ZABAWY I GRY RUCHOWE.doc

1.      Podstawowe pojęcia z zakresu zabaw i gier ruchowych.

Zabawy i gry ruchowe, dzięki wielkiemu bogactwu ruchowemu są podstawowym środkiem WF, wszechstronnie oddziałują na ustrój przyczyniając się do podnoszenia jego wydolności oraz wszechstronnej sprawności fizycznej. W toku zabaw i gier ruchowych podnosi się wydolność wielu układów i narządów, zwłaszcza układu ruchowego, krążenia, oddychania, przemiany materii, a także rozwijają się cechy motoryki (siła, szybkość, zręczność, wytrzymałość oraz umiejętności ruchowe mające zastosowanie w toku codziennej działalności człowieka.

Mianem zabawy obejmujemy wszelkie stany aktywności zwierząt i ludzi, w których nie potrafimy dopatrzyć się motywu, jakim może być zaspokojenie życiowych potrzeb, konieczności samoobrony, wytwarzanie i gromadzenie dóbr, potrzeba walki lub obrony, wypełnianie obowiązków, zewnętrzne naciski. Zabawę, więc traktujemy jako przeciwieństwo pracy i jako dobrowolnie podjęty sposób spędzania czasu wolnego od zajęć obowiązkowych.

W pedagogice wyróżnia się zabawy manipulacyjne, naśladowcze, konstrukcyjne, gry dydaktyczne oraz zabawy i gry ruchowe. Aktywność ruchowa w zabawach może być spontaniczna (podwórko) albo kierowana (zajęcie WF)

Zabawa prosta – nieskomplikowana forma ruchu, w której występuje rywalizacja indywidualna. W tej zabawie występują elementarne ruchy związane z motoryką człowieka (chód, bieg) lub proste elementy techniczne związane z daną dyscypliną sportową (kozłowanie, rzuty, skoki, strzały na bramkę). Zasady i przepisy są nieskomplikowane. Występuje tu element współzawodnictwa indywidualnego, kto szybciej, dokładniej , kto dalej, wyżej. W zabawie prostej – w celu zwiększenia intensywności – grupę można podzielić na mniejsze zespoły w zależności od miejsca zajęć, zadań szkoleniowych, posiadanych przyborów. Bawiący się w każdej chwili może opuścić swoją grupę lub też dołączyć do niej nowy uczestnik i nie zmienia to zupełnie charakteru oraz przebiegu gry.

Szczegółowy podział zabaw prostych:

-          aktywizujące i podnoszące koncentrację uwagi,

-          bieżne, skoczne, rzutne, kopne,

-          z mocowaniem i dźwiganiem,

-          koordynacyjne, przy muzyce (dla potrzeb G).

Gra ruchowa – zróżnicowana pod względem trudności forma ruchu, w której biorą udział drużyny, rywalizując między sobą. Wyróżniamy gry ruchowe proste, złożone, przejściowe, specjalistyczne i drużynowe.

Gry drużynowe różnią się od sportowych gier zespołowych 3 podstawowe elementy:

-          przepisy gry, które dla SGZ ustalają międzynarodowe federacje i są one obowiązujące,

-          specjalizacji w zależności od pozycji gry w SGZ jest określona (bramkarz, napastnik) natomiast w grach drużynowych wszyscy zawodnicy wykonują takie same zadania, ale nie koniecznie w tym samym czasie,

-          taktyka gry w SGZ jest ściśle określona przez trenera i zawodnik musi się jej podporządkować, natomiast w grach drużynowych taktyka jest podejmowana przez kapitana i samych zawodników.

Stopniowanie trudności w kolejności wprowadzania gier drużynowych zależy od:

-          wymaganej od zawodników w danej grze drużynowej orientacji, np. dwa ognie są łatwiejsze od czterech ogni,

-          elementów ruchowych wpływających na wytrzymałość zawodników (gry drużynowe w miejscu są łatwiejsze, z biegiem trudniejsze,

-          kontaktu z przeciwnikiem w danej grze (gry drużynowe z kontaktem pośrednim są łatwiejsze, np.. dwa ognie, natomiast z kontaktem bezpośrednim trudniejsze.

W grze ruchowej element rywalizacji między drużynami może przybierać postać wyścigu masowego, wyścigu sztafetowego, walki o punkty.

Każda gra jest zabawą lecz nie każda zabawa jest grą. W zależności od znaczenia wyniku zabawa może przekształcić się w grę. Druga różnica polega na roli i charakterze i znaczeniu reguł działania. W zabawie reguły występują w postaci zamaskowanej, ukrytej, podczas gdy w grze są jawne i całkiem dokładne. Trzecia istotna różnica zabawy i gry polega na tym, że gry są z reguły terenem walki (współzawodnictwo), czego o zabawach powiedzieć nie można. Ostatnia różnica polega na tym, że sfera iluzji zabawowej jest w grach znacznie ograniczona.

Charakterystyczne właściwości zabaw i gier:

-          wywołują pozytywne doznania i emocje,

-          powodują powstawanie i rozładowywanie napięć psychofizycznych,

-          charakteryzują się odrębnością i specyfiką wyimaginowanego fragmentu rzeczywistości, rządzą się własnymi regułami i tematyką,

-          są odbiciem przeżyć i aktualnego stanu intelektualno-emocjonalnego dziecka,

-          charakteryzują się pierwiastkami kreatywnymi zarówno w treści zabawy jak i w zakresie podejmowanych czynności ruchowych,

-          oddziaływują na rozwijanie poczucia estetyki i własnej wartości,

-          są dobrowolną formą wykorzystania własnego czasu wolego, w celu odprężenia psychicznego i fizycznego,

-          podejmowane są bez względu na wiek, płeć warunki społeczno-bytowe, czy wykształcenie,

-          przygotowują do życia w społeczności ludzkiej,

-          zabawa jest formą indywidualnej ekspresji, a osoby obserwujące lub uczestniczące w zabawie oceniane są za indywidualne wywiązanie się z zadania, w grze również za umiejętność współdziałania w grupie.

Przybory – drobny sprzęt w postaci szarf, piłek, skakanek, krążków, itd. niezbędny do przeprowadzenia zabawy lub gry ruchowej, używany przez zawodników.

Przyrządy i sprzęt – urządzenia do wyznaczania boiska i realizacji zadań zawartych w zabawach i grach ruchowych, np. chorągiewki, ławki szwedzkie, bramki, kosze, materace.

2.      Kryteria i teoretyczne podstawy podziału zabaw i gier ruchowych.

wg Bondarowicza.

Przy ocenie zabawy wyróżniamy pojedyncze osoby, a w grze – całe drużyny. Podzielił on zabawy na dwie podstawowe grupy: zabawy proste i gry ruchowe. Z tych dwóch grup wywodzą się sportowe gry zespołowe. Stanowią one najwyższą formę zabawy ruchowej. Bondarowicz podzielił zabawy proste na dwie podgrupy: przeprowadzane w formie swobodnej i posiadające element współzawodnictwa indywidualnego z oceną szybkości i dokładności. Poza tym podzielił zabawy proste w zależności od dominującego charakteru czynności ruchowych na: ze śpiewem i przy muzyce, orientacyjno-porządkowe, na czworakach, bieżna, rzutne, z podbijaniem, kopne, skoczne, z mocowaniem i dźwiganiem.

Gra ruchowa wyższą formą zabawy prostej. Podstawowym elementem różniącym zabawę od gry ruchowej jest współzawodnictwo między grupami, zespołami, które musi w grze występować. Bondarowicz podzielił gry ruchowe na: gry proste, złożone, przejściowe specjalistyczne, drużynowe. Nauczanie poszczególnych rodzajów zabaw  i gier ruchowych należy rozpocząć od grypy najłatwiejszej, czyli zabaw prostych, poprzez które uczeń zapoznaje się i doskonali w prostych czynnościach ruchowych. Sam w większości przypadków wybiera sposób wykonywania, a w przypadku niepowodzenia nie jest piętnowany przez kolegów. Pod względem ruchowym najbardziej cenne są zabawy masowe. Należy unikać zabaw, w których aktywnie udział biorą jednostki , a reszta oczekuje na rozstrzygnięcie. W grach prostych dochodzi współdziałanie w zespole oraz odpowiedzialność przed zespołem, która może wśród jednostek mniej odpornych wywołać stan dużego napięcia nerwowego. Gra ruchowa jest wyższą formą zabawy ruchowej, zróżnicowaną po względem trudności formą ruchu, w której biorą udział drużyny rywalizujące między sobą o zwycięstwo.

wg Rudika.

Rudik w pracy „Zabawy dzieci i ich znaczenie pedagogiczne” wyodrębnił cztery kategorie zabaw, a mianowicie zabawy konstrukcyjne, twórcze, dydaktyczne i ruchowe. Zabawy konstrukcyjne zaspokajają potrzebę twórczej aktywności dzieci, wzbogacają ich wiedzę a materiałach i konstrukcjach, uczą zmieniać rzeczywistość. Zabawy twórcze (naśladowczo-czynnościowe, tematyczne) pozwalają wyrażać dzieciom w sposób twórczy interesujące je strony otaczającego życia. Zabawy dydaktyczne są sztucznie przygotowywane przez wychowawców. Służą uczeniu się dzieci, a głównie rozwojowi ich spostrzegawczości, uwagi, pamięci, myślenia, kształceniu mowy. Zabawy ruchowe oparte są na starannie opracowanych i dokładnie przestrzeganych prawidłach. Wywierają silny wpływ na rozwój fizyczny dzieci, a zarazem na rozwój takich cech charakteru jak śmiałość, wytrwałość, uporczywość, wola zwycięstwa, liczenie na własne siły.

wg Piaseckiego.

Niektóre zabawy przekształcają się w gry.. Każda gra jest zabawą, ale nie każda zabawa jest grą. W klasyfikacji zabaw i gier jaką przedstawia Piasecki znalazły się: najprostsze zabawy ruchowe, czyli igraszki, zabawy dramatyczne (naśladowcze), walki zabawowe, zabawy i gry pościgowe, zabawy i gry pociskowe, sporty zawodnicze, korowody, tańce.

3. Charakterystyka zabaw i gier ruchowych.

a)      zabawy i gry to działania wykonywane dla przyjemności,

b)     zabawy i gry to działania umożliwiające realizację tych tendencji jednostki, których nie może ona realizować w zwykłej rzeczywistości,

c)      zabawy i gry to działania czerpiące swą treść z życia społecznego,

d)     zabawa jest działalnością o charakterze twórczym,

e)      zabawy i gry to działania uporządkowane przez właściwe dla nich reguły.

4.      Znaczenie poszczególnych rodzajów zabaw i gier ruchowych dla wszechstronnego oddziaływania na organizm ćwiczących (kształcące, wychowawcze, zdrowotne).

Z punktu widzenia ogólnowychowawczego zabawy i gry ruchowe pełnią przede wszystkim rolę bodźca fizycznego, oddziaływującego na fizyczną stronę osobowości człowieka. Równocześnie dają możliwość oddziaływania na psychiczną i umysłową stronę osobowości bawiącego się i sprzyjają odprężeniu i czynnemu wypoczynkowi.

Zabawy i gry ruchowe, dzięki swojemu bogactwu ruchowemu, są podstawowym środkiem wychowania fizycznego, wszechstronnie oddziałują na ustrój przyczyniając się do podnoszenia jego wydolności oraz wszechstronnej sprawności fizycznej. W toku zabaw i gier ruchowych podnosi się wydolność wielu układów i narządów zwłaszcza układu ruchowego, krążenia, oddychania, przemiany materii, a także rozwijają się cechy motoryki (siła, szybkość, zręczność, wytrzymałość) oraz umiejętności ruchowe mające zastosowanie w toku codziennej działalności człowieka.

ZiGR korzystnie wpływają na rozwój umysłowy dziecka oraz na kształtowanie ich woli i charakteru. ZiGR współdziałają w dużym stopniu z rozwojem wrażeń i spostrzeżeń, uczą spostrzegać otaczające przedmioty, wyrabiają umiejętność w określaniu odległości, ciężaru, wytrzymałości i innych cech przedmiotów, dostarczają dzieciom wielu nowych wrażeń i wiadomości o otoczeniu, uczą spostrzegawczości, bystrego pojmowania istoty zjawisk, a także logicznego myślenia. ZiGR rozwijają pamięć i twórczą wyobraźnię dzieci, wszechstronnie wpływają na rozwój ich woli. W końcu zabawy wywierają dobroczynny wpływ na rozwój charakteru dziecka i takie jego cechy, jak: samodzielność, śmiałość, pomysłowość, panowanie nad sobą, zimną krew, dokładność, zdyscyplinowanie.

ZiGR mają duże znaczenie w procesie moralnego wychowania – przyzwyczajają dzieci do działania w grupie, do pojmowania swoich obowiązków, rozwijają ducha koleżeństwa i społecznej solidarności, wychowują poczucie sprawiedliwości, wychowują uczciwość i zdyscyplinowanie, umiejętność i chęć podporządkowania swoich życzeń woli zespołu i działania na jego korzyść.

Zabawy ze śpiewem – wpływają korzystnie na: umuzykalnienie, kształtowanie poczucia rytmu, koordynację ruchową, kształtowanie estetyki ruchów ich piękna i harmonii. Kształtują prawidłową postawę, sprzyjają intensyfikacji procesu oddychania. Kształtuje własne inwencje twórcze oraz zdolności obserwacyjne i naśladowcze (Rzemieślnicy, Szewczyk). Tego typu ZiGR sprzyjają dobremu nastrojowi, wyzwalają radość i uśmiech, odprężają psychicznie. Ruch stosowany w toku zabaw ze śpiewem nie stanowi zasadniczej ich wartości.

Zabawy orientacyjno-porządkowe – umożliwiają opanowanie przez dzieci umówionych sygnałów i znaków (ma to znaczenie w toku przyswajania zasad poruszania się na drogach), kształtują szybkość i celowość reakcji, spostrzegawczość, orientację, kojarzenie określonych form ruchu z ustalonymi znakami i sygnałami, karność, świadomą dyscyplinę. Udział tych zabaw w kształtowaniu sprawności fizycznej jest niewielki. Pomagają w doskonaleniu zwinności i zręczności, niekiedy szybkości.

Zabawy na czworakach – sprzyjają prawidłowemu kształtowaniu fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, postawy ciała, te zabawy usprawniają dzieci przez wzmocnienie aparatu kostno-stawowo-więzadłowego oraz kształtują niektóre cechy motoryki, zwłaszcza siły.

Zabawy i gry bieżne – wszechstronny środek pobudzania ustroju, wywołują korzystne zmiany w aparacie ruchowym ale także i w układach krążenia i oddychania, przemianie materii, stanowią pożądaną formę aktywnego wypoczynku, określają indywidualne możliwości ucznia, pozwalają zmierzyć własne siły z siłami rówieśników, wywołują dobry nastrój i odprężenie, sprzyjają kształtowania takich cech motoryki jak: szybkość, wytrzymałość, zręczność, zwinność, sprzyjają rozwojowi takich cech charakteru jak: ambicja, wytrwałość, umiejętność współdziałania w zespole, odpowiednie zachowanie się w toku współzawodnictwa i walki.

Zabawy i gry rzutne – pozwalają kształtować i doskonalić takie cechy motoryki jak: siła i szybkość, doskonali koordynację ruchową, koordynację wzrokowo-ruchową oraz umiejętność skupienia uwagi i koncentracji (dwa ognie, dętka, podaj dalej). Odprężają nerwowo i psychicznie.

Zabawy i gry skoczne – rozwijają takie cech charakteru jak: pewność siebie, wiarę w własne siły i odwagę, ponadto również cechy motoryki: zręczność, zwinność, moc i siłę, a połączone z biegiem także szybkość. Sprzyjają kształtowaniu koordynacji nerwowo-ruchowej, wzmacniają stawy kończyn dolnych, pozwalają zachowywać równowagę (klasy, naśladowanie odbijającej się piłki).

Zabawy i gry kopne – kształtują zręczność, siłę i szybkość, wytrzymałość, ćwiczenia angażują cały organizm, sprzyjają doskonaleniu szybkiej reakcji i koncentracji uwagi, kształtują umiejętność współpracy i współdziałania, a także karności i świadomej decyzji.

Zabawy i gry z mocowaniem – kształtują siłę, uczą odpowiedzialności za zdrowie i bezpieczeństwo innych osób.

5.      Znaczenie przyborów oraz technik posługiwania się nimi.

Do prowadzenia ZiGR potrzebne są różne przybory, używanie ich ułatwia organizację zabaw oraz podnosi zainteresowanie dzieci. Wśród przyborów znajdujemy takie, które dzieci mogą wykonywać w ramach zajęć szkolnych.

Przybory konwencjonalne – piłka, skakanka, niekonwencjonalne – butelka, gazeta, guma.

Przybór pozwala na uatrakcyjnienie lekcji, zainteresowanie ucznia na przybór, przygotowuje np. do kozłowania, rzutu, polepsza motoryczność (piłka lekarska – zwiększa siłę).

6.      Lekcje zabaw i gier ruchowych.

1. 1. współdziałanie i współzawodnictwo,

W czasie prowadzenia ZiGR jest wiele sposobności do organizowania w i w. Możliwości te należy skrupulatnie wykorzystywać. Luźna dziecięca gromadka w toku walki staje się zwartym, mocnym zespołem, w którym wyrastają przodownicy i przywódcy, podnoszą się, wzmacniają i krzepią słabsze jednostki. Wola zwycięstwa zmusza wszystkich do maksymalnego wysiłku., największej ofiarności i wytrwałości. Podporządkowanie się przepisom i regułom wzmacnia karność, budzi poszanowanie i zrozumienie decyzji sędziego. Należy jednak pamiętać aby w atmosferze nazbyt rozbudzonego współzawodnictwa nadmierny wysiłek nie przekraczał możliwości dziecka. Oznaki zmęczenia powinny być sygnałem dla zmniejszenia wysiłku.

2. 2. dobór zabaw i gier,

Istotnym elementem pożądanych efektów dydaktyczno – wychowawczych w lekcji WF są kryteria doboru ZiGR - znajomość grupy ćwiczebnej, miejsce ćwiczeń, rodzaj i liczba posiadanych przyborów i przyrządów, dobór zadań lekcji (dydaktycznych, wychowawczych, intelektualnych), zachowanie odpowiedniego stosunku zabaw do gier ruchowych oraz ćwiczeń fizycznych, znajomość programu nauczania).

Należy kierować się wytycznymi programu, od wytycznych jednak można czasami odstępować. Tak więc dla dzieci, które znają wiele zabaw z przeznaczonego dla nich materiału, możemy dobierać zabawy spośród przewidzianych dla klas wyższych. Dla tych, które zabaw nie znają możemy dobierać odpowiednie z zasobu przeznaczonego dla młodszych. ZiG dobieramy w zależności od:

-          rozwoju uczestników,

-          ich zainteresowań,

-          możliwości terenowych,

-          posiadanego sprzętu i urządzeń,

-          warunków klimatycznych i atmosferycznych,

-          potrzeb wychowawczych,

-          aktualnych tematów.

Odpowiedni dobór ZiGR to m.in.:

-          zapewnienie wszechstronnego ruchu wszystkim uczestnikom zabawy,

-          uwzględnienie w zestawie możliwie największej ilości ZiGR,

...