Zeszyty Studenckiego Ruchu Materiały 15 Sesji Studenckich
Naukowego Akademii Kół Naukowych Akademii
Świętokrzyskiej Świętokrzyskiej
im. Jana Kochanowskiego im. Jana Kochanowskiego
w Kielcach, 2006 w Kielcach, 2006
Grzegorz Wałek
Student II roku geografii
Studenckie Koło Naukowe Turystyki „Bez Nazwy”
Akademia Świętokrzyska
im. Jana Kochanowskiego w Kielcach
Recenzent: dr Artur Zieliński
Perspektywy uprawiania sportów ekstremalnych i turystyki kwalifikowanej w okolicach Kielc
Streszczenie:
Sporty ekstremalne i turystyka kwalifikowana stają się w Polsce coraz bardziej popularne. W dużych miastach powstają firmy, kluby i stowarzyszenia zajmujące się uprawianiem i promocją tego typu aktywności. Popyt na te usługi ciągle rośnie, powstał prężnie rozwijający się rynek z głównymi ośrodkami w Warszawie i Krakowie. Również okolice Kielc posiadają bardzo dobre warunki do uprawiania turystyki aktywnej i sportów ekstremalnych. Wpływa na to charakterystyka miasta Kielce położonego w atrakcyjnym przyrodniczo regionie. Kielce są także znaczącym ośrodkiem akademickim (ponad 40 000 studentów) co ma istotne znaczenie dla rozwoju ww. form spędzania wolnego czasu.
Słowa kluczowe:
turystyka kwalifikowana, sporty ekstremalne, infrastruktura turystyczna, infrastruktura sportowa, zagospodarowanie terenu.
Tekst pracy:
Początek trzeciego tysiąclecia charakteryzuje się natłokiem obowiązków związanych z nauką i pracą. Społeczeństwo poszukuje ucieczki od stresu i zatłoczonych miast. Ludzie coraz częściej wybierają alternatywne metody spędzania wolnego czasu. Zamiast siedzieć przed telewizorem poszukują mocnych wrażeń, bliskości z przyrodą, radości i satysfakcji płynącej z aktywności na świeżym powietrzu. Dlatego też coraz większą popularnością cieszą się turystyka kwalifikowana i blisko związane z nią sporty ekstremalne.
Turystyka kwalifikowana jest najwyższą formą specjalizacji turystycznej w wybranej dyscyplinie. Jej uprawianie wymaga specjalnego przygotowania psychofizycznego, zahartowania na trudy, umiejętności zachowania się w terenie i obiektach turystycznych, a w niektórych przypadkach umiejętności posługiwania się sprzętem turystycznym, głównie lokomocyjnym. Celem działalności turysty kwalifikowanego jest wypoczynek, rekreacja, doskonalenie zdrowia, wydolności i sprawności fizycznej oraz wszechstronne poznanie kraju. Turystyka kwalifikowana najbardziej zbliża człowieka do przyrody i tym samym najskuteczniej regeneruje jego siły psychofizyczne. To najdoskonalsza forma świadomie i celowo uprawianej turystyki. Turystyka kwalifikowana rozwija się od lat 40 XX w.
Sporty ekstremalne to sporty, których uprawianie wiąże się z większym ryzykiem niż w innych dyscyplinach. Zazwyczaj wymagają ponadprzeciętnych zdolności fizycznych i/lub psychicznych oraz odpowiedniego przygotowania. W większości przypadków zachowanie odpowiednich metod działania i środków bezpieczeństwa pozwala obniżyć zagrożenie do minimum.
Na przełomie XX i XXI w. społeczeństwo przez nieustanny postęp cywilizacyjny i szybki, stresujący tryb życia poszukiwało coraz to nowych emocji. Zwiększanie zainteresowania sportami ekstremalnymi było rzeczą naturalną. Centrami ich rozwoju stały się Stany Zjednoczone i Nowa Zelandia. Sporty ekstremalne najczęściej uprawiane są przez mieszkańców państw uprzemysłowionych, silnie rozwiniętych gospodarczo o znaczącym dochodzie narodowym.
Do najpopularniejszych sportów ekstremalnych można zaliczyć:
1. Wspinaczkę
- bouldering (krótka wspinaczka bez asekuracji linowej obejmująca kilka trudnych technicznie przechwytów)
- wspinaczka skalna
- wspinaczka lodowa
- taternictwo
- alpinizm
- himalaizm
2. Narciarstwo ekstremalne
- ski alpinizm
- zjazdy ekstremalne
3. Spływy sportowe
- rafting (spływy pontonowe dzikimi górskimi rzekami)
- canyoning (pokonywanie wodospadów i progów wodnych na górskich rzekach przy użyciu skoków, ślizgów i technik linowych)
- hydrospeed (spływ na polietylenowej desce dziką górską rzeką)
- kajakarstwo górskie
4. Spadochroniarstwo
- base jumping (skoki spadochronowe z wysokich klifów, skał, budynków)
5. Lotniarstwo i paralotniarstwo
6. Bungee
- bungee jumping
- dream jumping (skoki bungee z wieżowców)
- wystrzeliwanie (użycie bungee jak procy)
- bungee-run (w specjalnym korytarzu naciąganie liny bungee do granic swoich możliwości)
7. Nurkowanie
- free diving (nurkowanie swobodne, bez akwalungu)
- nurkowanie z butlą
8. Le Parkour (tzw. „wolne bieganie” z wykorzystaniem miejskiej infrastruktury jako specyficznego toru przeszkód)
9. Windsurfing
10. Quady (jazda na małych terenowych czterokołowcach)
11. Jazda ekstremalna na motocyklu
12. Jazda ekstremalna na rowerze
- downhill (zjazd na czas ze stromego wzgórza)
- dirt jumping (akrobacje i skoki na zbudowanych z ziemi skoczniach)
13. Speleologia (traktowana jako sport)
14. Zorbing (toczenie się wewnątrz dmuchanej, plastikowej kuli)
Podkreślone dyscypliny można uprawiać w promieniu 15km od Kielc.
Powyższa lista obejmuje tylko najpopularniejsze sporty ekstremalne. Nie sposób wymienić ich wszystkich, ponieważ co dzień rodzą się nowe ich rodzaje i nowe sposoby wykorzystania już dostępnych narzędzi (np. roweru, liny).
W Kielcach czynnie działa kilka organizacji, które zrzeszają fanów różnych dyscyplin sportów ekstremalnych. Są to między innymi: Speleoklub Świętokrzyski, Świętokrzyski Klub Alpinistyczny, MTB Kielce, Aeroklub Kielecki, Szkoła Nurkowania Manta.
Region Świętokrzyski posiada doskonałe warunki przyrodnicze do uprawiania sportów ekstremalnych i turystyki kwalifikowanej. Zalesiony, pagórkowaty teren daje możliwości do uprawiania między innymi narciarstwa biegowego, biegów na orientację, turystyki pieszej i sportów rowerowych. Odkrywki i nieczynne kamieniołomy stwarzają pole do popisu dla wspinaczy, speleologów i osób uprawiających ekstremalne sporty rowerowe. Duże zbiorniki wodne pozwalają na nurkowanie. Wszystkie te walory przyrodnicze stwarzają duże możliwości.
Propozycje zagospodarowania okolic Kielc pod kątem uprawiania turystyki kwalifikowanej:
1. Wytyczenie szlaków do uprawiania narciarstwa biegowego. Zorganizowanie zaplecza sprzętowego -wypożyczalnie sprzętu. Możliwość lokalizacji szlaków: pasma Dymińskie, Posłowickie, Zgórskie; tereny leśne na obszarze Kielce – Zagnańsk.
2. Propagowanie turystyki rowerowej. W okolicach Kielc oraz w samych Kielcach nie ma wystarczającej ilości szlaków i ścieżek rowerowych. Szlaki obecnie prosperujące są przeładowane. Stwarzają przez to realne zagrożenie dla użytkowników. Nieodzowne jest wytyczenie nowych szlaków rowerowych na terenie miasta Kielce i okolic oraz utrzymanie starych szlaków. Przygotowanie wypożyczalni oraz parkingów rowerowych na terenie Kielc.
Możliwość przebycia na rowerze dosyć długiego dystansu w ciągu jednego dnia daje podstawy wytyczenia ciekawych tras obejmujących aspekty przyrodnicze, kulturowe i krajoznawcze Regionu Świętokrzyskiego lub samych Kielc. Można stworzyć w ten sposób interesujące rowerowe ścieżki dydaktyczne.
Możliwości przeprowadzenia tras: trasa 1: rezerwat Wietrznia – rezerwat Kadzielnia – rezerwat Biesak-Białogon – rezerwat Karczówka – rezerwat Ślichowice – rez. Sufraganiec; trasa 2: Chęciny - rezerwat Zalejowa – jaskinia Raj – rezerwat Ciosowa – rezerwat Sufraganiec – Kielce.
3. Wyznaczenie punktów służących do organizowania biegów na orientację. Punkty najlepiej jest wyznaczyć w ten sposób, aby można było z nich korzystać poruszając się pieszo, na rowerze lub na nartach biegowych. Dobrym terenem do wyznaczenia tras biegów na orientację są lasy na obszarze Kielce – Zagnańsk.
Propozycje zagospodarowania okolic Kielc pod kątem uprawiania sportów ekstremalnych.
Wymienione poniżej propozycje nie obejmują wszystkich dyscyplin zaznaczonych na liście sportów ekstremalnych. Zwracają one uwagę na te dyscypliny czy przedsięwzięcia, przy których potrzebna jest specjalna infrastruktura i które cieszą się największym zainteresowaniem. Przez to także stwarzają największe możliwości rozwoju.
1. Wspinaczka skalna i bouldering.
Kielce posiadają dobre warunki do uprawiania tych sportów. Tworzą je głównie obiekty pochodzenia antropogenicznego – dawne kamieniołomy. Miejscami najczęściej odwiedzanymi przez wspinaczy są: Kadzielnia, Stokówka, Kamieniołomy na Zalejowej, Ciosowa i Wykień.
Klimat Polski powoduje niestety, że sezon wspinaczkowy jest dosyć krótki. Rozpoczyna się on przeważnie w kwietniu a kończy w październiku. Dodatkowo, aby umożliwić wspinanie się, muszą panować dobre warunki atmosferyczne - przede wszystkim brak opadów.
Dla osób uprawiających wspinaczkę bardzo ważny jest całoroczny trening. Niezbędne jest więc zapewnienie im zaplecza w postaci dobrze przemyślanych i urozmaiconych sztucznych ścianek treningowych w zamkniętych pomieszczeniach. Obiekty takie umożliwiają trening przy każdych warunkach pogodowych. W Kielcach są 3 niewielkie sztuczne ścianki, lecz nie spełniają one swojej roli. Dwie z nich znajdują się w szkołach, nie są one w ogóle lub prawie wcale udostępniane dla kieleckiego środowiska wspinaczkowego. Ze względu na brak wyszkolonej obsługi, uczniowie szkół także z nich nie korzystają. Trzecia ścianka jest zbudowana pod gołym niebem, co całkowicie niweluje jej użyteczność.
Idealnym rozwiązaniem było by wybudowanie dużego obiektu udostępnionego całorocznie. Na obszarze pomiędzy Krakowem a Warszawą nie ma rozwiniętej infrastruktury do treningu wspinaczkowego. Sporadycznie występują prywatne, nie udostępniane sztuczne ścianki, znajdujące się najczęściej w piwnicach i na poddaszach domów. Duży, ogólnie udostępniony obiekt gwarantowałby zainteresowanie środowiska wspinaczkowego, nie tylko z Kielc, ale także z miejsc oddalonych nawet o kilkadziesiąt kilometrów. Inwestycja taka mogłaby osiągnąć wymierne korzyści finansowe. Dobrym tego przykładem jest krakowskie Centrum Wspinaczkowe Reni Sport. Wytrenowała się tam czołówka polskich wspinaczy, którzy osiągają bardzo dobre wyniki zarówno we wspinaczce sportowej w Polsce jak i na arenie międzynarodowej.
2. Jazda ekstremalna na rowerze.
Ekstremalne odłamy kolarstwa – downhill i dirt są bardzo prężnie rozwijającymi się dyscyplinami w naszym Kraju. Również w Kielcach jest duża grupa ludzi uprawiających te sporty. Większość z nich zrzeszona jest w klubie „MTB Kielce”.
Chociaż okolice Kielc mają bardzo dobre warunki przyrodnicze do uprawiania dyscyplin kolarstwa ekstremalnego to jednak potrzebne jest odpowiednie przygotowanie tras. Za jeden z przykładów może posłużyć trasa zjazdowa na górze Telegraf. Członkowie klubu MTB Kielce z własnych funduszy i nakładem własnej pracy wybudowali na tej trasie odpowiednie przeszkody i poprawki przygotowując ją do uprawiania downhillu. Stworzyli przez to unikalne miejsce w Polsce. Trasa przyciągała amatorów ekstremalnej jazdy na rowerze z całej Polski – między innymi z Warszawy, Trójmiasta i Katowic. Niestety, pomimo wielu starań członków MTB Kielce, władze miasta nie zgodziły się na legalizację projektu trasy na Telegrafie. W czerwcu 2005r. została ona wyburzona. Tym samym Kielce pozbyły się wartościowego miejsca, przyciągającego uwagę wielu ludzi i mogącego stanowić podstawę dla organizacji zawodów downhillowych. Telegraf jest jedynym miejscem w regionie, które stwarza odpowiednie warunki do uprawiania profesjonalnego downhillu.
W naszym regionie brakuje również torów dirtowych, bardzo podobnych w swojej budowie do torów motocrosowych. Dobrym miejscem na lokalizację takiego toru są południowe zbocza Pasma Szydłówkowskiego. Obecnie na tych terenach ćwiczą motocrosowcy, lecz nie ma tam jeszcze żadnej przemyślanej w tym celu zabudowy.
3. Park linowy.
Park linowy, z angielskiego High Ropes Course, jest konstrukcją posiadającą sztucznie wytworzone przeszkody z drewna, lin oraz cięgien stalowych. Instalacja ta jest swoistego rodzaju torem przeszkód o zróżnicowanych stopniach trudności położonym na wysokości ok. 8 – 10m nad poziomem gruntu. Nad bezpieczeństwem zabawy czuwa wyspecjalizowana kadra instruktorów, sama budowa parku jest przeprowadzana przez firmy mające specjalne uprawnienia zezwalające na budowę tego typu obiektów. Parki linowe są przeznaczone dla różnych odbiorców – pojedynczych osób, grup zorganizowanych, firm, rodzin, grup pracowniczych, zrzeszeń i klas szkolnych. Ćwiczenia w parku linowym pozwalają na przełamanie lęków, uczą pracy zespołowej i wspólnej odpowiedzialności za powierzone zadania. Rozwijają umiejętności komunikowania się pomiędzy członkami zespołu. Parki linowe są idealnymi miejscami dla firm, które chcą przeprowadzić zabawy integracyjne dla swoich pracowników lub dla szkół w celu integracji klas szkolnych. Zostało naukowo potwierdzone, że tego typu nietypowe doświadczenia widocznie poprawiają jakość i wydajność pracy w zespołach pracowniczych. Obecnie na terenie Polski znajduje się tylko kilka tego typu obiektów, między innymi „Przygoda Park” w Wiśle, „Trapez Park” w Zabrzu-Maciejowie czy park linowy w Ustroniu na Równicy.
Dobrą lokalizacją dla parku linowego były by okolice Parku Kultury i Wypoczynku na północnych stokach Pasma Posłowickiego. Przy jego budowie można by wykorzystać istniejący, nieużywany obiekt skoczni narciarskiej.
Region Świętokrzyski i okolice Kielc posiadają ogromny potencjał przyrodniczy. Dobrze jest wykorzystać szansę, jaką stwarza dynamiczny wzrost zainteresowania sportami ekstremalnymi i turystyką kwalifikowaną. W naszym kraju te formy spędzania wolnego czasu mają dużą perspektywę rozwoju. Walory Kielc i właściwa rozbudowa infrastruktury sportowej mogłyby z powodzeniem zaspakajać zapotrzebowanie zainteresowanych tymi formami aktywności ludzi.
Literatura:
- Krakowiak B., Skrzypczyński M., Włodarczyk B.: Góry Świętokrzyskie oraz Sandomierz. Bielsko Biała 2001, wydawnictwo Pascal.
- Leśniak A., Stachurski M., Wójtowicz B.: Przyroda województwa Kieleckiego. Kielce 1995.
- Turystyka aktywna. Turystyka kwalifikowana. I Ogólnopolska Konferencja Naukowo Metodyczna, Iława 23-24 październik 1998r. Red.: Kogut R., Łobożewicz T. Warszawa 1999, Zakład Wydawniczy DrukTur.
Internet:
- www.mtb.kielce.pl
- www.ssk.kielce.pl
- www.skwj.wz.cz
- www.4risk.net
EPSON