Analiza zgonów noworodków w oparciu o protokoły sekcyjne ZMS w Białymstoku w latach '55-'09 4_11.pdf

ARCH. MED. SD. KRYMINOL., 2011, LXI, 367-372

PRACE ORYGINALNE / ORIGINAL PAPERS

Iwona Ptaszyska-Sarosiek, Anna Niemcunowicz-Janica, Marcin Filimoniuk,

Magdalena Okota, oa ardaszka, Micha Szeremeta, Adam Sackiewicz

Analiza zgonw noworodkw w oparciu o protokoy sekcyjne

Zakadu Medycyny Sdowej w Biaymstoku w latach 1955-2009

The analysis of neonatal deaths based on autopsy protocols of the Department

of Forensic Medicine in Bialystok in the years 1955-2009

Z Zakadu Medycyny Sdowej UM w Biaymstoku

Kierownik: dr hab. med. A. Niemcunowicz-Janica

Celem pracy jest analiza przyczyn zgonw dzieci

w okresie noworodkowym na podstawie protoko-

w sekcyjnych Zakadu Medycyny Sdowej w Bia-

ymstoku. W omawianym okresie przeprowadzono

w naszym zakadzie 17 838 sdowo-lekarskich sek-

cji zwok, z czego 124 (0,695% wszystkich sekcji)

stanowiy sekcje zwok dzieci speniajcych kryte-

rium WHO dla noworodkw dzieci do ukoczenia

28 dnia ycia. Wykonano 108 sekcji zwok nowo-

rodkw, w przypadku ktrych istniao podejrzenie

przestpczego spowodowania ich mierci w cigu

pierwszych kilkunastu godzin ycia. W wikszoci

tych przypadkw przyczyn zgonu byo uduszenie

gwatowne, rzadziej uraz mechaniczny. Wyniki sek-

cji zwok 16 starszych noworodkw pokazay take,

i najczciej ich zgony byy wynikiem szeroko rozu-

mianego urazu.

majority of these cases, the cause of death was

suffocation, rarely mechanical trauma. The case of

death of older newborns was broadly understood

trauma.

Sowa kluczowe:

zgon, noworodek

Key words:

death, newborn

WSTP

Nagy zgon dziecka w okresie noworodkowym,

podobnie jak kadego innego czowieka, moe by

spowodowany zarwno czynnikami chorobowymi,

jak i urazowymi. W praktyce medyczno-sdowej na

plan pierwszy wysuwaj si czynniki natury ura-

zowej, a cilej rzecz ujmujc zwizane z karygod-

nym dziaaniem lub zaniechaniem osb trzecich.

Jeli, zgodnie z treci artykuu 149 Kodeksu Kar-

nego, sprawc takiego dziaania lub zaniechania

jest matka i czynu dokonuje wobec swego nowo na-

rodzonego dziecka w okresie porodu pod wpywem

jego przebiegu, przestpstwo takie jest nazywane

dzieciobjstwem. Medyczno-sdowe sekcje zwok

noworodkw s najczciej wykonywane wanie

przy podejrzeniu dokonania zbrodni tego rodzaju.

Zwykle przyjmuje si, e przedmiotem dzieciobj-

stwa jest noworodek w cigu pierwszych 24 godzin

od momentu urodzenia [1.

Ustawodawca przyj, i pord moe wywoa

u kobiety rodzcej tak wielkie napicie emocjonal-

ne i zwizane z tym zaburzenia psychoﬁzyczne, e

zmniejszaj one wyranie zdolno do rozpoznawa-

The authors performed an analysis of the causes

of deaths of newborns with special emphasis placed

on cases when neonaticide was suspected. In the

discussed period, 17838 medico-legal autopsies

were performed, 124 of them (0.695 per cent of all

postmortem examinations) involved children who

meet the WHO criteria for newborn children under

28th day of life. The newborns were divided into

two groups according to their exact age at the time

of death newborns who died within a short time

after birth and newborns who died after the perinatal

period. Their sex, body length and body weight

were also taken into consideration. A total of 108

autopsies (87.1 per cent of all autopsied newborns)

involved cases of suspected criminal infanticide

within the ﬁrst score of hours postnatally. In the

2011 by Polskie Towarzystwo Medycyny Sdowej i Kryminologii, ISSN 0324-8267

368

Iwona Ptaszyska-Sarosiek, Anna Niemcunowicz-Janica, Marcin Filimoniuk, Magdalena Okota,

Zoﬁa Wardaszka, Micha Szeremeta, Adam Sackiewicz

Nr 4

nia znaczenia czynu. Dlatego dzieciobjstwo w pol-

skim prawie karnym jest tzw. przestpstwem (za-

bjstwem) uprzywilejowanym [2, 3. Za jego doko-

nanie obowizuje nisza kara anieli za dokonanie

zwykego zabjstwa [2, 3.

Podobny stosunek do zbrodni dzieciobjstwa wy-

raali staroytni Grecy i Rzymianie. Dopuszczali oni

zabicie nowo narodzonego dziecka w przypadku,

gdy byo ono chore lub jego wyywienie miaoby

stanowi problem [3. Wraz z nastaniem chrzeci-

jastwa stosunek do matek-dzieciobjczy stawa

si coraz bardziej surowy. Poniewa zabicie nowo

narodzonego dziecka pozbawiao go chrztu (a tym

samym moliwoci zbawienia), sprawczyni takiego

czynu naleao surowo kara. Okresowo w historii

nowoytnej Europy zwikszaa si ilo dziecio-

bjstw wwczas te odpowiednio zaostrzeniu ule-

gay kary. Matka dzieciobjczyni bya wwczas

traktowana znacznie surowiej ni zwyka zabj-

czyni. Kar mierci poprzedzano torturami, a spo-

sb zadania mierci mia by habicy dla kobiety

i jej rodziny. Dopiero na pocztku XIX wieku Klein-

schrod stwierdzi, i zachodzi istotna rnica mi-

dzy zabjstwem dziecka dokonywanym przez mat-

k w chwili porodu a zabjstwem w pniejszym

okresie i wynikajca std rnica zwizana jest z od-

powiedzialnoci poonicy za swoje czyny [4. Jed-

noczenie kodeksy karne niektrych pastw (np.

cesarza austriackiego Jzefa II z 1787 roku) stop-

niowo zaczy znosi kar mierci za dokonanie

zbrodni dzieciobjstwa. Na ziemiach polskich po-

jcie dzieciobjstwa jako przestpstwa uprzywile-

jowanego pojawio si w 1903 roku, ale dotyczyo

tylko kobiet niezamnych. Dopiero w 1932 roku

zostao rozszerzone na kad kobiet zabijajc

swoje dziecko w okresie porodu i pod jego wpy-

wem [4. Taki stosunek do dzieciobjstwa nie

zmieni si w polskim prawie karnym do dzi.

czasw obecnych i porwna z obecn sytuacj

w Polsce i na wiecie.

MATERIA I METODY

Analizie poddano protokoy badania pomiert-

nego ze wszystkich sekcji zwok, jakie odbyy si

w Zakadzie Medycyny Sdowej w Biaymstoku w la-

tach 1955-2009. Wyodrbniono przypadki, w kt-

rych denatami okazay si noworodki, czyli dzieci

do ukoczenia 28 dnia ycia. Nie uwzgldniono

bada podw ludzkich. Podzielono zmarych ze

wzgldu na pe, dugo i mas ciaa oraz wiek.

Nastpnie wyodrbniono z caej grupy, biorc jako

kryterium wiek, noworodki zmare w cigu pier-

wszych kilku dni od porodu (czyli noworodki w okre-

sie okooporodowym) oraz noworodki starsze. Wresz-

cie osobno rozpatrzono obie grupy wiekowe pod

ktem przyczyny zgonu. Brano ponadto pod uwag

w przypadkach podejrzenia dzieciobjstwa miejsce

ujawnienia zwok oraz sezonowo dokonywanych

bada pomiertnych.

WYNIKI

Od pocztkw dziaalnoci usugowej Zakadu

Medycyny Sdowej w Biaymstoku na potrzeby wy-

miaru sprawiedliwoci (to jest od roku 1955) do

koca roku 2009 wykonano cznie 17 838 sdo-

wo-lekarskich sekcji zwok, z czego w 124 przy-

padkach denatami okazay si noworodki (0,695%

wszystkich sekcji). W 1 przypadku dokonano jedy-

nie ogldzin zewntrznych zwok noworodka. W 12

przypadkach obducent mia do czynienia ze zwo-

kami objtymi zaawansowanymi procesami gnil-

nymi, zniszczonymi lub z licznymi ubytkami tkanek,

co utrudniao lub uniemoliwiao dokadn diagno-

styk.

Zanotowano 108 przypadkw (87,1%), w kt-

rych wiek denata, a take ujawnione okolicznoci

zgonu budziy podejrzenie dokonania dzieciobj-

stwa. Pozostaych 16 zgonw dotyczyo noworod-

kw starszych.

Najwicej sekcji zwok przeprowadzono w la-

tach 1966-1976 35 (28,23% wszystkich sekcji

noworodkw). Z kolei najwicej sekcji odbyo si

w roku 1957 i roku 1966 po 6. W latach 1963,

1964, 1986, 1999 i 2005 nie przeprowadzono

adnej sekcji tego rodzaju.

CEL PRACY

Celem pracy jest przedstawienie problemu na-

gych zgonw noworodkw, ktre budziy podejrze-

nie ich spowodowania poprzez dziaanie osb

trzecich. Szczegln uwag powicono przypad-

kom, w ktrych zachodzio podejrzenie dzieciobj-

stwa. W ten sposb chciano scharakteryzowa

problem zgonw gwatownych noworodkw na Pod-

lasiu od chwili powstania naszego Zakadu do

2011 by Polskie Towarzystwo Medycyny Sdowej i Kryminologii, ISSN 0324-8267

Nr 4

ANALIZA ZGONW NOWORODKW W OPARCIU O PROTOKOY SEKCYJNE

ZAKADU MEDYCYNY SDOWEJ W BIAYMSTOKU W LATACH 1955-2009

369

Tabela I. Przyczyny zgonw noworodkw starszych

(n16).

Table I. The causes of deaths of older newborns

(n16).

Okolicznoci (przyczyna) zgonu

Circumstances (cause) of death

Liczba

zgonw

Number

of deaths

1955-1965

1966-1976

1977-1987

1988-1998

1999-2009

Choroba

Disease

Zapalenie puc

Pneumonia

Ryc. 1. Ilo dokonanych sekcji zwok

noworodkw w kolejnych przedziaach

czasowych (n124).

Fig. 1. The number of autopsied newborns

performed in consecutive time intervals

(n124).

Nieyt odkowo-jelitowy

Gastroenteritis

Zabjstwo /

Nieszczliwy wypadek

Homicide / Accident

Utonicie

Drowning

Zatrucie formalin

Formalin poisoning

Uduszenie przez zatkanie

otworw oddechowych

Suffocation by closure

of respiratory openings

W badanej grupie zaobserwowano 70 zgonw

noworodkw pci mskiej oraz 54 zgony wrd pci

eskiej. 92 przypadki stanowiy noworodki o prze-

citnej masie (2500 g-4500 g), 2 przypadki o ma-

sie powyej 4500 g, 30 przypadkw o masie poni-

ej 2500 g (w tym 3 o masie poniej 1500 g). 63

noworodki wykazyway przecitn dugo ciaa (48-

52 cm), 24 mniejsz od 48 cm, za 37 przekracza-

o 52 cm.

Uraz gowy

Head injury

Pozostawienie bez opieki

Failure to assist

Ozibienie

Hypothermia

Niedoywienie

Malnutrition

Nieustalone

Undetermined

Zwoki rozkawakowane

Dismembered bodies

1. gony noworodkw starszych

Zgony 16 starszych noworodkw byy najcz-

ciej wynikiem szeroko rozumianego urazu zewntrz-

nego spowodowanego zabjstwem lub nieszczli-

wym wypadkiem w 8 przypadkach, w 4 przy-

padkach chorob, nastpnie pozostawieniem bez

opieki 2 przypadki. W 2 przypadkach nie udao

si, ze wzgldu na zaawansowane gnicie lub rozka-

wakowanie zwok, ustali jednoznacznie przyczyny

zgonu.

Zaawansowanie gnicie

Advanced putrefaction

Zwoki odnajdywano w rnych miejscach. Naj-

czciej by to zbiornik wodny lub jego najblisze

okolice.

Na podstawie okolicznoci mierci i wynikw au-

topsji ustalono, i 92 noworodki byy oﬁarami kary-

godnego dziaania lub zaniechania osb trzecich,

w tym 36 pozostawiono bez opieki (u 4 stwierdzo-

no skrajne ozibienie, u pozostaych wygodzenie

przy stwierdzeniu nieobecnoci cech urazu me-

chanicznego, uduszenia gwatownego i choroby),

4 noworodki zmary w wyniku urazu porodowego,

2z przyczyn chorobowych (w 1 przypadku za-

obserwowano wad wrodzon w postaci wargi

zajczej i rozszczepu podniebienia), za w 10

przypadkach nie udao si jednoznacznie okreli

przyczyny zgonu.

2. gony noworodkw, w przypadku ktrych

podejrzewano dokonanie zbrodni

dzieciobjstwa (zgony noworodkw

w okresie okooporodowym)

Zwoki tych noworodkw ujawniano najczciej

w miesicach wiosennych (marzec-maj) 46 przy-

padkw. Std te najwiksza ilo sdowo-lekar-

skich sekcji zwok z podejrzeniem dzieciobjstwa

zostaa przeprowadzona cznie w tym okresie roku.

Najmniej sekcji tego rodzaju przeprowadzono w okre-

sie jesiennym (wrzesie-listopad) tylko 14.

2011 by Polskie Towarzystwo Medycyny Sdowej i Kryminologii, ISSN 0324-8267

370

Iwona Ptaszyska-Sarosiek, Anna Niemcunowicz-Janica, Marcin Filimoniuk, Magdalena Okota,

Zoﬁa Wardaszka, Micha Szeremeta, Adam Sackiewicz

Nr 4

Tabela III. Przyczyny zgonw noworodkw –

domniemanych oar dzieciobjstwa

(n10).

Table III. The causes of deaths of newborns –

probable victims of neonaticide

(n10).

miesice III-V

VI-VIII

IX-XI

XII-II

Przyczyna mierci

Cause of death

Liczba

zgonw

Number

of deaths

Ryc. 2. Ilo dokonanych sekcji zwok noworodkw

– domniemanych oar dzieciobjstwa –

w poszczeglnych porach roku (n10).

Fig. 2. The number of autopsied newborns –

probable victims of neonaticide – in

particular seasons of the year (n10).

Podejrzenie dzieciobjstwa czynnego

Suspicion of active neonaticide

Podejrzenie dzieciobjstwa biernego

Suspicion of passive neonaticide

Choroba

Disease

Tabela II.Okolicznoci ujawnienia zwok

noworodkw – domniemanych oar

dzieciobjstwa (n10.)

Table II. The circumstances of revealing bodies

of newborns – probable victims

of neonaticide (n10).

Uraz porodowy

Childbirth trauma

Nieustalona

Undetermined

Najczstsz przyczyn mierci noworodkw

w przypadkach, w ktrych podejrzewano dokonanie

czynnej formy dzieciobjstwa, byo uduszenie gwa-

towne 39 przypadkw, ktre najczciej przybie-

rao form zatkania otworw oddechowych, a potem

kolejno uraz mechaniczny, utonicie, kombinacja

urazu mechanicznego i uduszenia gwatownego.

Miejsce / okolicznoci ujawnienia zwok

Place / circumstances of revealing bodies

Liczba

przypadkw

Number

of cases

D kloaczny / szambo/ sedes

Cesspit / septic tank / toilet

Zbiornik wodny lub jego okolice

Aquatic reservoir or nearest areas

DYSKUSJA

Pogrzebane na cmentarzu / trumna

Buried in cemetery / cofﬁn

Powysze wyniki pokazuj, e ilo sdowo-le-

karskich sekcji zwok noworodkw w naszym Zaka-

dzie w kolejnych latach systematycznie si zmniej-

szaa. Nie upowania to jednak do wysuwania zbyt

daleko idcego wniosku, e tym samym problem

mierci gwatownej noworodkw (w tym dziecio-

bjstw) z biegiem lat stawa si na Podlasiu coraz

mniej widoczny. Naley pamita, e cz tego

typu przypadkw nie zostaa i by moe nigdy nie

zostanie wykryta. Jednake w niemal wszystkich

przypadkach, kiedy biegy na podstawie wynikw

sekcji zwok wysuwa podejrzenie zabjstwa no-

worodka, okazywao si, e organa cigania i wy-

miaru sprawiedliwoci w toku przeprowadzanych

czynnoci wyjaniajcych dochodziy do identy-

cznych wnioskw. Wyniki nasze nie stoj rwnie

Dom

Home

Ekshumacja

Exhumation

mietnik / wysypisko mieci

Garbage dump

Siano / stodoa

Hay/Stable

Las / pole / ogrdki dziakowe

Forest / ﬁeld / allotment

Inne (np. tory kolejowe, walizka, pocig, konfesjona,

worek foliowy, szpital)

Others (e.g. railway tracks, suitcase, train, confessional,

foil bag, hospital)

Nieznane

Unknown

2011 by Polskie Towarzystwo Medycyny Sdowej i Kryminologii, ISSN 0324-8267

Nr 4

ANALIZA ZGONW NOWORODKW W OPARCIU O PROTOKOY SEKCYJNE

ZAKADU MEDYCYNY SDOWEJ W BIAYMSTOKU W LATACH 1955-2009

371

Tabela IV. Przyczyny zgonu w przypadkach

podejrzenia dzieciobjstwa czynnego

(n56).

Table IV. The causes of death in cases of

suspected active neonaticide

(n56).

zwizane z trudn sytuacj spoeczn matki.

Wynikaj te ze schorze matki natury psychicznej.

Wedug niektrych autorw w ostatnich latach

kary za zabicie noworodka, zgodnie z powszechn

spoeczn tendencj kategorycznie potpiajc tego

typu czyn, s raczej zawyane ni zaniane. Rozpa-

trywanie problemu zabicia noworodka jest bardzo

czsto kwaliﬁkowane przez sdy jako zabicie czo-

wieka, czyli czyn z artykuu 148 k.k., za co gro

duo wysze kary. Wyjania to by moe czciowo

tendencj spadkow, jak od 1990 roku mona za-

obserwowa w policyjnych statystykach, nawet po-

mimo zdelegalizowania aborcji z przyczyn spoe-

cznych. Na pocztku lat 90. ubiegego wieku stwier-

dzano rocznie okoo 50 przestpstw dzieciobjstwa.

W 2005 roku byo ich 12 najmniej od 15 lat. Au-

torom jednak wydaje si, e prawdziwa ilo dzie-

ciobjstw jest w rzeczywistoci wiksza i cz przy-

padkw nigdy nie ujrzy wiata dziennego.

W tym miejscu naley wspomnie o zjawisku

porzucania noworodkw wskanik porzuce, od-

wrotnie ni dzieciobjstw, wzrs z 20 w 1990 roku

do 70 15 lat pniej. Z uwagi jednak na to, e po-

rzucenie noworodka czsto jest form dzieciobj-

stwa biernego, nie naley dzieciobjstw (czynnych)

i porzuce rozdziela. Sumujc dane ze statystyk

odnonie dzieciobjstw i porzuce, mona doj do

wniosku, e wedug tego punktu widzenia liczba

dzieciobjstw ogem utrzymuje si na staym po-

ziomie.

Na podstawie przypadkw, w ktrych po skon-

frontowaniu wynikw przeprowadzonych bada po-

miertnych noworodkw z danymi ze ledztwa

potwierdzono fakt dokonania zbrodni dzieciobj-

stwa, autorzy stwierdzili, i czstsz form dzie-

ciobjstwa w naszym materiale byo dzieciobjstwo

czynne, podobnie jak w badaniach innych orod-

kw w Polsce [5. Najczstsz form dzieciobj-

stwa czynnego byo uduszenie gwatowne, co rw-

nie koreluje z wynikami innych bada oraz danymi

z literatury [1, 5. Wydaje si wic, e uduszenie

noworodka jest dla poonicy najatwiejszym i naj-

wygodniejszym sposobem na umiercenie swego

nowo narodzonego dziecka.

Zgony noworodkw starszych byy najczciej spo-

wodowane przestpczym dziaaniem osb trzecich,

inaczej anieli w materiaach poprzednikw [5.

W naszym materiale nie stwierdzono nietypo-

wych, bardzo rzadko wystpujcych przypadkw

Formy dzieciobjstwa czynnego

Forms of active neonaticide

Liczba

przypadkw

Number

of cases

Uduszenie gwatowne

Suffocation

Zatkanie otworw

oddechowych

Closure of respiratory openings

Zatkanie drg oddechowych

Airways closure

Zadawienie

Choking

Zadzierzgnicie

Strangulation

Uraz mechaniczny

Mechanical trauma

Obraenia

czaszkowo-mzgowe

Head injury

Rany kute klatki piersiowej /

brzucha

Stab wounds of thorax/abdomen

Uraz mechaniczny + uduszenie gwatowne

Trauma + suffocation

Oparzenie

Burn

Utonicie

Drowning

Uduszenie + utonicie

Suffocation + drowning

w sprzecznoci ze statystykami dotyczcymi za-

bjstw noworodkw w XX-wiecznej Polsce. Przy-

kadowo w 1924 roku policja wykrya a 1117

przypadkw podejrzenia spowodowania mierci

noworodkw. Spowodowane to byo nie tylko trud-

nociami socjalnymi, ale te kryzysem gospodar-

czym, niskim poziomem owiaty czy brakiem uwia-

domienia seksualnego. Po zakoczeniu II wojny

wiatowej liczba dzieciobjstw systematycznie

malaa i na spadek tej liczby wyranie wpyn

przede wszystkim wzrost poziomu ycia i postpu-

jca liberalizacja obyczajw. Mimo to w czasach

wspczesnych w dalszym cigu dzieciobjstwa s

2011 by Polskie Towarzystwo Medycyny Sdowej i Kryminologii, ISSN 0324-8267

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: