Stany przedrakowe i raki in situ
Stany przedrakowe
Definicja: zmiany skórne z których mogą rozwijać się nowotwory złośliwe. Nastepuje aktywacja onkogenów
(v-ras), mutacja genów supresorowych. Następuje proliferacja keratynocytów.
Stany przednowotworowe, z których częściej rozwijają się nowotwory:
1) Zmiany związane z działaniem światła i promieniowania UV
a) rogowacenie słoneczne i róg skórny
b) skóra pergaminowa i barwnikowa
c) przewlekłe uszkodzenie rentgenowskie skóry
2) rogowacenie chemiczne
3) rogowacenie białe w obrębie błon śluzowych i półśluzówek jamy ustnej oraz narządów płciowych
Stany przednowotworowe, z których nowotwory rozwijają się stosunkowo rzadko:
1) przewlekłe stany zapalne z bliznowaceniem
2) przerosłe blizny po oparzeniach
Rogowacenie słoneczne (rogowacenie starcze) (Keratosis actinica)
Definicja: przylegające do skóry nawarstwienia hiperkeratotyczne, na podłożu uszkodzonym działaniem promieniami słonecznymi lub skóry starczej, głównie na twarzy i innych odsłoniętych okolicach.
Etiopatogeneza: przewlekłe naświetlanie (290-320) powodują zmiany skórne o cechach:
- szarożółte zabarwienie z przebarwieniami i odbarwieniami
- zmniejszona sprężystość
- suchość i złuszczanie
- grube zmarszczki i pobruzdowania skóry
- zgrubienie skóry
- rozszerzenie powierzchownych naczyń
Rogowacenie słoneczne rozwija się po kilkunastu-kilkudziesięciu latach.
Objawy i przebieg: żółtobrunatne nawarstwienia rogowe mają suchą, nierówna powierzchnię, w poziomie skóry lub nieznacznie wyniosłe. Po odsłonięciu lekko krwawiące. Liczne na czole w okolicy skroniowej, na głowie, małżowinach usznych, grzbietach rąk, przedramionach i podudziach. Okres trwania jest wieloletni, może być punktem wyjścia raków kolczysto komórkowych lub podstawno komórkowych, raków typu Bowena.
Na początek rozwoju nowotworu wskazuje: powiększenie się wykwitu; pojawienie się nacieczenia podstawy; nadżerka lub powierzchowny rozpad.
Rozpoznanie: silnie przylegające do skóry nawarstwienia hiperkeratotyczne; w okolicach odsłoniętych; cechy skóry uszkodzonej słońcem lub starczej.
Leczenie: krioterapia, tretinoina 0,1% krem przez kilka miesięcy, 5% maść 5-fluorouracylowa, skojarzone leczenie z retinoidami, 5% imikwimod w kremie.
Róg skórny (Cornu cutaneum)
Definicja: twór rogowy rozmaitego kształtu, nacieczona podstawa, odmiana rogowacenia starczego, może występowac u dzieci.
Etiopatogeneza: skóra uszkodzona przez słońce lub starcza, stany zapalne, długotrwałe drażnienie.
Objawy i przebieg: rozmaity kształt, żółtobrunatny, chropowata powierzchnia, podstawa nacieczona. Najczęściej na twarzy, owłosiona skóra głowy, części odsłonięte kończyn.
Leczenie: chirurgiczne, elektrokoagulacja.
Skóra pergaminowa ta i barwnikowa (Xeroderma pigmentosum XP)
Definicja:występuje rodzinnie, nadwrażliwość na światło słoneczne. Zmiany skórne typu plam soczewicowatych i piegowatych, odbarwień, zaników i teleangiektazji. W ich obrębie rozwijają się różnego typu nowotwory.
Etiopatogeneza: dziedziczone AR, nadwrażliwość na promienie rumieniotwórcze, związane z defektem endonukleazy. Jest 9 odmian XP i jeden wariant w którym nie ma defektu endonukleazy.
Objawy i przebieg: bardzo nasilone piegi, większe plamy barwnikowe, skóra wykazuje zanik, odbarwienie i teleangiektazje. Najczęściej na twarzy i w okolicach odsłoniętych. Pojawiają się we wczesnym dzieciństwie, po pierwszym nasłonecznieniu . Rozwój nowotworu już w dzieciństwie. Zmiany oczne dotyczą spojówek, rogówki, soczewki.
Leczenie: aromatyczne retinoidy doustnie, ochrona skóry ( protekcja 60).
Uszkodzenia porentgenowski skóry (Radiodermitis)
Powstają pod wpływem przewlekle stosowanych naświetleń RTG. Nierównomierne stwardnienie skóry z odbarwieniami, przebarwieniami, teleangiektazjami, zanikami bliznowymi.
Objawami transformacji są: brodawkowaty przerost powierzchni; naciek podstawy; rozpad z tworzeniem się popękań i owrzodzeń.
Leczenie: chirurgiczne , krioterapia, 5% maść 5-fluorouracylowa, imikwimod.
Rogowacenie chemiczne (arsenowe i smołowcowe) (Keratosis arsenicalis et picea)
Definicja: zmiany skórne typu rogowacenia słonecznego. W przpadku arsenu wykwity są głównie na rękachi stopach, w przypadku smoły pogazowej na rękach, twarzy i mosznie.
Etiopatogeneza: zażywanie trójwartościowego arsenu, nadmierna zawartość arsenu w wodzie do picia, kontakt z arsenem w pracy. Rogowacenie smołowcowe – kontakt w pracy.
Objawy i przebieg: rogowacenie arsenowe – zajęte dłonie i podeszwy, twarz, tułów, siateczkowate odbarwienia i przebarwienia.
Rozpoznanie: hiperkeratotyczne ogniska typu rogowacenia słonecznego; wywiad dotyczący pracy.
Leczenie: chirurgiczne, krioterapia, jeśli wykwity są liczne to maść 5-fluorouracylowa. W rogowaceniu arsenowym profilaktycznie można podać acitretiną dziennie 0,3 mg/kg lub izotetioninę 0,3 mg/kg.
Rogowacenie białe (Leukoplakia)
Definicja: białe plamy o gładkiej lub nieco brodawkującej powierzchni w obrębie błon śluzowych i półśluzówek jamy ustnej lub narządów płciowych.
Etiopatogeneza: stałe drażnienie, marskość sromu lub żołędzi.
Objawy i przebieg: białawe plamy lub smugi zgrubiałego nabłonka o opalizującym odcieniu, niewielkie stwardnienie podstawy, bruzdowanie powierzchni. Najczęściej na: jamie ustnej (policzki w pobliżu kąta ust i w lini zgryzu), błona śluzowa sromu , rowek zażołędny i wewnętrzna powierzchnia napletka. Częstrze u mężczyzn po 40 rż.
Objawami przejścia nowotworowego są: brodawkowaty przerost powierzchni, zwiększenie nacieku podstawy, obwódka zapalna oraz rozpad.
Leczenie: usunięcie czynników drażniących, tretionina A – 0,05-0,1%, krioterapia, chirurgiczne.
Raki in situ
Zaliczamy tutaj chorobę Bowena oraz erytroplazje Queyrata. Są to raki przedinwazyjne o charakterystycznej budowie histologicznej: zaburzone rogowacenie, tworzenie się komórekwkazujących różny stopień arytmii jąder oraz rogowaceniem pojedynczych komórek warstw żywych naskórka przy zachowanej błonie podstawnej.
Choroba Bowena (Morbus Bowen)
Definicja: pojedyncze lub mnogie ogniska, dobrze odgraniczone, barwy brunatnej, hiperkeratotyczna lub gładka powierzchnia.
Etiopatogeneza: w obrębie narządów płciowych – obecne potencjalne onkogenne wirusy HPV 16, w zmianach skórnych DNA HPV.
Objawy i przebieg: płasko wyniosłe, odgraniczone, szerzą się pełzakowato, nieregularne kształty, w części środkowej nadżerki.
Rozpoznanie: pełzakowate, płaskie, wyniosłe , odgraniczone ogniska; naciek podstawy; brak obwodowego wału; przewlekły przebieg.
Leczenie: krioterapia, laser, chirurgiczne, 5% maść 5-fluorouracylowa, terapia fotodynamiczna.
Erytroplazja Queyrata (Erythroplasia Queyrata)
Definicja: pojedyncze, płaskie, odgraniczone ognisko, sino czerwone, gładka, błyszcząca powierzchnia, niewielki naciek podstawy.
Etiopatogeneza: choroba Bowena błon śluzowych narządów płciowych.
Objawy i przebieg: mężczyźni – żołądź i napletek, kobiety – błony śluzowe warg sromowych.
Rozpoznanie: odgraniczone ogniska o zaczerwienionej, błyszczącej, wilgotnej powierzchni, nieznaczny naciek, wieloletni okres trwania.
Leczenie: krioterapia, laser, imikwimod.
1
orha1