Polska Partia Socjalistyczna

Założona w 1892 roku na zjedźie w Paryżu (za granica Związek Zagranicznych Socjalistów Polskich). Pierowsze organizacje PPS powstały w 1893 roku w Wilnie i Warszawie. Działała głównie w Królestwie Polskim, wysuwała postulat odzyskania niepodleglości Polski, a dopiero p9oźniej realizacji programu socjalistycznego. Główni działacze B.Limanowski, S. Mendelson, J.Stróżecki, J. Piłsudski. W 1906 roku anstąpił rozłam na PPS - Fakcję Rewolucyjną i PPS - Lewicę. W 1919 roku PPS - Frakcja Rewolucyjna z PPSD i PPS zaboru Pruskiego utworzyły zjednoczoną PPS. Od 1924 roku PPS należała do Socjalistycznej Międzynarodówki Robotniczej. Opowiadała się za ewolucyjnym przekształceniem istniejącego ustroju. W 1926 roku PPs poparła przewrót majowy, a następnie przeszłą do opozycji. W 1929 zainicjowała ytworzenie Centrolewu. Główni działacze: I.Daszyński, N.Barlicki, H.Liebermann, M.Niedziałkowski, K.Pużak. Podczas okupacji Hitlerowskiej działała konspiracyjnie WRN (przywódcy: T.Arciszewski, J.Dzięgielewski, K.Pużak) Część działaczy, która znalazła się poza WRN utworzyła w 1941 roku PS, następnie RPPS (S.Chudoba, T.Głowacki, A.Próchnik). Na emigracj działacze PPS wchodzili w skład kolejnych rządów RP. IX 1944 powołana w Lublinie pod kontrolą tzw Odrodzona PPS (E. Osóbka-Morawski, B.Drobner, S. Matuszewski), do któej przystąpili inni działącze, gotowi do współpracy z komunistami (J.Cyrankiewicz, S. Szwalbel). Po wojnie PPS-WRN działała początkowo w konspiracji. VII 1945 roku PPS rozwiązała się. Działacze poddani zostali represjom i więzieni (J.Pużak,, J.Dzielęgiewski, L.Cohn, T.Szturm de Sztrem i inni sądzeni w 1948 roku w procesie WRN). Miały miejsce próbu zachowania pewnej nniezależności przez oficialną PPS i poszukiwania rozwiązań kompromisowych (działalność Z. Żuławskiego) zakończone zostału niepowodzeniem. W 1948 miała miejsce całkowita likwidacja partii przez połączenie z PZPR (XII 1948 Kongres Zjednoczeniowy, poprzedzony masową czystką wśród działaczy PPS). Częśc niezależnych przywódców PPS (m.in. T.Arciszewski, A.Ciołkosz, L.Ciołkoszowa, J.Kwapiński, A. Pragier, Z.Zaremba) kontynuowała działalność w kilku ugrupowaniach na emigracji.