnąć z wcześniejszych tradycji.
ANTYTEZA: Jezus za nas umarł, abyśmy czy żywi, czy umarli razem z Nim żyli. Zbawczy plan Boga w pełni się zrealizuje kiedy chrześcijanie będą w pełni zjednoczeni z Chrystusem. Może to oznaczać też, że już teraz jesteśmy zjednoczeni z Nim.
w ZAKOŃCZENIU: weawanie do wzajemnego zachęcania się i budowania. Pocieszajcie się- u Pawła dość często występuje. Oznacza zachęcać, dodawać odwagi. Wyraża troskę Pawła, zachęca tez do wzajemnego upominania się.
Budujcie- określanie eklezjalne. Podkreśla wspólnotowy wymiar. Potrzebna jest wzajemna odpowiedzialność jednych za drugich. Na koniec Paweł nie szczędzi im pochwał.
eliros