wyklad_03.pdf

Wykład 3

Odczytanie fragmentu Rdz 3,1-24

Ks. Michał Bednarz

Upadek pierwszych ludzi i kara

Prowadzący: A zatem czy raj naprawdę istniał?

Wykładowca: Według opisu biblijnego pierwsi ludzie zostali umieszczeni w raju, a więc we

wspaniałym ogrodzie zwierząt i ptaków (Rdz 2,4b-17). Ogród ten zawdzięczał niezwykłą

urodzajność Tygrysowi i Eufratowi oraz dwu innym wielkim rzekom. Autor natchniony, pragnąc

przekazać prawdę religijną, oparł się na poglądach ludzi swej epoki. Pisze o przyjaźni z Bogiem i

o konsekwencjach tego stanu. Obraz cudownego ogrodu jest dla niego środkiem, przy pomocy

którego przedstawia stan łaski, do którego został podniesiony pierwszy człowiek. Cudowny

ogród rajski ze swym bujnym drzewostanem jest zatem obrazem-symbolem daru Boga

udzielonego ludziom.

W opisie autor natchniony zastosował więc język obrazowy, przy pomocy którego przekazuje

pewne prawdy religijne. Nie zamierza informować o róŜnicy fizycznej między światem

aktualnym, a światem pierwotnym, ale o róŜnicy między stanem niewinności a stanem grzechu.

Cudownemu ogrodowi odpowiada zatem przede wszystkim coś rzeczywiście istniejącego w

człowieku. Otwarta jest zaś sprawa, czy temu opisowi odpowiadała jakaś rzeczywistość w

świecie materialnym poza człowiekiem.

Prowadzący: Czy to wąŜ kusił pierwszych ludzi?

Wykładowca: Według Księgi Rodzaju pierwsi ludzie, stworzeni przez Boga, zostali umieszczeni

w raju, a więc we wspaniałym ogrodzie pełnym zwierząt i ptaków. Było to miejsce, gdzie ludzie

byli szczęśliwi. Do opisu autor dołącza fantastyczne opowiadanie o harmonii człowieka z

Bogiem. Jednak niespodziewanie opowiadanie nabiera ciemnych barw.

Pojawia się postać wcześniej niezapowiedziana – wąŜ. ChociaŜ został stworzony przez Boga, to

jednak róŜnił się od zwierząt i innych węŜów. Posiadał cechy wykraczające poza naturę

zwierzęcia. Zdradzał niepospolitą inteligencję, znał psychikę ludzką i sztukę uwodzenia. Był

przebiegły i obdarzony rozumem. Ukazywał ponadto Boga w złym świetle i zwodził kobietę.

Rozpoczął z nią dyskusję i podwaŜył BoŜy zakaz, zmieniając go w sposób widoczny. Podkreślał,

Ŝe jedynym motywem zakazu jest zazdrość. W sposób perfidny przypisał zazdrości to, co w

rzeczywistości pochodziło z dobroci Boga.

Rola węŜa nie zakończyła się w raju. Będzie dalej, w ciągu wieków, walczył przeciw ludzkości,

chociaŜ nie osiągnie końcowego zwycięstwa. Jest to więc byt nie tylko rozumny, ale i duchowy.

Nie ulega wątpliwości, Ŝe wąŜ jest zamaskowaną potęgą zła: przeciwnikiem Boga. Gdy nastąpi

dalszy rozwój objawienia, autorzy natchnieni wyraźnie zaznaczą, Ŝe chodzi w tym wypadku o

szatana. Autor Księgi Mądrości, który Ŝył około 900 lat później niŜ twórca tradycji o kuszeniu

pierwszych ludzi w raju, napisał: „ A ŚmierĆ weszła w Świat przez zawiŚĆ diabła ” (Mdr 2,24).

Prowadzący: W czym przejawił się grzech, który popełnili pierwsi ludzie?

Wykładowca: Tekst mówi o bardzo konkretnej czynności: człowiek spoŜył owoc zakazany. JeŜeli

bierze się opis dosłownie, to wtedy odpowiedź jest jasna i prosta. JeŜeli jednak widzi się w nim

formę literacką, to wtedy rodzi się pytanie: czy grzech prarodziców był tylko grzechem

wewnętrznym, czy teŜ skonkretyzował się w jakimś czynie zewnętrznym? W drugim wypadku

powstaje pytanie: czy moŜna określić naturę tego czynu?

Autor pisze tylko ogólnie. Elementy wspomniane przez niego uwypuklają to, co jest istotne w

kaŜdym ludzkim grzechu: człowiek oddala się od Boga i pragnie zbawić się tylko przy pomocy

własnych sił. Sam chce być kryterium dobra i zła, czyli odrzuca to, iŜ jest stworzeniem. Nie chce

uznać całkowitej zaleŜności od Boga oraz faktu, Ŝe zbawienie jest wyłącznie łaską. Czyli grzech

polega na tym, Ŝe człowiek, zamiast otworzyć się na działanie Boga, zamyka się w sobie. Nie jest

wykluczone, Ŝe przejawiało się to w jakiejś czynności zewnętrznej. Nie da się tego jednak bliŜej

sprecyzować.

Opis biblijny jest wystarczająco jasny. Wynika z niego, Ŝe pierwsi ludzie znaleźli się w sytuacji,

w której dokonali wyboru między „tak” lub „nie” w stosunku do Boga, nawet jeŜeli okazją była

rzecz drobna. Opis wskazuje, Ŝe ich czyn ma wszystkie znamiona grzechu. Ma taką samą naturę

jak i inne czyny, które Pismo Święte nazywa grzechami. Był to jednak wybór zasadniczy.

Prowadzący: Jak autor natchniony opisuje karę, która spotkała pierwszych ludzi?

Wykładowca: Niezwykle dramatyczny opis ukazuje moment oczekiwania grzeszników na

spotkanie z Bogiem. Hagiograf wykazał tutaj niezwykłą znajomość Boga, przed którym nie

moŜna uciec. Wyrok potępienia jest nieunikniony.

Natychmiast nastąpiło przesłuchanie – najpierw męŜczyzny, a później kobiety. WąŜ nie był

przesłuchiwany, gdyŜ jego wina była oczywista. Wszystko przebiegało tak jak przed trybunałem

sądowym (Rdz 3,9-13).

Bóg wypowiedział wyrok potępienia w porządku odwrotnym. Postąpił tak jak kaŜdy sędzia. Pytał

tak, jak gdyby nie znał zupełnie sprawy. MęŜczyzna wyznał swą winę, ale obciąŜył nią kobietę, a

ta z kolei zrzuciła odpowiedzialność na węŜa. Kobieta została ukarana w pełnieniu zasadniczej

funkcji jako matka i Ŝona. Będzie musiała znosić bóle rodzenia.

MęŜczyzna otrzymał karę przede wszystkim jako rolnik. Jego praca, zapewniająca utrzymanie

rodzinie, będzie odtąd uciąŜliwa. Utraciła radosny aspekt, jaki posiadała w raju (Rdz 2,15). Na

końcu uciąŜliwego Ŝycia czeka człowieka śmierć. Musi wrócić do ziemi, z której powstał.

Ks. Piotr Łabuda

Podział na rozdziały i wersety ksiĄg biblijnych. Traktat o natchnieniu.

Prowadzący: Stworzenie świata, człowieka, historia grzechu pierwszych rodziców, a potem

kolejne wydarzenia nazywane historią zbawienia, wszystko to znajduje się w księdze, której

nazwę poznaliśmy w zeszłym tygodniu. Kiedy się nad tym wszystkim zastanawiałem się zrodziło

się we mnie pytanie: Czy cały Biblijny tekst był dzielony na rozdziały i wersety w momencie

tworzenia go?

Wykładowca: Pamiętać naleŜy, iŜ w pierwotnym tekście poszczególnych ksiąg biblijnych, nie

znajdziemy podziału na rozdziały i wiersze. Co więcej – nie oddzielano nawet wyrazów; pisano

jednym ciągiem, litera po literze. Była to tzw. Scriptio continua . Z takiego zapisu powstały

kodeksy minuskułowe i majuskułowe (w zaleŜności czy pisano duŜymi czy małymi literami). Z

czasem, dla celów liturgicznych, śydzi palestyńscy podzielili Torę na 167 sedarim (od hebr.

sedarim – ‘porządek’). Był to trzyletni cykl czytań synagogalnych. Następny podział nastąpił w

Babilonii – podzielono Pięcioksiąg na 54 parszijot (‘fragment, porcja’) na potrzeby

jednorocznego cyklu czytań. Ksiąg prorockich nie dzielono, wybrano z nich tylko 85 perykop i

przeznaczono do czytania w czasie naboŜeństw synagogalnych w szabat, po odczytaniu tekstu z

Tory. Perykopy te nazywano haftorah . Według Miszny, zbioru norm, które miał otrzymać w

formie ustnej sam MojŜesz, uczeni w Piśmie dokonali podziału na wiersze i policzyli je juŜ w II

w. Wszystko to dotyczy ksiąg Starego Przymierza i tradycji Ŝydowskiej.

Najstarszy podział chrześcijański pochodzi z III w. i został wprowadzony przez filozofa

aleksandryjskiego Ammoniusa Saccasa. Podzielił on Ewangelie na 1162 kefalaia (‘rozdziały’).

Znanego nam dziś podziału na rozdziały dokonał Stefan Langton (1150-1228), kanclerz

Uniwersytetu Paryskiego, a potem arcybiskup Canterbury. W roku 1214 podzielił on Biblię

łacińską na rozdziały. Podział ten został doprecyzowany w 1262 roku przez kard. Hugo.

Podziału na wiersze – najpierw Starego Testamentu – dokonał w 1528 roku jeden z

najznakomitszych znawców języka hebrajskiego w ówczesnych czasach, dominikanin Santes

Pagnini (1470-1541). Nowy Testament podział na wiersze otrzymał w 1555 roku. Uczynił to

paryski drukarz Robert Estienne.

Mówiąc o podziale na rozdziały i wersety warto pamiętać, Ŝe ten podział ma znaczenie jedynie

uŜytkowe, nie naleŜy go traktować jako podziału znaczeniowego.

Od XVI w. Pismo Święte cytuje się, podając skrót nazwy księgi, rozdział i oddzielony

przecinkiem numer wiersza. PoniŜej zostaną podane obowiązujące nazwy i skróty nazw ksiąg

natchnionych.

Prowadzący: JuŜ kilka razy, mówiąc o autorach biblijnych czy o księgach Pisma Świętego,

uŜywał ksiądz określenia: natchniony, natchnione. Co ono znaczy?

Wykładowca: Natchnienie stanowi najbardziej istotną cechę Pisma Świętego jako księgi świętej i

objawionej przez Boga. Rzeczywistość natchnienia obejmuje wszystkich, którzy w jakikolwiek

twórczy sposób współdziałali w powstawaniu, przekazywaniu czy teŜ spisywaniu

poszczególnych ksiąg. Stąd teŜ ojcowie soborowi powiedzą, iŜ „Kościół miał zawsze we czci

Pisma BoŜe, podobnie jak samo Ciało Pańskie, skoro zwłaszcza w liturgii świętej nie przestaje

brać i podawać wiernym chleb Ŝywota tak ze stołu Słowa BoŜego, jak i Ciała Chrystusowego”

(DV 21). Księgi te zostały napisane pod natchnieniem Ducha Świętego: „Kościół uznaje księgi

Pisma Świętego za kanoniczne [...], spisane pod natchnieniem Ducha Świętego mają Boga za

autora i jako takie zostały powierzone Kościołowi” (EB 77).

Mówiąc o dokumentach kościoła, na temat natchnienia, warto tu przypomnieć jeszcze jeden

dekret, pochodzący z czasów Soboru Trydenckiego. Uczestnicy soboru przypominają, Ŝe Bóg w

swojej dobroci postanowił, aby to, co dla zbawienia wszystkich narodów objawił, pozostało w

całości na zawsze, i było przekazywane wszystkim pokoleniom. Dlatego Chrystus Pan, w którym

całe objawienie NajwyŜszego Boga znajduje swą pełnię (por. 2 Kor 1,20 i 3,16-4,6), polecił

Apostołom, aby Ewangelię zapowiedzianą przedtem przez proroków, przez siebie zaś

wypełnioną i obwieszczoną, głosili wszystkim ludziom jako źródło wszelkiej zbawiennej prawdy

i moralnego porządku 1 . Polecenie to zostało wiernie wypełnione tak przez Apostołów, którzy

głosili i przekazali to, o czym dowiedzieli się, ze słów, z zachowania i czynów Chrystusa, czy teŜ

dzięki pomocy Ducha Świętego, jak i przez tych Apostołów i męŜów apostolskich, którzy pod

natchnieniem Ducha Świętego na piśmie utrwalili orędzie zbawienia 2 .

A zatem, czytając Pismo Święte, widzimy odbicie historii świata, kolejnych epok i środowiska.

JednakŜe biorąc do ręki Księgę, naleŜy pamiętać o prawdzie, iŜ została ona napisana pod

natchnieniem Ducha Świętego i Boga ma za Autora 3 . Stąd teŜ, trzeba zastanowić się nad tym, jak

1 Por. Mt 28,19-20 i Mk 16,15; Sobór Trydencki, Dekret De canonicis Scripturis : Denz 783 (1501).

Por. Sobór Trydencki, jw.; Sobór Watykański I, Konstytucja dogmatyczna o wierze katolickiej Dei Filius , rozdz.

2: Denz. 1787 (3006).

3 Sobór Watykański I, Konstytucja dogmatyczna o wierze katolickiej Dei Filius , rozdz. 2: Denz. 1787 (3006).

moŜemy pogodzić ów aspekt boski i ludzki – konieczna jest naukowa refleksja nad zagadnieniem

„natchnienia”. Ta refleksja nad tajemnicą znaczenia terminu natchnienie , będzie nam

towarzyszyła przez kilka następnych spotkań. Natchnienie bowiem wyróŜnia księgi Pisma

Świętego spośród wszystkich innych dzieł literatury czy nawet ksiąg innych religii 4 .

Prowadzący: A zatem „natchnienie” to nie tylko potoczne określenie ludzi tworzących czy teŜ

wykonujących podjęte prace z niezwykłym polotem?

Wykładowca: Rzeczywiście, według słownika języka polskiego 5 natchnienie, to stan duchowego

napięcia, oŜywienia twórczego, poryw twórczy, skłonność, pewien talent. Stąd teŜ często

mówimy o natchnieniu poetyckim, muzycznym, malarskim. Mówimy, Ŝe moŜna mieć

natchnienie do pracy, wykonywać jakieś zadanie pod wpływem natchnienia.

Słowo natchnienie jest bardzo często uŜywane w języku potocznym, np. gdy mówimy o ludziach

szczególnie uzdolnionych, działających w pewnym uniesieniu, a takŜe o stworzonych przez nich

dziełach. Określenie natchniony – natchnienie stosowane w odniesieniu do Pisma Świętego ma

jednak znaczenie szczególne, gdyŜ ukazuje i objaśnia relację, jaka zachodzi między Bogiem a

człowiekiem. Mamy więc do czynienia z relacją teologiczną. Natchnieniem w teologii zwykło się

nazywać współdziałanie Boga i człowieka, którego owocem jest Biblia jako księga bosko-ludzka.

MoŜna więc powiedzieć, Ŝe natchnienie jest działaniem nadprzyrodzonym Boga, obejmującym

cały proces powstawania ksiąg świętych.

W odniesieniu do ludzi, uczestniczących w procesie powstawania ksiąg, natchnienie wyraŜa się

w szczególnej nadprzyrodzonej i wewnętrznej pomocy zarówno w czasie tworzenia,

przekazywania, jak i spisywania orędzia BoŜego. W odniesieniu zaś do samych ksiąg natchnienie

wyraŜa się w ich podwójnym autorstwie, mocą którego zarówno Bóg, jak i człowiek są

rzeczywistymi i prawdziwymi autorami. Natchnienie biblijne jest to więc charyzmatyczny i

bezpośredni wpływ Boga na poszczególnych autorów Pisma Świętego (słuchających,

przekazujących i spisujących), dzięki któremu – pomimo Ŝe zachowują oni własną

indywidualność pisarską i autorstwo napisanych przez siebie ksiąg – Bóg staje się ich głównym

Autorem.

Zatem słowo natchniony , natchnienie w odniesieniu do Biblii ma znaczenie szczególne. Określa

ono bowiem współdziałanie Boga i człowieka. Owocem tego współdziałania są księgi Starego i

Nowego Testamentu. Mówimy więc o natchnieniu w odniesieniu tak do Boga – jest to

nadprzyrodzone działanie, które obejmuje cały proces powstawania ksiąg, jak i w odniesieniu do

człowieka, który uczestniczy w tym procesie powstawania poszczególnych ksiąg (to tchnienie

BoŜe obejmuje oczywiście tworzenie, przekazywanie i spisanie.). Określenie to naleŜy równieŜ

odnosić do samych ksiąg, w których natchnienie wyraŜa się w podwójnym autorstwie – Boga i

człowieka, gdyŜ i Bóg, i człowiek są rzeczywistymi i prawdziwymi autorami.

Prowadzący: A czy samo słowo natchnienie ma korzenie biblijne?

Wykładowca: Źródłosłowem określenia natchniony jest grecki wyraz – theopneustos

( PDN,OMDTRSNI ). Znajduje się on w 2 Tm 3,16. Składa się on z dwóch członów: theos – Bóg i pneuo

– tchnę. MoŜemy więc przetłumaczyć to nie tyle jako natchnienie , co raczej jako natchnienie

Bogiem .

Na koniec warto równieŜ zauwaŜyć, iŜ BoŜe natchnienie, w odniesieniu do Pisma Świętego, ma

bardzo szeroki zakres działania. Obejmuje ono bowiem cały czas kształtowania się ksiąg

Na temat natchnienia zob. szerzej: H. Muszyński, Słowo natchnione. Zarys teologicznych treŚci natchnienia

biblijnego , Kraków 1983.

5 Słownik jĘzyka polskiego , red. E. Sobol, Warszawa 2002, s. 506.

świętych, jak równieŜ wszystkich ludzi, którzy współdziałali przy ich powstawaniu oraz

przekazywaniu.

Prowadzący: Dziś rozpoczęliśmy poznawanie traktatu o natchnieniu. A skoro o natchnieniu, to

dla naszych słuchaczy mamy kolejne konkursowe pytanie: Jak moŜna przetłumaczyć określenie

natchnienie ? W zeszłym tygodniu nagrodę ksiąŜkową, za dobrą odpowiedź przesłaną listownie,

wylosowała Pani Eliza Pater z Tarnowa.

N AZWY I SKRÓTY KSIĄG P ISMA Ś WIĘTEGO :

S TARY T ESTAMENT

Rodzaju

Rdz

Wyjścia

Kapłańska

Kpł

Liczb

Powtórzonego Prawa

Pwt

Jozuego

Joz

Sędziów

Sdz

Rut

1 Samuela

1 Sm

2 Samuela

2 Sm

1 Królewska

1 Krl

2 Królewska

2 Krl

1 Kronik

1 Krn

2 Kronik

2 Krn

Ezdrasz

Ezd

Nehemiasz

Tobiasz

Judyt

Jdt

Ester

Est

1 Machabejska

1 Mch

2 Machabejska

2 Mch

Hiob

Psalmy

Przysłów

Prz

Kohelet (Eklezjastes)

Koh

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: