O metodach aktywizujących słów kilka…
Zabawa jest nauką – nauka jest zabawą.
Im więcej zabawy, tym więcej nauki.
Metody aktywizujące pracę uczniów uznawane są przez współczesnych dydaktyków za naczelną zasadę nauczania – uczenia się. Aktywność i twórczość stanowi naturalną wrodzoną potrzebę i cechę każdego człowieka. Nie sposób nie potraktować tej myśli jako swoistej wskazówki do efektywnej pracy pedagoga.
Aktywność człowieka ma określony kierunek, wyznaczony przez cel. Im ciekawszy cel, tym silniejsze emocje, a co za tym idzie większe zainteresowanie i motywacja. Efektywność uczenia się wyraźnie się zwiększa, gdy zaangażowane są umysł i emocje. Dlatego twórczy nauczyciel umożliwia uczniom uczenie się poprzez działanie, które pozwala uaktywnić twórczy potencjał.
Pamiętajmy ile zapamiętuje uczeń!
ü - 10 % - tego, co słyszy
ü - 20% - tego, co widzi
ü - 40 % - tego, o czym dyskutuje
ü - 90 % - tego, co robi – UCZENIE PRZEZ DZIAŁANIE
Nie jest to wniosek współczesnych. Już Konfucjusz twierdził: „słyszałem i zapomniałem, widziałem i zapamiętałem, zrobiłem i zrozumiałem”.
O metodach aktywizujących można znaleźć naprawdę wiele publikacji. Sedno tkwi w tym by nauczyciel – czy to młody, czy dźwigający bagaż wieloletnich doświadczeń, potrafił skorzystać z dobrodziejstw, jakie niesie ze sobą stosowanie metod, które nie zastępują tradycyjnych sposobów nauczania, a jedynie je uzupełniają.
Metod i technik aktywizujących istnieją tysiące. Słusznie ktoś zauważył: „ ilu jest twórczych pedagogów tyle wspaniałych metod pracy”.
W tym miejscu nasuwa się pytanie o odmienność pojęć metoda i technika aktywizująca. W literaturze odnajdujemy takie oto zdanie: gdyby ktoś zapytał o różnicę między metodą aktywną a techniką aktywną, to zachodzi ona głównie w wymiarze emocjonalnym: aktywna metoda to z definicji takie działanie, które odwołuje się i uwzględnia emocjonalny aspekt procesu uczenia się wykorzystując aktywna technikę w odpowiednim momencie i w odpowiedni sposób. Aktywna technika jest natomiast tylko przepisem na zewnętrzną organizację sytuacji - co, kto i w jaki sposób ma robić.
Stosowanie metod aktywizujących w pracy z dzieckiem niepełnosprawnym ma swój szczególny wymiar.
DZIAŁANIE jest niejednokrotnie jedynym sposobem zdobycia wiedzy o otaczającym świecie.
Pominę w moim opisie szczegółową charakterystykę poszczególnych metod, ograniczając się jedynie do ich wymienienia, jako że nie wszystkie znajdują zastosowanie w pracy z dzieckiem niepełnosprawnym intelektualnie. Postaram się przybliżyć jedynie te, które udało mi się wykorzystać -przystosowując do możliwości indywidualnych dzieci, z którymi pracuję. Niektóre z nich być może zmieniły pierwotny wizerunek, ale na szczęście aktywizujące metody pracy z uczniem/grupą nie mają sztywnych ram i pozwalają nauczycielowi pracować w sposób adekwatny do potrzeb.
Zalety stosowania metod aktywizujących w pracy z dzieckiem niepełnosprawnym:
Ø uczeń podejmuje i kontynuuje działania z własnej chęci
Ø odczuwa satysfakcję z własnej pracy
Ø poszukuje, odkrywa i realizuje siebie
Ø upewnia się, że potrafi coś stworzyć
Ø uzupełnia deficyty wiedzy
Ø czuje się dowartościowany
Ø akceptuje siebie
Ø rozwija swoje najlepsze strony
Ø efektywnie uczestniczy w zajęciach
Ø uczy się współistnieć w grupie
Nauczyciel i uczeń są twórczy, posiadają ogromny potencjał, który trzeba „tylko” uruchomić!
Spis metod i technik aktywizujących
· Aktywne słuchanie
· Aktywny opis
· Akwarium
· Analiza „za i przeciw”
· Brzęczące grupy
· Burza mózgów
· Debata
· Debata korespondencyjna
· Diada
· Drama
· Drzewo decyzyjne
· Dyskusja dydaktyczna
· Dyskusja „kielecka”
· Dyskusja konferencyjna
· Dyskusja „okrągłego stołu”
· Dyskusja panelowa
· „Śnieżna kula”
· Dyskusja punktowana
· Dyskusja wielokrotna
· Dyskusja „66”
· Dyskusja związana z wykładem
· Dywanik pomysłów
· Giełda pomysłów
· Graffiti
· Grupy zadaniowe
· Gry dydaktyczne (planszowe, rebusy, krzyżówka, logogryf)
· Jigsaw
· Karuzela
· Karty z sytuacjami
· Komisja
· Konferencja prasowa
· Korespondencyjna debata
· Książeczki do dialogów
· Linie czasu
· Mapa pojęciowa
· Metaplan
· Metoda doświadczalna
· Metoda grupowego rozwiązywania przykładów
· Metoda inscenizacji
· Metoda projektów
· Metoda przewodniego tekstu
· Metoda przypadków
· Metoda ruchu - rozwijająca
· Metoda sytuacyjna
· Metoda trójkąta
· Mind mapping (mapa mózgu)
· Mowa ciała
· Pajęczynka
· Piramida priorytetów
· Plakat
· Porównanie
· Portfolio
· Psychodrama
· Procedura „U”
· Puste krzesło
· Poker kryterialny
· Ranking metodą diamentu
· Rozmowy w parach
· Rybi szkielet
· Rzeźba
· Seminarium (spotkanie naukowe specjalistów)
· Sesja
· Sesje bierz – daj
· „Słoneczko”
· Symulacje
· Sześć myślących kapeluszy
· Technika „635”
· Uszeregowanie kart
· Wykład aktywizujący
· Zabawy literackie
· Zabawy plastyczne
· Zabawy ruchowe
· Zgadnij, kim jestem?
Psychologiczne i fizjologiczne podstawy uczenia się upośledzonych umysłowo
Pamiętając o konieczności dostosowania zasad kształcenia osób upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym do reguł określonych przez reformę, należy także zwrócić uwagę na specyfikę edukacji tych osób. Jej odrębność wyraża się między innymi w niemożności przypisania z góry pewnych zadań i treści edukacyjnych do poszczególnych etapów edukacji oraz określeniu jednoznacznego profilu osiągnięć ucznia.
Mechanizm nauczania- uczenia się oparty jest na sprzężeniu zwrotnym. Do centralnego układu nerwowego (CUN) poprzez receptory ( zmysły, aparaty odbierające bodźce ze świata zewnętrznego) oraz interoreceptory ( aparaty odbierające bodźce ze świata wewnętrznego) napływają w postaci zespołów bodźców informacje o zjawiskach występujących w świecie zewnętrznym lub wewnętrznym. Odebrane informacje są w korze mózgowej opracowywane: analizowane, porównywane, i oceniane, w wyniku, czego jedne z nich są odrzucane jako zbędne, a inne przyjmowane, wiązane z wiedzą zdobytą wcześniej w całościowy system. Następnie są opanowywane i utrwalane w procesie uczenia się oraz przekazywane do zespołów komórek kory mózgowej kierujących postępowaniem człowieka, zastosowaniem, wykorzystaniem przez niego w praktyce zdobytej wiedzy. W ten sposób w toku powtarzania się przedstawionego procesu nauczania- uczenia się narasta i gromadzi się wiedza w umyśle dziecka, tworzą i doskonalą się umiejętności, rozwija sam uczeń.
U osób z odchyleniami rozwojowymi w toku zdobywania wiedzy występują pewne zaburzenia. Mogą one dotyczyć:
- odbierania informacji, gdy występują wady wzroku, słuchu
- przeróbki informacji w CUN, co obserwuje się w przypadku upośledzenia umysłowego, schorzeniach psychicznych
- zastosowania wiadomości i umiejętności na skutek uszkodzeń narządów ruchu, wad wymowy
Upośledzenie umysłowe nie tylko utrudnia przeróbkę informacji w wiedzę w CUN, często też obniża precyzję odbioru informacji, oraz możliwość i prawidłowość wykorzystania wiedzy w praktyce.
Dlatego szalenie ważne staje się wykorzystanie w nauczaniu każdego ze zmysłów, wszystkich możliwych kanałów odbierania bodźców ze świata zewnętrznego.
Proces uczenia się i zdobywania wiedzy przebiega w określonych etapach. Najważniejszą fazą uczenia się nowych umiejętności jest ich generalizacja. Dlatego w indywidualnym programie edukacji ucznia niepełnosprawnego powinny być zawsze uwzględnione warunki, w których generalizacja powinna występować i wyszczególnione jednoznaczne kryteria jej osiągnięcia.
Jednym z najskuteczniejszych sposobów zaplanowania rozwoju generalizacji umiejętności jest propozycja opracowana przez Horner. Składa się ona z następujących kroków:
- określenie „uniwersum” – ustalenie miejsc i sytuacji stosowania umiejętności. Udzielanie odpowiedzi na pytanie, „w jakich okolicznościach zachowanie lub umiejętność przyda się uczniowi”.
- wybranie istotnych bodźców i określenie koniecznych zróżnicowań odpowiedzi (adekwatne reagowanie na nowe bodźce i sytuacje np. przycisk a nie klamka)
- wybranie okoliczności, w których będzie przebiegało uczenie i określenie sposobu sprawdzania jego efektów
- kolejność uczenia:
- „...
mpwjs