Bachmann Ingeborg - Malina.pdf - Literatura powszechna - dana2

Ingeborg Bachmann

Malina

przełożył

Sławomir Błaut

Wydawnictwo a5

Ingeborg Bachmann, Malina

Osoby

Ivan urodzony w 1935 na Węgrzech, w Pecs (dawniej

Fiinfkirchen). Od kilku lat mieszka w Wiedniu i re-

gularnie oddaje się pracy w gmachu, który stoi przy

Karntnerring. Aby nie stwarzać Ivanowi teraz i na

przyszłość zbędnych komplikacji, powiedzmy, że

jest to instytut spraw niezwykle potrzebnych, po-

nieważ zajmuje się pieniędzmi. Nie jest to bank

kredytowy.

Bela,

Andras dzieci, 7 i 5 lat

Malina wiek, z wyglądu, nieokreślony, dzisiaj skończył

czterdziestkę, autor „Apokryfu", który jest już nie

do nabycia w księgarniach i którego parę egzem-

plarzy sprzedano w końcu lat pięćdziesiątych. Dla

niepoznaki urzędnik państwowy kategorii A, za-

trudniony w Austriackim Muzeum Wojska, gdzie

ukończone studia w zakresie historii (kierunek

główny) i historii sztuki (kierunek poboczny) po-

zwoliły mu znaleźć posadę i zająć dogodną pozycję,

dzięki której posuwa się naprzód, nie ruszając się,

nie zwracając na siebie uwagi wtrącaniem się,

ambicją, żądaniami czy nielojalnymi pomysłami

udoskonalania procedury i pisemnych kontaktów

między Ministerstwem Obrony przy Franz-Josefs-

-Kai a Muzeum w Arsenale, które, nie rzucając się

specjalnie w oczy, należy do najosobliwszych insty-

tucji naszego miasta.

paszport austriacki, wystawiony przez Ministerstwo

Spraw Wewnętrznych. Uwierzytelnione świadec-

two obywatelstwa. Oczy piw., włosy bl., urodzona

w Klagenfurcie, następują daty i zawód, dwukrotnie

przekreślony i wypisany na nowo, adresy, trzykrot-

nie przekreślone, a powyżej można przeczytać

starannym pismem: zamieszkała Ungargasse 6,

Wiedeń III.

Czas dzisiaj

Miejsce Wiedeń

Tylko nad podaniem czasu musiałam zastanawiać się

długo, bo nie potrafię niemal powiedzieć „dzisiaj", chociaż

„dzisiaj" mówi się codziennie, ba, musi się mówić, ale kiedy

ludzie na przykład zwierzają mi się, jakie mają plany na

dzisiaj - nie wspominając już o jutrze - nie patrzę, jak sądzi

się często, wzrokiem roztargnionym, lecz bardzo uważnym,

z zakłopotania, tak rozpaczliwy jest mój stosunek do

„dzisiaj", bo przejść przez to „dzisiaj" mogę tylko w panicz-

nym strachu i szalonym pośpiechu, tak samo pisać o nim

albo choćby, w owym panicznym strachu, mówić o tym, co

się wydarza, bo wszystko, co się napisało o „dzisiaj", należa-

łoby natychmiast niszczyć, jak drze się prawdziwe listy,

gniecie, nie kończy ich, nie wysyła, ponieważ dotyczą

„dzisiaj" i ponieważ w żadnym „dzisiaj" nie dojdą już do

adresata.

Kto napisał kiedyś straszliwie błagalny list, aby potem

go podrzeć i wyrzucić, wie najlepiej, co rozumiem tutaj

przez „dzisiaj". A któż nie zna tej prawie nieczytelnej kartki:

„Proszę przyjść, jeśli to w ogóle wchodzi w rachubę, jeśli pan

może, chce, jeśli wolno mi pana o to prosić! O piątej

w „Cafe Landmann!" Albo tego telegramu: „zadzwoń do

mnie natychmiast stop jeszcze dzisiaj". Albo: „dzisiaj to nie-

możliwe".

Bo „dzisiaj" to słowo, które powinno być zastrzeżone

tylko dla samobójców, dla wszystkich innych nie ma po

prostu sensu, „dzisiaj" to dla nich jedynie określenie dowol-

nego dnia, właśnie dzisiejszego, zdają sobie sprawę, że znów

muszą pracować osiem godzin albo zwolnić się z pracy,

pójdą tu i tam, kupią coś, przeczytają poranną i wieczorną

gazetę, wypiją kawę, zapomną o czymś, umówią się, za-

dzwonią do kogoś, jest to zatem dzień, w którym musi się

coś wydarzyć, lepiej jednak, żeby nie wydarzyło się za wiele.

Kiedy ja natomiast mówię „dzisiaj", mój oddech traci

regularność, pojawia się owa arytmia, którą można już

stwierdzić na elektrokardiogramie, tylko z zapisu nie wyni-

ka, że przyczyną jest moje „dzisiaj", wciąż nowe, dręczące,

ale ja mogę dostarczyć dowodu zakłócenia, zapisanego nie-

spokojnym kodem lekarzy, dowodu czegoś, co poprzedza

napad strachu, czyni mnie podatną, stygmatyzuje mnie, dziś

jeszcze funkcjonalnie, jak mówią, sądzą oni, znawcy dowo-

dów. Tylko ja obawiam się, że sprawia to „dzisiaj", które jest

zbyt podniecające, zbyt niepohamowane, zbyt przejmujące,

i w tym patologicznym podnieceniu „dzisiaj" będzie istnia-

ło dla mnie do ostatniej chwili.

Jeśli więc nie tyle przypadkowo, co pod strasznym przy-

musem osiągnęłam tę jedność czasu, to jedność miejsca za-

wdzięczam łagodnemu przypadkowi, bo nie ja ją znalazłam.

W tej dużo bardziej nieprawdopodobnej jedności doszłam

do siebie i orientuję się w niej, och, jeszcze jak, bo miejscem

jest w zasadzie Wiedeń, w tym nie ma jeszcze nic dziwnego,

ale właściwie miejscem jest tylko jedna ulica, a raczej mały

kawałek Ungargasse, co wynikło stąd, że mieszkamy tam

wszyscy troje, Ivan, Malina i ja. Patrząc na świat z III dziel-

nicy, mając tak ograniczoną perspektywę, jest się naturalnie

skłonnym do wyróżniania Ungargasse, doszukiwania się

w niej czegoś, wychwalania i przypisywania jej pewnego zna-

czenia. Można by powiedzieć, że to szczególna ulica, ponie-

waż zaczyna się w niemal cichym, przyjemnym miejscu przy

Heumarkt i stąd, gdzie mieszkam, widać Park Miejski, ale

także groźną Wielką Halę Targową i Główny Urząd Celny.

Jeszcze jesteśmy między godnymi, zamkniętymi w sobie ka-

mienicami i dopiero niedaleko za domem Ivana, z nume-

rem 9 i dwoma lwami z brązu przy bramie, ulica staje się

bardziej niespokojna, bezładna i bezplanowa, chociaż zbliża

się do dzielnicy dyplomatycznej, pozostawiając ją jednak po

prawej i ujawniając niewielkie powinowactwo z tą - jak się

mówi potocznie - „wielkopańską dzielnicą" Wiednia. Małe

kawiarenki i liczne stare gospody czynią tę ulicę użyteczną,

idziemy „Pod Starego Halerza", po drodze mamy przydat-

ny garaż, Automag, bardzo przydatną „Nową Aptekę", tra-

fikę na wysokości Neulinggasse, a nie zapominajmy też

o dobrej piekarni na rogu Beatrixgasse i, na szczęście,

o Miinzgasse, na której możemy zaparkować nasze samo-

chody, nawet jeśli nigdzie indziej nie ma już miejsca. Tu

i ówdzie, choćby na wysokości Consolato Italiano z Instituto

Italiano di Cultura, nie można jej odmówić pewnej urody,

której przecież nie ma za wiele, bo najpóźniej na widok nad-

jeżdżającego tramwaju linii 0 lub ponurego garażu ambu-

lansów pocztowych, na którym dwie tablice, nie rozwodząc

się, stwierdzają krótko: „Cesarz Franciszek Józef I - 1850"

oraz „Kancelaria i warsztaty", puszcza się w niepamięć

jej nobilitacyjne wysiłki, a ona przypomina swą odległą

młodość, starą Hungargasse, przy której przyjeżdżający

z Węgier kupcy, handlarze koni, wołów i siana mieli swoje

oberże, zajazdy, i oto biegnie już tylko, jak głosi urzędowy

dokument, „dużym łukiem w kierunku miasta". Zataczając

ów duży łuk, którym jadę niekiedy z Rennweg, zwraca moją

uwagę coraz to nowymi szczegółami, rażącymi nowościami,

sklepami, które noszą nazwę „Mieszkać lepiej", lecz są dla

mnie ważniejsze od wszystkich triumfujących nad nimi

placów i ulic miasta. Nie sposób nazwać jej nieznaną, bo już

się ją zna, ale cudzoziemiec nigdy jej nie zobaczy, ponieważ

nie ma na niej nic do oglądania i można tu tylko mieszkać.

Turysta zawróciłby na Schwarzenbergplatz albo najpóźniej

na Rennweg, koło Belwederu, z którym łączy nas jedynie za-

szczytne miano „III dzielnicy", cudzoziemiec mógłby może

zbliżyć się z drugiej strony, od Towarzystwa Łyżwiarskiego,

jeśli mieszka w nowym kamiennym pudle, w hotelu „Vienna

Intercontinental", i spacerując po Parku Miejskim zapuści

się zbyt daleko. Ale do tego Parku Miejskiego, ponad

którym wapiennie biały pierrot zanucił mi kiksującym

głosem:

To />#<:/> - «/'<? dawny bas

ni czas"

chodzimy najwyżej dziesięć razy do roku, ponieważ można

tam dojść w pięć minut; a Ivan, który z zasady nie prze-

mieszcza się piechotą, mimo moich próśb, pochlebstw, zna

go tylko z okna samochodu, bo park jest po prostu za blisko;

żeby zaczerpnąć powietrza i zrobić dzieciom przyjemność,

jeździmy do Lasu Wiedeńskiego, na Kahlenberg, do

zamków Laxenburg i Mayerling, do Petronell i Carnuntum

w Burgenlandzie. Do tego Parku Miejskiego, do którego nie

musielibyśmy jeździć, mamy stosunek powściągliwy i oschły,

a ja nie pamiętam już nic z owego baśni czasu. Niekiedy

jeszcze spostrzegam przygnębiona krzak magnolii z pierw-

szymi kwiatami, ale nie można za każdym razem robić z tego

sensacji; i jeśli, jak dziś, znów mówię odruchowo do Maliny,

ach, te magnolie w Parku Miejskim, widziałeś? to on, po-

nieważ jest uprzejmy, odpowie mi i kiwnie głową, ale zdanie

o magnoliach zna już na pamięć.

W Wiedniu, czego nie trudno się domyślić, są dużo

piękniejsze ulice, ale znajdują się w innych dzielnicach i spo-

tyka je los zbyt pięknych kobiet, na które patrzy się od razu

z należnym podziwem, ani przez chwilę nie myśląc o tym,

żeby nawiązać z nimi bliższy kontakt. Nikt jeszcze nie twier-

dził, że Ungargasse jest piękna albo że skrzyżowanie

Invalidenstrasse z Ungargasse oczarowało go lub odebrało

mu mowę. Toteż i ja nie chcę o mojej, naszej ulicy wygłaszać

nieuzasadnionych twierdzeń, powinnam raczej w sobie

Pięciolinia z utworu Arnolda Schonberga „Pierrot Lunaire" z 1912 roku.

Muzyka do słów Alberta Girauda.

samej poszukać więzi z Ungargasse, ponieważ tylko we mnie

zatacza ona łuk, do numerów 9 i 6, powinnam zadać sobie

pytanie, dlaczego zawsze pozostaję w jej polu magnetycz-

nym, czy to idąc przez Freyung, czy robiąc zakupy przy

Graben, podążając do Biblioteki Narodowej, stojąc na

Lobkowitzplatz i myśląc: tutaj, właśnie tutaj trzeba by

mieszkać! Albo Am Hof! Nawet marudząc w śródmieściu

i udając, że nie chcę iść do domu, siadając na godzinę w ka-

wiarni i przeglądając gazety, ponieważ skrycie chciałabym

już być w drodze i z powrotem u siebie, a kiedy skręcam

w moją dzielnicę, z Beatrixgasse, przy której dawniej

mieszkałam, albo z Heumarkt, wtedy jest inaczej niż z cho-

robliwym uczuleniem na czas, choć czas zbiega się nagle

z miejscem, ale za Heumarkt wzrasta mi ciśnienie, a jed-

nocześnie ustępuje napięcie, skurcz, który chwyta mnie

w obcych stronach, i chociaż idę szybciej, staję się wreszcie

całkiem spokojna i uskrzydlona szczęściem. Nigdzie nie czu-

ję się pewniej niż na tym odcinku ulicy, za dnia wbiegam po

schodach na górę, w nocy dopadam bramy, już z kluczem

w dłoni, i znów przychodzi upragniony moment, kiedy klucz

obraca się w zamku, otwiera się brama, otwierają się drzwi,

i to uczucie powrotu do domu, które wzbiera we mnie w po-

wodzi ruchu pojazdów i ludzi już w promieniu stu, dwustu

metrów, gdzie wszystko zapowiada mi mój dom, a właściwie

wcale nie mój dom, lecz naturalnie własność towarzystwa

akcyjnego czy jakiejś bandy spekulantów, która ten dom od-

budowała, skleciła raczej, ale o tym prawie nic nie wiem, bo

w latach odbudowy mieszkałam o dziesięć minut stąd,

i przez bardzo długi czas przechodziłam koło numeru 26,

będącego dla mnie długo numerem szczęśliwym, zgnębiona

i z poczuciem winy, jak pies, kiedy zmieniwszy pana, spoty-

ka starego i nie wie, do kogo powinien być bardziej przy-

wiązany. Ale dzisiaj przechodzę koło Beatrixgasse 26, jakby

tam nigdy nic nie było, prawie nic, albo tak, był kiedyś w tym

miejscu zapach dawnych czasów, tylko że nie ma już po nim

ani śladu.

Mój związek z Maliną przez lata składał się z przykrych

spotkań, największych nieporozumień i paru niemądrych

urojeń - chcę przez to powiedzieć: dużo większych niepo-

rozumień niż z innymi ludźmi. Niewątpliwie od początku

byłam zdana na niego i wcześnie musiałam wiedzieć, że

stanie się moim przeznaczeniem, że miejsce Maliny było już

przez Malinę zajęte, zanim pojawił się w moim życiu. Zo-

stało mi tylko oszczędzone, a może sama sobie tego oszczę-

dziłam, zbyt rychłe związanie się z nim. Bo już na przystan-

ku tramwajów E2 i H2 niewiele kiedyś brakowało, żeby się

zaczęło. Stał tam Malina z gazetą w ręce, a ja udawałam,

że go nie zauważyłam, i sponad swojej gazety patrzyłam

w niego uporczywie i nie mogłam odgadnąć, czy rzeczywi-

ście tak był zatopiony w lekturze, czy też spostrzegł, że wpa-

truję się w niego, hipnotyzuję, chcę zmusić, żeby spojrzał.

Ja miałabym zmusić Malinę! Pomyślałam sobie, że jeśli naj-

pierw przyjedzie E2, to wszystko będzie dobrze, jeśli tylko,

na miłość boską, nie przyjedzie najpierw niesympatyczny H2

albo wręcz rzadziej kursujący G2, a potem rzeczywiście nad-

jechał E2, lecz gdy wskoczyłam do drugiego wozu, Malina

zniknął, ale nie w pierwszym wozie, nie w moim, nie został

też na przystanku. Mógł tylko nagle wbiec na stację kolei

miejskiej, kiedy ja się odwróciłam, nie mógł przecież rozpły-

nąć się w powietrzu. Ponieważ nie znalazłam wytłumacze-

Bachmann Ingeborg - Malina.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: