zebrac_smiecianke.pdf

Akwarium od strony technicznej

Zebra „ mieciank ”

George J. Reclos, Takis Tsamis, Andreas Iliopoulos

Z j!zyka angielskiego przeło$yła Marzenna Kielan

Artykuł ten po raz pierwszy został opublikowany w marcu 2002 roku, w magazynie FAMA.

Kontrolowanie ilo'ci ró$norakich składników obecnych w wodzie jest niew1tpliwie najistotniejszym czynnikiem

wpływaj1cym na powodzenie w utrzymaniu prawidłowo działaj1cego akwarium. Naszym głównym celem jest zwykle

zachowaniu na odpowiednim poziomie ilo'ci zwi1zków azotowych rozpuszczonych w wodzie.

Azot (N 2 ) jest gazem wyst!puj1cym w atmosferze ziemskiej w du$ych ilo'ciach. Stanowi on około 80% jej całkowitego

składu, tak wi!c jest go w powietrzu znacznie wi!cej ani$eli tlenu lub wodoru . Poniewa$ wchodzi w wiele reakcji

chemicznych w atmosferze ziemskiej, wyst!puje najcz!'ciej w postaci zwi1zków organicznych. Mimo $e sama obecno'3

azotu nie wystarcza dla podtrzymania $ycia, jest on składnikiem absolutnie niezb!dnym dla jego istnienia. Dobrze

znanymi zwi1zkami azotu s1 przecie$ białka, DNA i RNA. Wszystkie $ywe organizmy wydalaj1 zwi1zki azotu, które

tworz1 si! w czasie rozmaitych procesów biologicznych zachodz1cych w ich ciałach. Jednym z takich dobrze znanych

nam, ludziom, składników jest mocznik (produkt uboczny metabolizmu białek). Ryby eliminuj1 składniki azotu poprzez

układy wydalniczy i oddechowy .

Prawdopodobnie ilo'3 wprowadzanych do wody akwarium zwi1zków azotu mo$na by zredukowa3 poprzez ograniczenie

lub zaprzestanie podawania pokarmów. Ale ryby wydalaj1 zwi1zki azotu tak$e w procesie oddychania – poprzez skrzela.

Im silniejszy stres , tym wi!cej w akwarium zwi1zków azotu . A im wi!cej w wodzie akwarium zwi1zków azotu, tym

bardziej zestresowane ryby – obecno'3 amoniakui azotynów nasila bowiem stres. W ten sposób koło si! zamyka.

Zazwyczaj nietoksyczny jon amonowy (NH + 4 ), który znaleI3 mo$na w wodzie kwa'nej, lub toksyczny amoniak (NH 3 ),

znajduj1cy si! najcz!'ciej w wodzie alkalicznej, s1 utleniane przez bakterie Nitrosomonas spp . do postaci azotynu (NO -

2 ), który mo$e by3 jeszcze bardziej truj1cy ani$eli amoniak, zwłaszcza w wodzie kwa'nej, gdzie tworzy 'miertelnie

niebezpieczny kwas azotowy (III) HNO 2 (zwany dawniej azotawym – przyp. tłum. ). Przebiegaj1ca dalej przy udziale

bakterii Nitrobacer spp . nitryfikacja powoduje powstawanie azotanów (NO 3 - ), które razem z fosforanami (PO 4 3- ) i

krzemianami (SiO 4 -2 ) wykorzystywane s1 przez ro'liny jak nawóz. W czasie procesu nitryfikacji potrzebny jest tak$e tlen i

dlatego bakterie bior1ce udział w tej przemianie nazywane s1 aerobowymi. Proces przeciwny do nitryfikacji nazywany jest

denitryfikacj1 i zachodzi przy braku tlenu, a prowadz1 go bakterie beztlenowe (które znaleI3 mo$na zazwyczaj w „$ywej

skale” lub „$ywym piasku”). W czasie denitryfikacji ostatecznym produktem procesu staje si! azot lub jego podtlenek.

Gazy te uwalniane s1 najpierw do wody, a nast!pnie poprzez wymian! gazow1 do atmosfery lub te$ zostaj1

zaabsorbowane przez bakterie zwane Cyanobacteria . Cyanobacteria , znane jako glony nazywane s1 sinicami, a

wyst!powa3 mog1 w kolorze innym ani$eli wył1czne „ cyanon ” (w j!zyku greckim „niebieski”). Sinice przybiera3 mog1

barw! czerwonaw1, zielonkaw1, br1zowaw1, niebieskaw1 a nawet czarn1. S1 one jednokomórkowymi organizmami

tworz1cymi w akwarium obrzydliwe, 'liskie powłoki pokrywaj1ce dekoracje i ro'liny. S1 one czym' po'rednim pomi!dzy

glonami a bakteriami i cz!sto nazywane bywaj1 glonami „rozmazuj1cymi” lub „tłustymi”. Je'li sinice znajd1 si! w

'rodowisku oligotroficznym (niewiele składników pokarmowych), ich szkodliwo'3 jest niemal niezauwa$alna – nie s1

wówczas w stanie rozwija3 si! w du$ych ilo'ciach. Je'li jednak ich 'rodowisko bogate jest w składniki od$ywcze takie jak

fosforany, azotany, krzemiany i inne, rozrastaj1 si! niezwykle szybko. Najgorsze (z punktu widzenia akwarysty) s1 sinice

przybieraj1ce kolor czerwony lub br1zowy. Cyanobacteria maj1 zdolno'3 pobierania azotu z atmosfery oraz wi1zania go

w swoich komórkach, je'li jest on rozpuszczony w wodzie. Kiedy takie „pełne azotu” sinice s1 zjadane przez organizmy

ro'lino$erne, azot przekształcony zostaje w dobrze znane zwi1zki amonowe, a nast!pnie azotyny i w ko6cu azotany

(patrz: rys. 1).

Im bardziej alkaliczna jest woda w naszym akwarium, tym toksyczniejszy w niej amoniak. Fakt ten jest bardzo istotnym

czynnikiem przemawiaj1cym za unikaniem kumulacji tego zwi1zku, zwłaszcza w zbiorniku wymagaj1cym zasadowego

odczynu pH takim jak akwarium słonowodne lub zbiornik imituj1cy biotop jednego z Wielkich Jezior Afryka6skich. I na

odwrót, im kwa'niejsza woda w akwarium, tym niebezpieczniejsze staj1 si! azotyny. Bakterie bior1ce udział w nitryfikacji,

aby poradzi3 sobie z przemian1 amoniaku w azotyny, zu$ywaj1 ogromne ilo'ci nieorganicznego w!gla. Wszystek w!giel

zu$ywany w ten sposób pochodzi z rozpadu w!glanów, dwuw!glanów i innych zwi1zków odpowiedzialnych za

prawidłowe buforowanie (stabilizowanie) parametrów chemicznych wody . Sytuacja taka spowodowa3 mo$e

gwałtowne obni$enie si! warto'ci pH.

Natura rozwi1zała ten szczególny i powa$ny problem na długo przed tym, zanim akwary'ci w ogóle zd1$yli zauwa$y3

jego istnienie. Falowanie, pływy i skład morskiego podło$a stanowi1 czynniki pozwalaj1ce na wyeliminowanie substancji

organicznych zawieraj1cych azot i inne pierwiastki. Proces ten łatwy jest do zaobserwowania na pla$y, gdzie rozbijaj1ce

si! o skały lub o brzeg fale tworz1 swoist1 „pian!”. Jej Iródłem jest wła'nie „wymywanie” substancji zawieraj1cych

głównie białka, które s1 bogate w azot.

Akwarium od strony technicznej

Aby zbudowa3 co', co byłoby odpowiednikiem tego naturalnego procesu, człowiek skonstruował odpieniacz białek .

Budowa i funkcjonowanie

Znane s1 dwa rodzaje odpieniaczy – nap!dzane pompami powietrznymi i wykorzystuj1ce inne specjalne pompy.

Odpieniacze zbudowane s1 zazwyczaj z plastiku, włokiem akrylowych lub szklanych. Obydwa rodzaje odpieniaczy

usuwaj! z wody tłuszcze, kwasy tłuszczowe, kwasy organiczne, aminy, lipidy, fosforany, fenole, w"glowodany,

jodki, metale zwi!zane z białkami i oczywi#cie same białka . Lista usuwanych w ten sposób z wody zwi1zków jest

oczywi'cie znacznie dłu$sza, poniewa$ metale wi1$1ce si! białkami mo$na znaleI3 tak$e w detrytusie i innych

zwi1zkach pochodzenia ro'linnego czy zwierz!cego. Tak$e niektóre z witamin stanowi1 Iródło azotu. Woda

wodoci!gowa równie$ zawiera pewn1 ilo'3 azotanów. A poniewa$ azotany s1 zwi1zkami od$ywczymi koło przemian

azotu nadal si! obraca.

Odpieniacze białek zbudowane s1 głównie z cylindrycznych, długich tub reakcyjnych oraz mniejszych zbiorników,

do których przelewa si! piana (tzw. odbieralniki). Wewn1trz cylindra wtłaczane do6 powietrze miesza si! z wod1, tłocz1c

białka, które przyjmuj1 posta3 piany.

•

Zasilane pomp! powietrzn! odpieniacze zazwyczaj umieszczane s1 w akwarium, a woda wchodzi i opuszcza

cylinder od dołu. Wewn1trz cylindra umieszczony jest kamie6 napowietrzaj1cy. Cało'3 zasilana jest powietrzem

wtłaczanym w postaci tak wielu b1belków, jak to jest mo$liwe. Efekt taki osi1gn13 mo$na dzi!ki drewnianemu

rozpraszaczowi lub doskonałej jako'ci kamieniowi napowietrzaj1cemu i bardzo silnej pompie.

•

Zasilane inn! pomp! odpieniacze s1 nieco bardziej skomplikowane w budowie. Woda wpływa do cylindra

poprzez specjalny wlot, a opuszcza go przez inny wylot. Oba otwory wywiercone s1 w 'ciance cylindra. Mog1 by3

one zasilane wod1 przelewaj1c1 si! do 'rodka lub wtłaczan1 przez pomp!. Druga pompa miesza wod!

znajduj1c1 si! ju$ w cylindrze. Ta wła'nie pompa wyposa$ona jest w dysz! Venturiego. Dysza jest niedu$ym

urz1dzeniem umiejscowionym zwykle na dnie cylindra. Woda skierowana zostaje do rury poprzez przew!$enie.

Ci'nienie przed przew!$eniem jest wysokie, podczas gdy to za nim – niskie. Niskie ci'nienie za przew!$eniem

powoduje, $e powietrze wessane zostaje z jednego wej'cia lub wi!kszej ich liczby do dyszy Venturiego, tworz1c

w ten sposób bardzo udane b1belki powietrza.

Poniewa$ dysza Venturiego redukuje obroty pompy, zamiast w klasyczny pompa wyposa$ona jest w wirnik igiełkowy.

Wirnik taki ma ogromn1 moc i mo$e obraca3 si! ponad 3000 razy na minut!.

Akwarium od strony technicznej

W sprzeda$y znajduj1 si! obecnie dwa rodzaje tego typu odpieniaczy. Pierwszy działa zgodnie z ruchem wpływaj1cego

powietrza i wody, podczas gdy drugi działa przeciwnie do ruchu wody i powietrza.

Jak i dlaczego to działa?

Powierzchnia organiczna, czyli aktywne molekuły (surftakanty) przyci1gane s1 do powierzchni p!cherzyków powietrza,

co spowodowane jest działaniem tych ostatnich niczym specyficznego rodzaju kleju. Molekuły zostaj1 spolaryzowane, a

efektem tego jest powstanie dwóch stron cz1steczki: „ hydrofilnej ” i „ hydrofobowej ”. Podczas gdy pierwsza ze stron

(hydrofobowa) pozwala im na rozpuszczenie si! w rozpuszczalnikach organicznych („boj1 si!” wody), ich druga strona

(hydrofilna – „lubi1ca” wod!) pozwala im na kontakt z wod1. Tak wi!c p!cherzyki powietrza zbieraj1 molekuły w czasie

ich kontaktu z wod1 wewn1trz tuby reakcyjnej, poniewa$ oferuj1 one molekułom dwie rzeczy, które te „lubi1” –

powierzchni! wody i brak powierzchni wody (powietrze). Robili'my jako dzieci ba6ki z mydła? Pami!tamy wszystkie

kolory t!czy widoczne na nich? Przyczyna była prosta – to dlatego $e mydło przywierało 'ci'le do ogromnych baniek,

które wydmuchiwali'my ze słomki. Tak samo zachowuj1 si! wszystkie resztki i inne organiczne mazie w wodzie naszego

akwarium. Te wspaniałe kolory t!czy, które mogli'my podziwia3 w naszych ba6kach mydlanych były 'wiatłem

rozszczepiaj1cym si! na cienkiej powierzchni mydła! W naszych odpieniaczach p!cherzyki s1 mikroskopijne i dlatego

efekty zobaczy3 mo$na dopiero, gdy ju$ pop!kaj1 i znajd1 si! w odbieralniku. Najwa$niejsz1 kwesti1 w odpienianiu jest

powierzchnia wzajemnego oddziaływania wody i powietrza. Działa ona poprzez wykorzystanie napi!cia

powierzchniowego i polaryzacji molekuł. Proces taki zachodzi równie$ w naszych płucach. P!cherzyki płucne tworz1

wzgl!dnie du$1 powierzchni!, na której krew (w postaci bardzo cienkiej powłoki) wystawiona zostaje na działanie

powietrza, dzi!ki czemu „resztki” (głównie dwutlenek w!gla) mog1 zosta3 wymienione na tlen. Tak wi!c im wi!ksza

powierzchnia wymiany, tym efektywniejsza praca urz1dzenia usuwaj1cego resztki – tak$e odpieniacza. Kształt

p!cherzyków tak$e odgrywa istotn1 rol!. Kula uznawana jest za brył!, która tworzy najwi!ksz1 mo$liw1 powierzchni!, co

jak ju$ wiemy ma kluczowe znaczenie (dlatego wła'nie wi!kszo'3 komórek, o ile to tylko mo$liwe, ma kształt kulisty).

Mówi1c za' o komórkach, warto wspomnie3, $e dziel1 si! one, gdy urosn1 zbyt du$e poniewa$ „zauwa$aj1”

automatycznie, $e ich masa staje si! zbyt du$a wobec ich powierzchni, co nie pozwala im pracowa3 wydajnie. Komórki

zdecydowanie preferuj1 mniejsz1 mas! przy stosunkowo du$ej powierzchni, dzi!ki czemu ich wymiana substancji

od$ywczych ze 'rodowiskiem jest efektywniejsza.

Taka sama zale$no'3 widoczna jest tak$e w działaniu odpieniacza. Wielko'3 p!cherzyków powietrza ma istotne

znaczenie. To, czego potrzebujemy, to jak najwi!ksza liczba jak najmniejszych p!cherzyków. Zmusza to producentów

odpieniaczy do u$ywania 'rodków i urz1dze6, które b!d1 w stanie wytworzy3 ogromn1 liczb! male6kich p!cherzyków

powietrza. Kiedy te staj1 si! zbyt du$e albo ich liczba zostaje zredukowana, wydajno'3 odpieniacza gwałtownie spada. W

takim wła'nie momencie nale$y wymieni3 kamie6 napowietrzaj1cy lub wyczy'ci3 dokładnie wszystkie drogi, którymi

powietrze dostaje si! do odpieniacza. Równie$ dlatego wła'nie odpieniacze u$ywane w akwariach słonowodnych pracuj1

znacznie lepiej ani$eli w akwariach słodkowodnych. Je'li umie'cimy zwykł1 pomp! powietrzn1 ze zwykłym kamieniem

napowietrzaj1cym w akwarium słonowodnym, zauwa$ymy natychmiast, $e p!cherzyki powietrza wytwarzane przez t!

Akwarium od strony technicznej

pomp! s1 znacznie mniejsze (a ich liczba jest zdecydowanie wi!ksza), w porównaniu do tych, które ta sama pompa jest

w stanie wytworzy3 w zbiorniku słodkowodnym. Dzieje si! tak oczywi'cie za przyczyn1 wi!kszej g!sto'ci słonej wody.

Nie oznacza to jednak, i$ mo$na powiedzie3, $e odpieniacz nie b!dzie działał w wodzie słodkiej. Nale$y wówczas po

prostu u$y3 wydajniejszej pompy powietrznej i tak wielu drewnianych rozpraszaczy, jak to tylko mo$liwe, lub upewni3 si!,

$e kamie6 napowietrzaj1cy, którego u$ywamy, produkuje mo$liwie najmniejsze b1belki. W ten sposób, u$ywaj1c pompy

powietrznej przeznaczonej dla znacznie wi!kszego akwarium i drewnianych rozpraszaczy, mo$emy uzyska3 odpieniacz

działaj1cy wydajnie tak$e w słodkiej wodzie. Powodem, dla którego odpieniacz w akwariach słonowodnych jest

urz1dzeniem u$ywanym obowi1zkowo, s1 znacznie mniejsze podmiany wody, które trzeba wówczas wykonywa3. Du$a

podmiana wody w akwarium słonowodnym jest bowiem zawsze zwi1zana z ryzykiem i wysokim kosztem. Akwary'ci

posiadaj1cy zbiorniki słodkowodne mog1 wi!c tak$e wybra3 mi!dzy wi!kszymi i cz!stszymi podmianami wody, a u$yciem

odpieniacza jako urz1dzeniem z wyboru – dodatkowym. Woda dostaj1ca si! do cylindra zawiera skoncentrowan1 ilo'3

surfakantów. Koncentracja ta jest redukowana, w miar! jak woda podnosi si!, poniewa$ wi!kszo'3 surfakantów

pozostaje przyczepiona do p!cherzyków powietrza. Białkowa piana nie opuszcza wi!c odbieralnika. Piana ta zbudowana

jest głównie z azotanów, które pozostawione w wodzie mog1 ulec mineralizacji i nagromadzeniu.

Wydajno

Z uwagi na to, $e odpieniacze białkowe usuwaj1 wi!kszo'3 składników organicznych z wody przy pomocy 'rodków

fizycznych (wył1cznie wody i powietrza ), zanim jeszcze składniki te stan1 si! silnie truj1ce, uwa$ane s1 cz!sto za

najwydajniejsze urz1dzenia filtruj1ce. Mo$na wi!c stwierdzi3, $e wspomagaj1 bardzo skutecznie działaj1ce filtry

biologiczne. Ponadto w pianie wyłapane zostaj1 mechanicznie tak$e niektóre bakterie i fitoplankton, które nast!pnie

usuwane s1 razem z substancjami organicznymi. Odpienianie takie, usuwaj1ce wszelkie po$ywki organiczne, jest tak$e

najefektywniejszym sposobem kontrolowania rozwoju Cyanobacteria. Stosowanie chemicznych 'rodków przeciwko

glonom lub antybiotyków (np. erytromycyny) jako alternatywy wobec odpieniacza jest wi!c bardzo nierozs1dne. Glony i

sinice zgin1 na skutek stosowania chemii, ale gdy tylko woda znów b!dzie bogata w substancje od$ywcze pobudzaj1ce

ich rozwój, pojawi1 si! ponownie. Zdecydowanie rozs1dniej jest wi!c potraktowa3 problem „od podstaw” – wyeliminowa3

wszelkie zb!dne substancje organiczne.

Czynnikiem determinuj1cym wydajno'3 odpieniacza białkowego s1, jak ju$ wiemy, wielko'3 p!cherzyków powietrza, ilo'3

powietrza wpadaj1cego do urz1dzenia i czas, w jakim p!cherzyki te działaj1 aktywnie w odpieniaczu. Po$1dana wielko'3

p!cherzyków zawiera si! pomi!dzy 0,5 a 1,0 mm. Wielko'3 taka maksymalizuje powierzchni! p!cherzyków bez

obni$ania ich „pływalno'ci”. Ilo'3 wpadaj1cego do urz1dzenia powietrza okre'la stosunek wody do p!cherzyków

powietrza w odpieniaczu. Rekomendowan1 ilo'ci1 wpływaj1cego powietrza, zdolnego do wytworzenia piany jest 1,8

cm/sek przez cm 2 powierzchni głównego cylindra odpieniacza. Odpowiednia ilo'3 wpadaj1cego do urz1dzenia powietrza

podniesie jego wydajno'3 dzi!ki wytworzonej w ten sposób wydajnej pianie i uzyskanej tej drog1 du$ej powierzchni

aktywnej wymiany. Czynny czas wymiany p!cherzyków kontrolowany jest głównie przez dwa czynniki – wysoko'3

głównego cylindra odpieniacza białkowego i ilo'ci przepływaj1cej przez urz1dzenie wody. W tym przypadku trudno

jednak dopatrzy3 si! jakiej' złotej reguły, poniewa$ oba te czynniki zwi1zane s1 mocno z budow1 charakterystyczn1 dla

ka$dego odpieniacza, a tak$e z charakterystyk1 samego zbiornika.

Wielko i instalacja

Wielko'3 urz1dzenia odpieniaj1cego jest oczywi'cie zwi1zana z rozmiarami akwarium, w którym chcemy takie

urz1dzenie zainstalowa3. Ogólnie ujmuj1c, mo$na powiedzie3, $e odpieniacz o wysoko#c i 120 cm , #rednicy cylindra

15 cm i przepływie wody około 1.200 l na godzin" mo$e zosta3 zainstalowany w zbiorniku o pojemno'ci 600 l .

Odpieniacz powinien bowiem by3 w stanie przetworzy3 przynajmniej równowarto'3 jednego zbiornika pełnego powierza i

jednego zbiornika pełnego wody w ci1gu godziny. Dla wi!kszo'ci zbiorników ilo'3 wody, któr1 musimy okre'li3, jest

zadaniem łatwym. Ilo'3 powietrza ju$ niestety nie. Wi!kszo'3 współpr1dowych (wyja'nienie poni$ej) odpieniaczy pracuje

ze zbyt mał1 ilo'ci1 powietrza. Je'li dysponujemy odpieniaczem, w którym powietrze mo$e wychodzi3 tylko przez jeden

wylot, łatwo jest zmierzy3 przepływ. Wystarczy wzi13 du$1 plastikow1 torebk! (tak1 o pojemno'ci 8 litrów b!dzie

wystarczaj1ca), opró$ni3 j1 i umie'ci3 wokół wylotu powietrza. Teraz wystarczy ju$ tylko zmierzy3, ile czasu zajmie jej

napełnienie si! i wykona3 proste działanie matematyczne.

W sprzeda$y znajduj1 si! obecnie trzy podstawowe typy odpieniaczy: współpr1dowy nap!dzany powietrzem, z systemem

Venturiego i z pomp1 wtłaczaj1c1 zmiksowane powietrze w dół odpieniacza (patrz: rysunek). Wszystkie typy działaj1

skutecznie, wszystkie s1 ch!tnie kupowane. Wszystkie te$ wymagaj1 pewnego dostosowywania do danych warunków.

Nale$y wi!c spodziewa3 si!, $e przez pierwszy miesi1c nieco czasu po'wi!ci3 trzeba b!dzie na nauczenie si!

precyzyjnego docierania odpieniacza.

Akwarium od strony technicznej

Miejsce, w którym mo$na zainstalowa3 odpieniacz, nie jest a$ tak istotne. Mo$emy umie'ci3 go wewn1trz zbiornika

(odpieniacze wewn!trzne) lub te$ na zewn1trz (zawiesi3 lub postawi3). Je'li jest to odpieniacz odpowiedniej dla naszego

akwarium wielko'ci, b!dzie produkował pian! niezale$nie od miejsca, w którym go ustawimy. Je'li znajduje si! w

zbiorniku filtracyjnym, musi zosta3 postawiony w komorze, gdzie woda wpada do zbiornika filtracyjnego. Zach!camy do

zainstalowania odpieniacza przed zbiornikiem filtracyjnym, a wyra$aj1c si! jeszcze precyzyjniej, przed chemicznymi, a za

mechanicznymi wkładami. Powodem takiego zalecenia jest to, $e wiele (widzialnych lub nie) cz1steczek „resztek”

zostanie usuni!te w czasie filtracji mechanicznej, zanim jeszcze dotrze do odpieniacza, dzi!ki czemu przedział filtracji

chemicznej (zazwyczaj w!giel aktywowany) b!dzie miał mniej pracy, co znacznie wydłu$y jego działanie. Wylot

odpieniacza mo$e nast!pnie zasila3 zło$e biologiczne spienion1 wod1. Znacznie lepiej, gdy woda wpadaj1ca do

odpieniacza zbierana jest z powierzchni akwarium, a jeszcze lepiej, gdy dostaje si! tam z otworu wywierconego w

akwarium. Upewni3 nale$y si! przy tym, $e konstrukcja jest wyposa$ona w wysokiej jako'ci zawory i wodoszczelne

doprowadzenia, a poziom wody i jej przepływ powinny by3 przedmiotem szczególnej uwagi (patrz: rysunek).

Aby spienianie było wydajne, powinni'my upewni3 si!, czy posiadamy odpieniacz odpowiedniej wielko'ci, a

przepływ stanowi równowarto'3 pojemno'ci co najmniej dwóch zbiorników na godzin" .

Aby działał lepiej

•

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: