Theiss - Dom i ojczyzna – miejsca w świecie bez miejsc, Trzy perspektywy - opracowanie.doc

Wieslaw theiss

„dom i ojczyzna – miejsca w swiece be miejsc. Trzy perspektywy”

I.

„miejsce” – rozumiane w podst hum znaczeniu, określa przestrzeń, która człowiek tworzy i która tworzy czlowieka. Jest struktura wlsansa, osobista, indywidualna, organizowana wokół przyjmowanych wartości. Tego rodzaju miejscem jest mala ojczyzna.dzieki niej możliwe jest zakorzenieie społeczne, bycie u siebie. Wskazuje tez na obowiązek uczestnictwa, polepszania, utrwalania, zmieniania istniejących warunkow i przekazywaia zastanego dziedzictwa kolejnym pokoleniom.

Obok tego swiata istniej „swiat bez miejsc” – w ujeciu hist jest to swiat systemow, glownie ideologicznych oraz politycznych, rzeczywistość autorytarna, totalna. Dysponując sila i kontrola struktury tego typu eliminuja swiat człowieka, odbieraja wolność i godność, rozbijaja wlasne miejsca co proadzi do anomii a z drugiej strony do walki z przemoca i oporem.

W ujeciu współczesnym jest elementem „plynnej nowoczesności”. Est to rzeczywistość globalna, amorficzna, zmienna i chaotyczna. Charakteryzuje się relatywizmem poznawczym i etycznym.

Ma ona także skrajny  wymiar w postaci „nie-miejsc” – przestrzen pozbawiona jakiejkolwiek racjonalsnosci, paieci, znaczen. To obojętny w sensie wartości anonimowy fragment swiata, poglebia osamotnienie ludzi.

II.

Na tym tle dom i ojczyzna maja specjalny status – sa to wazne wartości, nie tylko samymi w sobie ale także w odniesieniu do szerszych kategorii, jak kultura, wychowanie, środowisko.

Dom to pojecie wieloznaczne, traktowane jako instytucja spoleczna obejmuje trzy wymiary:

- materialny (mieszkanie inajblizsze otoczenie)

- społeczny (domownicy i mieszkancy wraz ze wszystkimi rolami jakie pelnia i relacjami miedzy nimi)

- aksjologiczny (okreslona wartość, zaspokajajaca roznego rodzaju otrzeby materialne, społeczne i symboliczne)

Wymienione wymiary twzorza silnie powiazana całość, która pełniła i pelni bardzo wazne funkcje.

Dom i ojczyzna naleza do tej sfery wartości, które tworza rdzen kultury. Sa przekazywane jednostkom w procesie komunikacji międzyosobowej i symbolicznej. Dom poprzez wlasna kulture , system wartości i postaw chroni jednostke przed układami globalnymi a z drugiej strony otwiera osoy na te układy – swiat zewnętrzny, kulture narodowa i ogolna. Plni także funkcje schronienia, zabezpiecza wartości w przypadku zagrozenia. Jest także źródłem optymizmu społecznego – przywraa poczycie wartości, godności, bezpieczeństwa i ukierunkowuje dzialania w środowisku lokalnym.

Cele szkicu:

- opis wlasciwosi obydwu podmiotow  domu i ojczyzny jako miejsc, które mogą się przenosic i trwac w swiecei bez miejsc

- szkic skupia się na relacji dom-ojczyzna, widzianej jako syt dynamiczna i zwrotna

- poznanie i wartościowanie swiata poprzez dom i ojczyzne

- ustalenie form, tresci i funkcji jakie przybiera relacja dom-ojczyzna

Podjęte zagadnienia będą przedstawione w trzech głównych perspektywach: heroicznej, pragmatycznej i sentymentalnej (romantycznej).

IV.

rOla domu jako ostoi porządku, spokoju, harmonii i kultury zycia indywidualnego oraz społecznego ukazala się w badaniach środowiskowych, które prowadzone były w Wegrowie pod koniec lat 80. XX w. ujawnil się wtedy fenomen: dom jako źródło i straznica wartości ojczystych, ostoja polskości, skrawek wolnej ojczyzny. Pojawialo się to na ogol w waznych okresach hist, kiedy niszczono kraj, narod i rodzine. W tym kontekście wyróżniamy persektywe heroiczną.

- skrocenie dystansu pomiedzy struktura domu i ojczyzny – ojczyzna mogla schronic się w domu i przetrwac czas zagrożeń.

- powstajaca wtedy ozsamosc heroiczna charakteryzowala patriote, bojownika, któremu nie straszne było wiezienie.

- obszar tych zagadniej jest stosunkowo terenem badawczo dziewiczym, pedagogika musi nauczyc się korzystac z zasobow pamiętnikarskich i hist.

V.

W latach 90. – kolejne funkcje domu i ojczyzny jako malych ojczyzn, które stanowily wizytowke spoleczna, chlube i dume ich mieszkańców. Dzieki niej nie byli anonimoi, roznili się od innych. Ludzie skupiali się wokół wanych i bliskich im celow i wartości. Dostrzegali wlasne problemy, mieli marzenia i plany. To charakteryzuje perspektywe pragmatyczną – dom i ojczyzna były źródłem szeroko rozumianych zmian i modernizacji w środowisku miejscowym. Ludzie sami powoływali do zycia rozne stowarzyszenia i instytucje, pomocne w realizacji ich dążeń i planow.

- wazne i scisle związki miedzy doemem a ojczyzna, o ojczyze jednak nie należy walczyc, a główne zadanie polega na twórczej i gospodarczej pracy, skupionej na osiągnięciu wspolnego dobra, które realizuje mieszkaniec oraz demokratycznie wybrany samorząd lokalny

- takie sa formy tożsamości indywidualnej i zbiorowej osob zaangażowanych w rozwoj malej ojczyzny.

- wazna jest tu osoba animatora społecznego, który będzie potrafil odkryc potrencjal malej ojczyzny i go rozwinąć.

- w nowym ustroju Polit (lata 90.) dom i ojczyzna uruchamialy dzialania podmiotow społecznych a rzecz środowiska, co przynosilo rezultaty o charakterze gospodarczym czy kulturoym ale także powstawaniem i rozwijaniem się związków pomiedzy ludzi – dialog, solidarność spoleczna, które przestaly byc pustymi frazesami.

VI.

Program „malych ojczyzn” potwierdzil ich kompensacyjne role (malych ojczyzn). Dzieje się tak gdy portret malej ojczyzny przyjmuje kształt „idealnego swiata” – bliskość przestrzeni fizycznej, ludzkiej i boskiej. Sklada się to na trzecia perspektywe – perspektywe sentymentalną.

- oderwanie i ucieczka od bieżących problemow, dom ojczyzna bardziej przypominja utopie niż realny swiat

-  nie oznacza to przekreślenia kulturowych czy osobtworczych wartości  mala ojczyzna chroni przed niebezieczenstwami, dje oparcie i wiare w siebie

- taki poglad wystepuje zwlascza u osob które opuściły ojczyzne, ojczyzna jest dla emigranta forma poznawczej i moralnej busoli, punktu orientacyjnego – poczucie zakorzenienia (rozwijanie i utrzymywanie tożsamości, laczonej z polskością, nawet będąc na emigracji)

- Dalsze badania mogą dotyczyc: procesu akulturacji i wlaczania społecznego i budowania tożsamości  i odkrywania jej mitotwórczego potencjalu oraz zagadnieie przenoszenia się i trwania malej ojczyzny na obczyźnie

VII.

Pedagogika pamieci – aktywny, poszukujący i tworczy kontakt z przeszłością, traktowana jako truktura otwarta, z która można i należy wchodzic w kontakt poznawczy, moralny i emocjonalny. Organizuje i prowadzi proces przypominania a nie tylko wspominania. Poejmuje dzialania które wzbogacaja wiedze, kształtując system wartości i postaw.

***

Terminy dom i ojczyzna sa wstanie zaproponowac cos nowego badaczom pedagogicznym i ludziom żyjącym w „plynnej nowoczesności”. Dzieki swoim funkcjom ochronnym i stabilizacyjnym buduja trwaly i bezpieczny swiat w społeczeństwie ryzyka.

Ten swiat nie jest także utopia, nie izoluja się od zewnętrznego wiata, zwłaszcza od globalizacji. Globalny rynek, ekonomia, politykai kultura przenika dom i ojczyzne, wpływając i zieniajac życiowe doswiadczeia jednostek i wspólnot. Dzieki świadomości tego zjawiska jesteśmy w stanie realizowac nowe dzialania indywidualne i wspólnotowe, prowadzace do nowych form tożsamości.

Uwagi koncowe winiarskiego:

- trzy opcje relacji globalizacji – lokalnego zycia:

              > rozchodzenie się tych zmiennych; lokalność pojmowana jest tradycyjnie

              > negacji, deprecjacji lokalności w najszerszym znaczeniu – wartości przeciwstawne

              > dopełnianie się

3