PRZEDSIĘBIORCY I POLITYCY
Agnelli Giovanni (1866-1945), dziadek Giovanniego, inżynier włoski. Jeden z czołowych przemysłowców 1. poł. XX w. 1899 współzałożyciel, a od 1902 prezes firmy Fiat. Jeszcze przed 1914 zainicjował w fabryce w Turynie masową produkcję samochodów.
Bismarck Otto von (1815-1898), mąż stanu, pierwszy kanclerz zjednoczonego cesarstwa niemieckiego. Od 1862 jako premier i minister spraw zagranicznych prowadził walkę z większością sejmową w parlamencie pruskim, przeforsował m.in. reformy w armii, głównie jej liczebny wzrost do 300 tys. żołnierzy, zawiesił wolność prasy. Dążył do zjednoczenia Niemiec pod zwierzchnictwem Prus. Dla pozyskania Rosji do swoich planów wysłał do Petersburga generała Alvenslebena, który podpisał konwencję wojskową między rządami Prus i Rosji wymierzoną przeciwko Polakom walczącym w powstaniu styczniowym. W 1864, wraz z Austrią, Prusy zdobyły od Danii Szlezwik-Holsztyn. W 1866 wybuchła wojna prusko-austriacka, w wyniku której doszło do utworzenia Związku Północnoniemieckiego, którego Bismarck został kanclerzem. Zwycięska wojna z Francją (1870-1871) doprowadziła do ostatecznego zjednoczenia Niemiec w 1871.W latach 1879-1887 dzięki staraniom Bismarcka doszło do zawarcia układów z Austro-Węgrami, Rosją i Włochami. W latach 1884-1885 wojska niemieckie zdobyły liczne kolonie w Afryce. W polityce wewnętrznej podjął walkę z opozycją katolicką, zainicjował bezwzględną politykę germanizacyjną na ziemiach polskich pod zaborem pruskim. Trudności w polityce wewnętrznej i zagranicznej doprowadziły w 1890 do dymisji Bismarcka.
Carnegie Andrew (1835-1919) amerykański przemysłowiec i filantrop , właściciel wielkich zakładów przemysłu stalowego , zwany „królem stali” , 1901 wycofał się z działalności gospodarczej i poświęcił filantropii , większą część majątku przeznaczył na budowę Carnegie Hall oraz fundację Carnegiego, wspierającą rozwój nauki.
Dawes Charles Gates (1865-1951), polityk i finansista amerykański, członek Partii Republikańskiej. Jako pierwszy pełnił funkcję dyrektora budżetu państwa w 1921. W latach 1923-1924 jako przewodniczący Komitetu Ekspertów przy Międzynarodowej Komisji Reparacyjnej opracował plan reparacji wojennych po I wojnie światowej, przyjęty przez Niemców w sierpniu 1924. Plan Dawesa, bardzo dogodny dla Niemców, zobowiązywał ich do spłacenia kwot od 1 mld marek w 1924 do 2,5 mld w 1929. Nie ustalał globalnej wielkości odszkodowań. Zakładał, iż Niemcy muszą otrzymać kredyty międzynarodowe na rozwój gospodarki, co miało umożliwić spłatę odszkodowań. W konsekwencji Niemcy w latach 1924-1931 spłacili 11 mld marek reparacji, a otrzymali 25 mld marek kredytów, co pozwoliło na poważny wzrost potencjału gospodarczego i militarnego kraju.
Eiffel Gustave Alexandre (1832-1923), francuski inżynier, wybitny specjalista w zakresie konstrukcji stalowych, projektant licznych mostów i hal dworcowych. Swoimi śmiałymi koncepcjami wpłynął znacznie na rozwój architektury współczesnej, zarówno w zakresie nowatorskich efektów przestrzennych jakie daje konstrukcja kratowa, jak również nowej estetyki realizowanej w metalu. Główne prace: most na Duero koło Porto (Portugalia 1877-1878), wiadukt koło Garabit (1880-1884), wieża na Polu Marsowym w Paryżu (1889), dom towarowy Bon Marché w Paryżu (1876), ponadto śluzy na Kanale Panamskim, konstrukcja Posągu Wolności w Nowym Jorku, Dworzec Zachodni w Budapeszcie.
Erhard Ludwig (1897-1977), niemiecki ekonomista i polityk, kanclerz Republiki Federalnej Niemiec w latach 1963-1966. Był autorem reformy walutowej ogłoszonej 18 VI 1948 polegającej na wymianie zdewaluowanej Reichsmarki na Deutsche Mark. Nowa waluta stała się obowiązkowym środkiem płatniczym w Trizonii, tj. w trzech zachodnich strefach okupacyjnych, od 21 VI 1948. Reforma była przywilejem dla posiadaczy towarów lub środków trwałych przeszacowanych na akcje w stosunku 1:1 i zmusiła przedsiębiorstwa do podjęcia gry rynkowej. Stała się podstawą tzw. cudu gospodarczego RFN. W latach 1949-1963 pełnił funkcję ministra gospodarki w rządzie Konrada Adenauera, od 1957 był wicekanclerzem. Od 1963 sprawował urząd kanclerza RFN. Jego największym sukcesem było nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Izraelem w 1965 poprzedzone dostawami niemieckiego uzbrojenia. Informacja o tych dostawach była przyczyną jego dymisji w 1966. Następnie został honorowym przewodniczącym CDU. Jako liberał przyczynił się do popularyzacji tego kierunku myśli ekonomicznej. W tym celu założył w 1967 fundację wspierającą badania nad gospodarką opartą o wolny rynek.
Eastmann George (1854-1932) amerykański przemysłowiec i wynalazca , założyciel firmy Kodak , opatentował 1891- błony fotograficzne do ładowania na świetle dziennym , 1888 – prosty aparat fotograficzny Kodak rozpowszechnił w znaczącym stopniu fotografię amatorską. Znaczącą część majątku przeznaczył na cele charytatywne.
Gates Bill (1955-), współwłaściciel i twórca sukcesów największej na świecie firmy zajmującej się tworzeniem oprogramowania - Microsoftu, którą założył wraz z przyjacielem P. Allenem w 1975 roku. Karierę rozpoczął w 1973 w czasie studiów na Uniwersytecie Harvarda, gdzie stworzył wraz z grupą przyjaciół interpreter języka BASIC na pierwszy mikrokomputer MITS Altair. Prezes Microsoftu, uważany za jednego z najbogatszych ludzi świata.
Girard Philippe de (1775-1845) francuski mechanik i wynalazca , jeden z organizatorów przemysłu włókienniczego w Królestwie Polskim , 1825-44 ekspert rządu Królestwa Polskiego i Banku Polskiego , 1810 wynalazł metodę przędzenia lnu na mokro, 1831 – zorganizował przędzalnię na Marymoncie a 1833 przeniósł ją do Rudy Guzowskiej (nazwanej od jego nazwiska Żyrardowem).
Hoover Herbert Clark (1874-1964), polityk republikański, prezydent USA w latach 1929-1933. W czasie Wielkiego Kryzysu podjął kroki zapobiegawcze (m.in. ograniczył roboty publiczne), ale przeciwstawił się ingerencji państwa w gospodarkę oraz destabilizacji budżetu. Obciążono go odpowiedzialnością za kryzys, czego wynikiem była porażka w wyborach prezydenckich w 1933 z F.D. Rooseveltem. Był głównym krytykiem tzw. nowego ładu. Prace naukowe w dziedzinie ekonomii (m.in. noblisty M. Friedmana) wykazały, iż to on miał słuszność, polityka nowego ładu wydłużyła bowiem kryzys, a nie ograniczyła go. W latach 50. pełnił funkcję przewodniczącego komisji Kongresu do spraw przerostów w administracji. Autor m.in. dwutomowych Pamiętników (1951-1952).
Krupp – rodzina przemysłowców niemieckich
Friedrich 1787-1826 założył w Essen odlewnię stali
Alfred 1812-1887 rozbudował zakład , tworząc jeden z największych na świecie koncernów zbrojeniowych à Friedrich Alfred
Zakłady Kruppa prosperowały w międzywojniu , później poparł on przejęcie władzy przez Hitlera , były podstawą zbrojeń Rzeszy , zatrudniały pracowników przymusowych , 1943 firma (na mocy dekretu Hitlera) przeszła na wyłączne posiadanie rodziny Kruppa keirownictwo objął Alfred (nie ten! inny! dlaczego oni wszyscy tak samo na imię mają?) , skazany 1948 jako zbrodniarz wojenny na 12 lat więzienia ,1951 zwolniony , 1953 odzyskał zakłady w RFN.
Lesseps Ferdinand Marie de, wicehrabia (1805-1894), francuski przedsiębiorca i polityk, twórca Kanału Sueskiego, członek francuskiej Akademii Nauk (od 1869), Akademii Francuskiej (od 1884). W 1854 uzyskał koncesję na budowę kanału łączącego Morze Śródziemne z Morzem Czerwonym, którą prowadził przez 10 lat (1859-1869). 17 XI 1869 Kanał Sueski otwarto dla żeglugi. W 1880 zawiązał spółkę akcyjną, która miała podjąć budowę Kanału Panamskiego w Ameryce Środkowej, łączącego Ocean Atlantycki z Oceanem Spokojnym. Trudności, które pojawiły się w trakcie prac oraz ujawnione liczne nadużycia finansowe popełnione przez członków dyrekcji zakończyły się ogłoszeniem bankructwa Towarzystwa Kanału w 1892.
Michelin, bracia André (1853-1931) i Edouard (1859-1940), francuscy przemysłowcy i konstruktorzy. Edouard w 1896 wynalazł rozbieralną oponę pneumatyczną do samochodów i motocykli. Założony przez nich koncern był właścicielem m.in. fabryki samochodów Citroën (w latach 1935-1976). Obecnie potentat przemysłu gumowego - jeden z pięciu największych producentów opon na świecie.
Morgan John Pierpont (1837-1913) założyciel banku J.P. Morgan & Co. , jednego z najpoważniejszych w Ameryce , finansującego założenie United States Steel Corp. i International Marcantile Marine Company , finansował i kontrolował przedsiębiorstwa w wielu dziedzinach gospodarki , 1942 – jego biblioteka została przekształcona w Fundację Morgana.
Morgan John Pierpont młodszy (1867-1943) – zwiększył potęgę grupy Morgana , czyniąc ją jedną z najsilniejszych grup kapitałowych w USA.
Morita Aikio – długoletni prezes i twórca potęgi firmy Sony.
Nixon Richard Milhouse (1913-1994), polityk amerykański, działacz Partii Republikańskiej. Z wykształcenia prawnik. 1950-1953 pełnił funkcję senatora, następnie w latach 1953-1961 sprawował urząd wiceprezydenta w okresie kadencji D.D. Eisenhowera. 1969 wybrany na prezydenta Stanów Zjednoczonych. Swój sukces wyborczy powtórzył w wyborach 1973. W okresie sprawowania urzędu unormował stosunki z Chinami, zniósł embargo handlowe dotyczące tego kraju, w 1972 złożył wizytę w Pekinie. Nawiązał rozmowy z ZSRR dotyczące redukcji zbrojeń strategicznych i w 1972 podpisał w Moskwie układ SALT I. Dążąc do definitywnego wycofania sił amerykańskich z Wietnamu, podpisał w 1973 tzw. układ paryski o zawieszeniu działań wojennych. Starał się rozwinąć współpracę z państwami arabskimi, nie rezygnując jednak z udzielania pomocy Izraelowi. W polityce wewnętrznej napotykał na opór większości demokratycznej w Kongresie. Jego rządowi nie udało się ograniczyć tempa inflacji i przezwyciężyć pogłębiającej się recesji gospodarczej. Na skutek afery Watergate postawiony w stan oskarżenia przez Kongres. Zmuszony do ustąpienia z urzędu prezydenckiego 1974. Jego miejsce zajął wiceprezydent G. Ford.
Raiffeisen Friedrich Wilhelm (1818-1888), niemiecki działacz gospodarczy. 1862 twórca rolniczych kas pożyczkowo-oszczędnościowych opartych na zasadach spółdzielczych, które zdobyły popularność w wielu krajach (w Polsce powstały tzw. kasy Stefczyka).
Rockefeller John Davison (1839-1937), amerykański przemysłowiec i finansista. Założył 1870 Standard Oil Company, która zdobyła monopol w przemyśle rafineryjnym. Był w swoim czasie najbogatszym człowiekiem świata. Przeznaczył ponad 500 mln dolarów na różne fundacje naukowe, m.in. University of Chicago (1890) i Rockefeller Foundation (1913).
Roosevelt Franklin Delano (1882-1945), amerykański polityk, prawnik, działacz Partii Demokratycznej. Od 1910 senator, 1913-1920 zastępca sekretarza do spraw marynarki, 1928-1932 gubernator stanu Nowy Jork, 1933-1945 czterokrotnie wybierany na prezydenta USA. Twórca programu reform społecznych (m.in. wprowadzenie ubezpieczeń dla bezrobotnych, rent, płac minimalnych) i ekonomicznych, opartych na zasadzie interwencjonizmu państwowego (New Deal). W polityce zagranicznej przeciwnik izolacjonizmu. 1933 nawiązał stosunki dyplomatyczne z ZSRR. 1941 podpisał wraz z W.L.S. Churchillem Kartę Atlantycką określającą wizję powojennego świata. Rzecznik ścisłej współpracy aliantów podczas II wojny światowej, w 1943 uczestnik konferencji międzynarodowych w Casablance, Kairze, Teheranie, w 1945 w Jałcie. Współorganizator ONZ i współtwórca powojennego porządku światowego. Jego polityka zagraniczna, zwłaszcza uległość wobec ZSRR, była przedmiotem licznych kontrowersji.
M.A.Rotschild (1744-1812) protoplasta rodu bankierskiego , 1766 założył w Frankfurcie n/Menem dom bankowy , który wkrótce był zaangażowany w operacje finansowe na całym kontynencie. Rotschildowie zakładali prosperujące banki w centrach finansowych europy , co umożliwiało im wpływ na politykę oraz wejście w kręgi arystokracji. Współfinansowali wielkie inwestycje np. Kanał Sueski.
Reagan Ronald Wilson (1911-), polityk republikański, prezydent USA 1981-1988, aktor filmowy. Studiował w Dixon nauki społeczne, ekonomię i teatrologię. W 1932 został reporterem radiowym prowadzącym audycje sportowe. W 1937 podpisał kontrakt z wytwórnią filmową Warner Brothers. Do 1957 zagrał w 53 filmach, m.in.: Dark Victory E. Gouldinga (1939), This Is the Army M. Curtiza (1943), Prisoner of War A. Martona (1954). W czasie II wojny światowej na zlecenie armii kręcił filmy propagandowe. W 1945 powrócił do Hollywood, gdzie, oprócz kariery filmowej, zaangażował się w ruchu związkowym filmowców. Po zakończeniu kariery aktorskiej rozpoczął działalność polityczną i w 1962 wstąpił do Partii Republikańskiej. W latach 1966-1974 był przez dwie kadencje gubernatorem stanu Kalifornia. W prezydenckiej kampanii wyborczej w 1980 prezentował konserwatywne poglądy, w kwestiach polityki zagranicznej występował przeciwko dotychczasowemu stanowisku USA wobec ZSRR. 20 I 1981 został zaprzysiężony jako 40. prezydent USA. W dwa miesiące później postrzelony w zamachu na jego życie w Waszyngtonie. W polityce wewnętrznej lata prezydentury Reagana przebiegały pod znakiem tzw. reaganomiki, polegającej na podniesieniu stóp procentowych, zmniejszeniu wydatków socjalnych, redukcji podatków. W efekcie doszło do spadku inflacji i do ożywienia gospodarczego, rosła wartość dolara wobec innych walut, ale rósł też deficyt handlowy USA. Zapewniło to jednak siedmioletni okres koniunktury gospodarczej i wyraźny spadek bezrobocia. W polityce zagranicznej Reagan zajął zdecydowanie antyradzieckie stanowisko, przeciwstawiając się ekspansji wpływów komunistycznych w świecie. Po ogłoszeniu stanu wojennego w PRL w 1981 wprowadził ostre sankcje ekonomiczne przeciwko niej, wypowiedział ZSRR wojnę ekonomiczną, zatwierdził nowy program zbrojeń, tzw. wojny gwiezdne, wzmocnił potencjał nuklearny. Nakazał dokonanie inwazji na Grenadę w październiku 1983, wspierał oficjalnie powstańców afgańskich walczących z najazdem radzieckim, podjął konfrontację z lewicą w Nikaragui, Angoli i Salwadorze. Sprzeciwiał się terroryzmowi, szczególnie libijskiemu, czego wyrazem było bombardowanie Trypolisu przez lotnictwo amerykańskie w kwietniu 1986. W 1984 Reagan został ponownie wybrany na prezydenta USA. W 1987 podpisał w Waszyngtonie z M.S. Gorbaczowem układ o likwidacji rakiet krótkiego i średniego zasięgu. W kolejnej kampanii prezydenckiej poparł dotychczasowego wiceprezydenta G. Busha, polityka o poglądach liberalnych.
Thatcher Margaret Hilda (1925-), polityk brytyjski, chemik i prawnik. 1959-1992 członek Izby Gmin z ramienia Partii Konserwatywnej. 1964-1970 rzecznik prasowy konserwatystów. 1970 minister oświaty i nauki w rządzie E. Heatha. 1975-1990 szef frakcji parlamentarnej konserwatystów oraz przewodnicząca partii. 1979-1990 na czele rządu brytyjskiego (pierwsza kobieta-premier w historii Anglii).Władzę objęła podczas głębokiego kryzysu ekonomicznego, spowodowanego ogromnym deficytem sektora państwowego i inflacją. Zastosowała twardą politykę w celu uzdrowienia gospodarki: zlikwidowała dotacje dla znacznej części państwowych firm, zatrzymała inflację kosztem zwiększonego bezrobocia, zredukowała wydatki budżetowe, obniżyła podatki oraz podwyższyła stopę procentową oszczędności. Wszystkie te działania, będące połączeniem liberalizmu, konserwatyzmu i monetaryzmu, uzyskały nazwę "thatcheryzmu", a ona sama przydomek Żelaznej Damy. Podobną konsekwencję wykazała w polityce zagranicznej: doprowadziła do zwycięstwa Wielkiej Brytanii w wojnie z Argentyną o Falklandy w 1982. Prowadziła systematyczną walkę z potęgą związków zawodowych, która w efekcie doprowadziła do wzrostu konkurencyjności przemysłu i zamknięcia nierentownych dziedzin gospodarki (np. przemysłu stoczniowego i górnictwa). Cieszyła się ogromną popularnością. Krytyczne wypowiedzi o integracji europejskiej, a szczególnie próby wprowadzenia podatku pogłównego w miejsce podatku od własności, doprowadziły do wzrostu opozycji. Ustąpiła ze stanowiska premiera 22 listopada 1990, jej następcą został J. Major. W 1992 otrzymała szlachectwo oraz zajęła miejsce w Izbie Lordów.
Schacht Hjalmar (1877-1970), niemiecki finansista i polityk. 1923 przeprowadził stabilizację marki. 1924-1929 i 1933-1939 prezes Banku Rzeszy. 1934-1937 minister gospodarki, realizował hitlerowską politykę zbrojeń i militaryzacji kraju. Sądzony przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze, 1946 uniewinniony. 1953 założyciel i współwłaściciel domu bankowego w RFN.
Wilkinson John (1728-1808), angielski konstruktor i wynalazca. Zbudował m.in. piec odlewniczy do wytapiania żeliwa (1749), pierwszą wytaczarkę (1775), pierwszy most żeliwny (1779) i statek z metalowym kadłubem (1787).
- 1 -
ZARZADZANIE-WSB