Obrażenia śmiertelne narządów szyi spowodowane zapiętymi pasami bezpieczeństwa 2_11.pdf

ARCH. MED. SD. KRYMINOL., 2011, LXI, 170-175

PRACE KAZUISTYCZNE / CASE REPORTS

Marzena abcka 1 , Czesaw aba 1,2 , Dorota Lorkiewicz-Muszyska 1 , Pawe widerski 1 ,

Aleksander Mularski 1 , Janusz Koowski 1

braenia miertelne narzdw szyi spowodowane zapitymi

pasami bezpieczestwa

Fatal injuries of organs situated in the neck caused by fastened seat belts

Z Katedry i Zakadu Medycyny Sdowej Uniwersytetu Medycznego

im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

p. o. Kierownik: dr n. med. C. aba

Z Pracowni Wypadkw Drogowych w Poznaniu Instytutu Ekspertyz Sdowych

w Krakowie

Dyrektor Instytutu: dr hab. M. Kaa

Autorzy przedstawiaj rodzaj i zakres obrae,

jakie powstaj w wyniku oddziaywania zapitych

pasw bezpieczestwa podczas zderze czoowych.

Na przykadzie konkretnego wypadku samochodo-

wego autorzy opisuj rzadkie obraenia wewntrzne

szyi, bdce skutkiem nieprawidowego dopasowa-

nia pasa bezpieczestwa do wzrostu oﬁary. Kie-

rowca samochodu, ktry przodem uderzy w prze-

szkod, zgin na miejscu, natomiast pasaerka

w stanie cikim z miejsca zdarzenia zostaa prze-

wieziona do szpitala, w ktrym zmara po kilku-

nastu godzinach. Bezporedni przyczyn zgonu

pasaerki byy obraenia narzdw szyi w postaci

rozerwania krtani, nagoni i chrzstki tarczowatej

oraz zamania koci gnykowej w wyniku dziaania

pasa bezpieczestwa.

Sowa kluczowe:

obraenia szyi, pasy bezpieczestwa,

wypadki drogowe

Key words:

neck injuries, seat belts, trafﬁc accidents

WSTP

Na bezpieczestwo uytkownikw pojazdw wpy-

waj dwie skadowe okrelane jako bezpieczestwo

czynne (np. moc silnika) oraz bezpieczestwo bier-

ne (np. system zapobiegajcy blokowaniu k ABS,

poduszki powietrzne, zagwki, pasy bezpiecze-

stwa i pirotechniczne napinacze pasw). Pasy bez-

pieczestwa byy stosowane ju w XIX wieku w po-

wozach konnych, natomiast do samochodw traﬁy

w latach dwudziestych XX wieku. W ﬁrmie Nash

and Cornell Aeronautical Laboratory w USA rozpo-

czto prace nad ich zastosowaniem w samocho-

dach. Firma Ford w 1955 roku jako pierwsza wpro-

wadzia pasy bezpieczestwa do seryjnej produkcji,

ktre jednak nie przyjy si. Po raz pierwszy trzy-

punktowe biodrowo-ramienne pasy bezpieczestwa

seryjnie zastosowano w roku 1959, w modelu mar-

ki Volvo. Pocztkowo ta nowinka techniczna zostaa

przyjta bardzo sceptycznie. W miar upywu cza-

su, wraz z pojawieniem si coraz wikszej iloci

bada potwierdzajcych ich wpyw na wzrost bez-

pieczestwa biernego osb z nich korzystajcych,

stay si praktycznie nieodcznym i bezwzgldnie

wymaganym wyposaeniem kadego produkowane-

The authors present the type and extent of

injuries inﬂicted as a result of the victims wearing

fastened seat belts during frontal impacts of the

vehicles. As an example of a particular trafﬁc

accident, the authors describe a rare case of neck

injuries resulting from improper ﬁtting of the safety

belt to the victim’s height. The driver of the car that

had frontally hit the obstacle was killed on the spot,

while the female passenger, was taken to hospital

in a severe condition, where she died several hours

later. The direct cause of death of the passenger

were injuries of the organs situated in the neck,

such as rupture larynx, epiglottis and the thyroid

cartilage, as well as the hyoid bone fracture resulting

from an impact with a fastened safety belt.

2011 by Polskie Towarzystwo Medycyny Sdowej i Kryminologii, ISSN 0324-8267

Nr 2

OBRAENIA MIERTELNE NARZDW SZYI SPOWODOWANE ZAPITYMI PASAMI BEZPIECZESTWA

171

go samochodu. Aktualnie we wszystkich nowych

samochodach stosowane s pasy trzypunktowe tj.

pas barkowy (ramienny) i pas biodrowy cznie [1].

Historia pasw bezpieczestwa w Polsce jest

stosunkowo nieduga. Po raz pierwszy obowizek

zapinania ich wprowadzono w 1983 roku. Doty-

czy on jedynie osb siedzcych na przednich sie-

dzeniach i jazdy poza terenem zabudowanym. Do-

piero w osiem lat pniej obowizek ten rozsze-

rzono na obszar caego kraju i siedzenia tylne. Obec-

nie obowizujce rozwizania prawne, dotyczce

stosowania pasw bezpieczestwa na terenie Pol-

ski, zawarte s w Ustawie Prawo o ruchu drogowym

z 20 czerwca 1997 roku (Dz.U. 1997 nr 98 poz.

602 z pn. zm.). W myl ustawy obowizek stoso-

wania pasw dotyczy kierujcych oraz osb przewo-

onych pojazdem samochodowym w nie wyposa-

onym (art. 39), ponadto kierujcemu zabrania si

przewoenia pasaerw niezapitych pasami bez-

pieczestwa (art. 45). Prawodawca dopuszcza je-

dynie nieliczne odstpstwa od tych zasad. Zwol-

nienie z obowizku stosowania pasw bezpie-

czestwa dotyczy osb majcych orzeczenie lekar-

skie o przeciwwskazaniu do uywania pasw, kobiet

w widocznej ciy, instruktorw, egzaminatorw

i takswkarzy podczas szkolenia lub egzaminowa-

nia, zespow medycznych w czasie udzielania po-

mocy medycznej oraz osb chorych i niepeno-

sprawnych przewoonych na noszach lub wzku

inwalidzkim. Ostatni grup osb zwolnionych od

obowizku stosowania pasw s funkcjonariusze

sub pastwowych oraz konwojenci w trakcie wy-

konywania obowizkw subowych (art. 39).

Pasy bezpieczestwa dzielimy na trzypunktowe

i dwupunktowe oraz statyczne i bezwadnociowe.

Pierwsze pasy bezpieczestwa s okrelane jako

statyczne, poniewa dugo tamy decydujca

o wartoci tzw. luzu musiaa by kadorazowo do-

pasowana do wymiarw ciaa osoby zajmujcej da-

ne miejsce. Niewaciwe dopasowanie pasa mogo

by przyczyn powstania obrae pochodzcych od

niego. Pasy statyczne zostay zastpione przez pasy

tzw. bezwadnociowe, ktre przylegaj do ciaa i po-

zwalaj na swobodne pochylanie tuowia, poniewa

s wyposaone w mechanizm sprynowego zwija-

nia tamy. W dziaaniu pasw bezwadnociowych

wystpuje tzw. opnienie, wynikajce z elasty-

cznoci tamy, odziey, co wpywa na odlego

midzy ciaem a pasem, ktra ma znaczenie w sile

uderzenia i powstawaniu obrae. Powysza wada

zostaa zminimalizowana w wyniku wprowadzenia

napinaczy pasw. Zastosowanie napinaczy poprawi-

o skuteczno dziaania pasw. Napinacze pasw

bezpieczestwa mog by mechaniczne i pirotech-

niczne. W pierwszym przypadku do napicia tamy

pasa wykorzystuje si si spryn, natomiast w dru-

gim przypadku energi wybuchu adunku. Stosowa-

nie napinaczy powoduje odcignicie pasa do tyu

i dociskanie ciaa do fotela. Pasy bezpieczestwa

statyczne i bezwadnociowe s zaliczane do grupy

pasw aktywnych, czyli speniaj swoj funkcj do-

piero po zamkniciu klamry przez uytkownika.

Istniej take pasy pasywne, ktre nie maj klamry

spinajcej, a ich dziaanie jest niezalene od woli

kierowcy czy pasaera, gdy po zajciu przez nich

miejsc i zamkniciu drzwi s oni automatycznie

zabezpieczani pasami.

Ze wzgldu na ilo punktw kotwiczenia pasy

statyczne i bezwadnociowe dziel si na pasy dwu-

punktowe (tzw. biodrowe) i trzypunktowe (tzw.

ramieniowo-biodrowe). Pasy trzypunktowe maj

trzy punkty mocowania, tj. supek boczny na dole,

przyrodkowa cz fotela i supek boczny u gry.

Pooenie mocowania grnego czci ramiennej pa-

sa obecnie jest regulowane w zalenoci od wzrostu

pasaera. Pas trjpunktowy skada si z grnej

czci skonie uoonej na klatce piersiowej i nad-

brzuszu oraz czci dolnej przebiegajcej poziomo

na wysokoci talerzy biodrowych. Obecnie najbar-

dziej rozpowszechnione s pasy bezpieczestwa

trzypunktowe, natomiast dwupunktowe, zwane bio-

drowymi, stosuje si dla rodkowego pasaera tyl-

nego siedzenia. Stosowanie pasw dwupunktowych

powoduje powstanie ciszych obrae w momen-

cie czoowego zderzenia, kiedy grna cz ciaa

przemieszcza si do przodu i dou, a gowa uderza

zazwyczaj w oparcie przedniego fotela. W samo-

chodach sportowych s stosowane pasy szelkowe,

skadajce si z czci biodrowej i dwch czci

ramiennych, aby zapobiec wypadniciu kierowcy

i pasaera z kabiny podczas wywracania si po-

jazdu [1].

Przyczyn wprowadzenia pasw bezpieczestwa

w samochodach bya ochrona przed skutkami

zderze czoowych pojazdw w przeszkod. Pasy

bezpieczestwa speniaj swoj funkcj w zderze-

niach czoowych i naronikowych, natomiast nie

chroni w przypadkach wywracania pojazdu. Pasy

2011 by Polskie Towarzystwo Medycyny Sdowej i Kryminologii, ISSN 0324-8267

172

Marzena abcka, Czesaw aba, Dorota Lorkiewicz-Muszyska, Pawe widerski, Aleksander Mularski,

Janusz Koowski

Nr 2

bezpieczestwa podczas kolizji czoowej zabezpie-

czaj tuw przed przemieszczaniem do przodu, lecz

nie zapobiegaj uderzeniu klatki piersiowej o tam

pasw. W wyniku tego uderzenia mog powsta

obraenia w przypadku nieprawidowego zapicia

pasw albo duej prdkoci kolizyjnej. W chwili ude-

rzenia czoowego pojazdu pasy przejmuj energi

kinetyczn ciaa kierowcy lub pasaera i przekazuj

j do punktw mocowania pasw. Sia zderzenia

jest amortyzowana przez pasy, a ponadto powstrzy-

muj one przed uderzeniem tuowia w koo kiero-

wnicy, a gowy w szyb przedni. Gowa i szyja nie

s zabezpieczane przed ruchem do przodu, co mo-

e skutkowa powstaniem powanych obrae tych

okolic ciaa. Pasy bezpieczestwa zmniejszaj te

bezwadno ciaa podczas zderzenia, spowodo-

wan zahamowaniem. Osoby jadce pojazdem bez

zapitych pasw bezpieczestwa podczas kolizji

czoowej s przemieszczane do przodu z prdko-

ci przeduderzeniow.

Pasy bezpieczestwa speniaj swoj funkcj

ochronn w przypadku prawidowego ich stosowa-

nia. Wane jest waciwe umiejscowienie grnego

punktu mocowania pasa w odniesieniu do wzrostu

osoby z niego korzystajcej. Waciwe dopasowanie

pasa bezpieczestwa do wzrostu zapobiegnie nie

tylko moliwoci wylizgnicia si ciaa spod pasa,

lecz i powstania obrae od pasa podczas wypad-

ku [2].

Na osoby zapite pasami podczas zderze o red-

niej intensywnoci dziaaj opnienia o wartoci

kilkadziesit razy wikszej od przypieszenia ziem-

skiego. Podczas zderzenia uytkownik pasa oddzia-

uje na tamy pasw z siami mogcymi dochodzi

do 3500 daN (okoo 3,5 tony), a dziaanie to od-

bywa si w bardzo krtkim czasie (0,1-0,15 s) [3].

Poza niewtpliwym dziaaniem ochronnym pasy

bezpieczestwa powoduj wic rnego rodzaju obra-

enia ciaa, ktre mona podzieli na zewntrzne

i wewntrzne. Obraenia wewntrzne nie musz

zawsze wystpowa wraz z obraeniami zewn-

trznymi. Obraenia zewntrzne wystpuj w postaci

pasmowato ukadajcych si wybroczyn krwoto-

cznych, sicw i otar naskrka, a nawet ran, w za-

lenoci od siy uderzenia ciaa w pas bezpiecze-

stwa. Obraenia zewntrzne umiejscowione s

w obrbie szyi, klatki piersiowej w okolicy oboj-

czykowej prawej lub lewej, brzucha oraz okolicy

biodrowej po prawej lub lewej stronie, w zalenoci

od zajmowanego miejsca we wntrzu pojazdu.

Odmienny kierunek uoenia czci piersiowej pa-

sw dla kierowcy i pasaera jednoznacznie wskazu-

je zajmujcego miejsce kierowcy. Obraenia we-

wntrzne wystpuj w obrbie klatki piersiowej

i jamy brzusznej. W cikich wypadkach cz pier-

siowa pasa powoduje powstanie obrae ciaa

w postaci ran w obrbie szyi, zama wyrostkw

poprzecznych szyjno-piersiowego odcinka krgo-

supa, zama eber, stuczenia puc, pknicia aor-

ty, zamania obojczyka oraz skonego zamania

mostka, bdcego odwzorowaniem przebiegu pasa.

Natomiast cz biodrowa pasa powoduje kom-

presj powok i narzdw jamy brzusznej bdc

przyczyn uszkodze (pknicia, stuczenia) cian

jelita, rozerwania krezki jelita, a nawet pknicia

czy zmiadenia narzdw miszowych jamy

brzusznej, tj. wtroby i ledziony. Obraenia tej

okolicy powstaj zarwno w wyniku bezporedniego

ucisku pasa, jak i w wyniku napicia powok brzu-

cha i ich mini, w chwili jego zadziaania. W wy-

niku nacignicia minia prostego brzucha mog

powstawa wylewy krwawe w jego przyczepie

onowym [4, 5, 6].

W przypadku zderze czoowych obraenia s

silniej wysycone i czciej maj charakterystyczny

przebieg. Przy zderzeniach bocznych obraenia s

mniejsze, a ze wzgldu na moliwo przemie-

szczenia ciaa wzgldem grnej czci pasa i mog

nie mie charakterystycznego przebiegu. Charakter

obrae zaley take od rodzaju pasa bezpiecze-

stwa. Obraenia bd mniej nasilone przy pasach

bezwadnociowych, wyposaonych w dodatkowe

mechanizmy napinajce czy urzdzenia tumice

dziaanie siy bezwadnoci, przez kontrolowane

wyduenie pasw ju po ich napiciu. Na zakres

obrae ma wpyw ilo i grubo warstw odziey,

ktra spenia funkcj ochronn, grubo tkanki

podskrnej (obraenia s zwykle silniej wysycone

u osb otyych z moliwoci zmiade tkanki

podskrnej). U osb szczupych obraenia s zwy-

kle mniej nasilone i sabiej widoczne, a preparatyka

powok w takich przypadkach znacznie trudniejsza.

Na zakres obrae ma wpyw obecno i zadziaa-

nie poduszki powietrznej [5, 7].

Znane s take przypadki, kiedy brak stosowa-

nia pasw bezpieczestwa by najprawdopodobniej

czynnikiem ratujcym ycie osb przebywajcych

w pojedzie samochodowym. Dotycz one jednak

2011 by Polskie Towarzystwo Medycyny Sdowej i Kryminologii, ISSN 0324-8267

Nr 2

OBRAENIA MIERTELNE NARZDW SZYI SPOWODOWANE ZAPITYMI PASAMI BEZPIECZESTWA

173

stosunkowo niewielkiej liczby do specyﬁcznych

i rzadkich przypadkw (np. wypadnicie osoby

z samochodu, ktry ulega natychmiastowemu za-

ponowi).

OPIS PRZYPADKU

Na terenie Poznania we wrzeniu 2006 roku

wydarzy si wypadek drogowy, w ktrym 60 letni

mczyzna, kierujcy samochodem osobowym mar-

ki Opel Astra, jadc wraz z 60 letni pasaerk,

z niewiadomych przyczyn zjecha na lewo, na pas

rozdzielajcy jezdnie, a nastpnie uderzy czoowo

w betonow podpor wiaduktu. Kierowca ponis

mier na miejscu, natomiast pasaerka na miejscu

zdarzenia zostaa zaintubowana i przewieziona do

oddziau intensywnej opieki medycznej jednego ze

szpitali w Poznaniu. Z danych uzyskanych od rodzi-

ny wynikao, e kierowca pojazdu od kilku dni

skary si na ze samopoczucie, mimo to, pod

wpywem nalega ony odby podr samochodem

w okolice Piy. Do wypadku doszo w drodze po-

wrotnej. Sekcja zwok kierowcy wykazaa, e przy-

czyn zgonu by pknity ttniak w odcinku brzu-

sznym miadycowo zmienionej aorty z krwawie-

niem do jamy otrzewnowej. Powysze rozpoznanie

tumaczyo nage, nieprawidowe zachowanie kie-

rowcy na drodze, ktre doprowadzio do wypadku.

Stan pasaerki by bardzo ciki. W pierwszej

dobie hospitalizacji stwierdzono jej zgon. Karta sek-

cyjna dorosego dostarczona wraz ze zwokami ko-

biety zawieraa nastpujce rozpoznania: poraenie

orodkw pnia mzgu, „zadzierzgnicie” szyi pasem

bezpieczestwa, stan po reanimacji, krwawienie

podpajczynwkowe, zamanie eber VII, VIII po

stronie lewej, zamanie kostek lewej goleni, pod-

biegnicia krwawe z otarciami naskrka na szyi

i klatce piersiowej po pasach bezpieczestwa. Pod-

czas przeprowadzonej sekcji zwok kobiety stwier-

dzono: wzrost 160 cm, odywienie nadmierne, szy-

ja krtka, szeroka oraz lady obrae zewntrznych

na szyi: po stronie prawej, od wyrostka sutkowego

do przyczepu mostkowego obojczyka ukonie uo-

one, gbokie otarcie naskrka, ktre przechodzio

na wysokoci chrzstki tarczowatej na przedni

powierzchni szyi, a nastpnie w postaci pasmo-

watego sica i wybroczyn rdskrnych ku stronie

lewej przez 1/3 grn mostka, kwadrant grno-

-boczny sutka lewego do linii pachowej przedniej.

Ryc. 1. asmowate otarcie naskrka na bocznej

prawej powierzchni szyi.

ig. 1.

tight band of abrasions on the right

side of the neck.

Poza tym stwierdzono sice na koczynach gr-

nych oraz zamanie nasady dalszej lewego podu-

dzia. W badaniu wewntrznym po odpreparowaniu

powok skrnych stwierdzono rozlege, masywne

podbiegnicia krwawe oraz obraenia typu decolle-

ment (kieszenie skrne wypenione zmiadonymi

fragmentami tkanki podskrnej i krwi) na przedniej

powierzchni szyi, bocznej lewej powierzchni klatki

piersiowej i w podbrzuszu w linii rodkowej, podbie-

gnicia krwawe w miniach szyjnych po stronie

prawej i lewej, podbiegnicia krwawe w torebce

prawego pata tarczycy, rozerwanie krtani na wy-

sokoci nagoni i chrzstki tarczowatej, zamanie

chrzstki tarczowatej, zamanie koci gnykowej,

stuczenie tkanek rdpiersia przedniego.

Ryc. 2. odbiegnicia krwawe w tkance

podskrnej szyi i grnej czci klatki

piersiowej.

ig. 2.

Suggillations in the subcutaneous

tissue of the neck and upper part

of the chest.

2011 by Polskie Towarzystwo Medycyny Sdowej i Kryminologii, ISSN 0324-8267

174

Marzena abcka, Czesaw aba, Dorota Lorkiewicz-Muszyska, Pawe widerski, Aleksander Mularski,

Janusz Koowski

Nr 2

wizek ich uywania. Dziki uyciu pasw barko-

wych i biodrowych ryzyko powstania powanych

obrae ciaa, a nawet mierci zmniejsza si o 45%

[8]. Pasy bezpieczestwa maj za zadanie zabez-

piecza kierowc i pasaera przed obraeniami klat-

ki piersiowej, spowodowanymi uderzeniem w ko-

lumn kierownicy lub desk rozdzielcz. Jednak

uycie pasw nie gwarantuje cakowitego unikni-

cia obrae. Zarwno kierowca, jak i pasaerowie

mog dozna na skutek dziaania pasw bezpiecze-

stwa powanych, a nawet miertelnych obrae.

Obraeniami bdcymi skutkiem uywania pasa

barkowego mog by zamania krgosupa w od-

cinku szyjnym, piersiowym i ldwiowym, zamania

eber i mostka, obraenia szyi, ledziony i nerek

[9]. Pas biodrowy moe spowodowa obraenia

okrelane mianem „objawu pasa biodrowego”, kt-

rego typowymi wykadnikami s obecne na skrze

brzucha otarcia naskrka, podbiegnicia krwawe

na wewntrznej stronie powok ciaa, ktrym to-

warzysz obraenia jelita cienkiego, okrnicy i kr-

gosupa ldwiowego [10]. Opisywano take uszko-

dzenia ttnic szyjnych z towarzyszcym zawaem

mzgu [11, 12]. Badania wykazay, e bardziej

naraone na doznanie obrae pochodzcych od

pasa s osoby otye [7]. Wedug danych statysty-

cznych zderzenia czoowe s przyczyn poowy

wszystkich obrae, jakie doznaj kierowca i pasa-

erowie. Dziki zastosowaniu pasw bezpiecze-

stwa ilo miertelnych oﬁar zmniejszya si o okoo

65% [1].

Liczne obraenia stwierdzane u oﬁar wypadkw,

wynikaj ze zego dopasowania pasw do wzrostu

danej osoby. W celu ograniczenia obrae w obr-

bie jamy brzusznej, klatki piersiowej, a przede

wszystkim szyi i jej struktur, w wielu krajach, w tym

rwnie w Polsce, wprowadzono regulacje prawne

nakazujce stosowanie specjalnych urzdze wy-

muszajcych prawidowe uoenie pasw wzgldem

osoby z nich korzystajcej (np. foteliki dla dzieci).

Aktualnie stosowane pasy s tak konstruowane,

aby ich funkcja ochronna bya optymalna, a spo-

wodowane obraenia jak najmniejsze. Jednake

w przypadku duej prdkoci zderzeniowej, nawet

przy prawidowym zapiciu i dopasowaniu pasw

do wzrostu osoby korzystajcej, pasy powoduj

powstanie cikich obrae ciaa.

Do najczstszych wewntrznych obrae okoli-

cy szyi nale obraenia odcinka szyjnego krgosu-

Ryc. 3. odbiegnicia krwawe wzdu

chrzstek krtani oraz krwawienie

do krtani w obrbie zamanej chrzstki

tarczowatej.

ig. 3.

Suggillations located along the

cartilages of the larynx and bleeding

to the larynx within the broken thyroid

cartilage.

Badanie pomiertne wykazao, e przyczyn

zgonu kobiety byy obraenia narzdw szyi, ktre

powstay na skutek urazu spowodowanego ucis-

kiem pasa bezpieczestwa.

DYSKUSJA

Skuteczno pasw bezpieczestwa podczas

wypadku samochodowego nie jest kwestionowana.

Pasy bezpieczestwa s obecnie staym wyposae-

niem samochodw, a kodeks drogowy nakada obo-

2011 by Polskie Towarzystwo Medycyny Sdowej i Kryminologii, ISSN 0324-8267

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: