Specjalne strefy ekonomiczne jako innowacyjny czynnik rozwoju miast i regionów w Polsce.doc

Autor referatu : Iwona Matuszczak-Szulc, maj 2007 r.

Tytuł :

Specjalne strefy ekonomiczne jako innowacyjny czynnik rozwoju miast              i regionów w Polsce.

1. Wstęp

Polska znalazła się na piątym miejscu w światowym rankingu krajów cieszących się największym zaufaniem inwestorów - wynika z raportu na temat bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ, FDI Foreign Direct Investment Confidence, 2005 r.) firmy konsultingowej A.T. Kearney. Przyczyny dużej liczby inwestycji są związane przede wszystkim ze strategicznym położeniem naszego kraju w Europie, zasobami kadrowymi, pożądaną strukturą wieku społeczeństwa, obecnością w strukturach unijnych, znaczącym rynkiem zbytu oraz z systemem zachęt inwestycyjnych przygotowanych dla przedsiębiorców. Najbardziej rozpowszechnioną w Polsce formą zachęty poprzez udzieloną pomoc regionalną jest zwolnienie od podatku dochodowego przyznawane przedsiębiorcom prowadzącym działalność na terenie specjalnych stref ekonomicznych. Wysokość pomocy publicznej zależna jest od lokalizacji i wielkości inwestycji, kosztów kwalifikowanych inwestycji, a także sektora gospodarki. Pułap dopuszczalnej wielkości pomocy publicznej dla każdego województwa określa mapa pomocy regionalnej[1]. Inwestorzy w Polsce bardzo chętnie korzystają z pomocy regionalnej, czego najlepszym dowodem jest popularność SSE jako miejsc lokalizacji nowych inwestycji.

Celem referatu jest przedstawienie zagadnienia specjalnych stref ekonomicznych jako ważnego instrumentu polityki regionalnej z jednoczesnym uwzględnieniem wpływu tychże stref na rozwój miast i regionów w Polsce. Na obecnym etapie stanowi początek gruntownej analizy powyższego zagadnienia przez autorkę, które zostanie przeprowadzone w przyszłej rozprawie doktorskiej.

Proponowany zakres problemu jest przedsięwzięciem nowatorskim. Istnieją wprawdzie prace przeglądowe w ramach poszczególnych zagadnień czy też opisujące pojedyncze strefy ekonomiczne, jednak nie ma kompleksowego opracowania ukazującego związki, zależności między funkcjonowaniem specjalnych stref ekonomicznych a rozwojem miast i regionów w Polsce. Temat jest niezwykle istotny w kontekście przyszłorocznych prac Ministerstwa Gospodarki przygotowujących argumentację do negocjacji z Komisją Europejską ewentualnego przedłużenia funkcjonowania tychże preferencyjnych obszarów w Polsce poza rok 2017.

W opracowaniu korzystano przede wszystkim z dostępnych materiałów źródłowych Ministerstwa Gospodarki (Departament Instrumentów Wsparcia)                               i poszczególnych instytucji zarządzających specjalnymi strefami ekonomicznymi oraz zasobów literaturowych związanych z tematem w sposób pośredni. Cennym źródłem są także zasoby Internetu. Zakres rzeczowy obejmuje analizę aktów prawnych stanowiących podwaliny pod funkcjonujące strefy oraz danych statystycznych zgromadzonych przez odpowiedzialne organy administracji państwowej. Zakres przestrzenny – dotyczy 14 obecnie istniejących specjalnych stref ekonomicznych ze szczególnym uwzględnieniem Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej INEST-PARK z siedzibą w Wałbrzychu oraz Specjalnej Strefy Ekonomicznej Euro -Park z siedzibą w Mielcu. Zakres czasowy obejmuje

lata 1994 -2006.

Zastosowano metodę badawczą polegającą na analizie literaturowej                    i statystycznej. Ponadto przeprowadzono liczne rozmowy i dyskusje z osobami zawodowo związanymi z tematem pracy podczas stażu w Ministerstwie Gospodarki oraz w siedzibie zarządzającego strefą wałbrzyską. Te standardowe techniki pozwoliły na zebranie obszernego materiału o charakterze ilościowym       i jakościowym, który posłużył do napisania referatu.

2. Geneza i charakterystyka specjalnych stref ekonomicznych w Polsce

W pierwszej połowie lat 90-tych wiele regionów kraju oraz tradycyjnych ośrodków przemysłowych dotkniętych zostało skutkami gwałtownej recesji. Wyraźna stała się potrzeba stworzenia instrumentu gospodarczego, przy którego pomocy rząd udzielić mógłby wsparcia regionom borykającym się z narastającym bezrobociem oraz ośrodkom przemysłowym wymagającym wsparcia procesów restrukturyzacji. Tego typu instrument nie powinien jednocześnie angażować niezwykle szczupłych środków budżetowych. Takie przesłanki legły u podstaw uchwalonej jesienią 1994 r. ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych[2] stanowiącej odpowiedź na liczne postulaty środowisk regionalnych. Opierając się na doświadczeniach strefy ekonomicznej lotniska Shannon w Republice Irlandii działającej od 1958 r., przy współudziale firmy International Development Ireland Ltd. zaproponowano tworzenie na wydzielonych, ograniczonych obszarach kraju, specjalne strefy ekonomiczne, dających możliwość stosowania zachęt inwestycyjnych, przede wszystkim w zakresie prawa podatkowego (podatku dochodowy, od nieruchomości) nie stanowiących jednocześnie enklaw prawnych w zakresie prawa celnego czy prawa pracy.

Wg stanu na dzień 31 grudnia 2006 r. specjalne strefy ekonomiczne w Polsce zajmowały obszar 8.164,31 ha i były znacznie rozproszone. Strefy znajdowały się na terenie 98 miast i 76 gmin.

Tabela nr 1. Specjalne strefy ekonomiczne w liczbach