Maria Montessori i jej system wychowania przedszkolnego.pdf

Maria Montessori i jej system wychowania przedszkolnego.

Pedagog, który chciałby zapewnić sobie trwałe miejsce w historii myśli

edukacyjnej ma przed sobą trudne zadanie. Z upływem czasu ulegają zmianom oceny

dorobku badawczego, następują przemiany społeczne i polityczne, ewoluuje kultura

określająca miejsce ludzkich dokonań. Pisane dzieje wychowania wymownie

wskazują, iż tylko nielicznym udało się pozostać w pamięci pokoleń. Marię

Montessori niewątpliwie do takich pedagogów należy zaliczyć. Jej działalność i

twórczość ma, bowiem światowy wymiar i ponadczasowy charakter. Obejmuje niemal

całe życie wychowanka i ewoluuje ku coraz szerszym horyzontom pedagogicznego

myślenia i działania. Pozyskuje sympatię, fascynuje i zmusza do refleksji w wielu

językach świata. Pracowała wytrwale i ciężko, lecz posiadała również umiejętności

zjednywania serc i umysłów na wielu kontynentach.

Ogromu dorobku badawczego i organizacyjnego Marii Montessori nikt dziś nie

kwestionuje. Nikt również nie próbuje podważać jego walorów teoretycznych czy

praktycznej przydatności w procesie wychowania nowych pokoleń. Nie oznacza to

wcale, iż zabrakło głosów krytyki wobec systemu Marii Montessori. Niewątpliwie,

system Marii Montessori jest dziś znany niemal w każdym zakątku świata, a jej idee

pedagogiczne w sposób istotny wyznaczyły kierunek podejmowanych działań na rzecz

rozwoju przedszkola.

Przygotowując opiekunki do pracy z dziećmi i nowymi pomocami, zalecała by

niczego dzieciom nie narzucały i nie przeszkadzały im w zajęciach, które same sobie

wybiorą. Z czasem dzieci chętniej interesowały się jej materiałem dydaktycznym niż

zwykłymi zabawkami, dlatego też zestaw pomocy został wzbogacony o nowe pomoce

do nauki: geografii, gramatyki, matematyki i innych przedmiotów nauczania. Maria

Montessori prowadząc swoje obserwacje zauważyła zafascynowanie dzieci ciszą i

włączyła ją do swojego systemu wychowawczego w postaci tzw. „Lekcji ciszy”. Jako

zasadę pedagogiczną obowiązującą w stosunku do dzieci, wprowadziła również

swobodny wybór materiałów dydaktycznych, dowolność miejsca i czasu pracy.

Ograniczyła czynność nauczyciela na rzecz samodzielności dzieci. Wprowadziła

naukę czytania i pisania oraz podstawy matematyki. W roku 1909 opublikowano jej

pierwsza książkę pt. „Metoda Montessori”

Podstawę działalności praktycznej i zagadnień teoretycznych Marii Montessori

stanowi dziecko i jego rozwój. Jej zdaniem dzieciństwo to bardzo ważny okres dla

rozwoju jednostki, w którym zachodzą wszystkie podstawowe procesy twórcze,

nadające kształt osobowości. Następuje wówczas stały wzrost i postęp w sferze ciała i

ducha, które są ze sobą zintegrowane. Wszystkie dzieci wyposażone są w wewnętrzną

energię, która skłania je do aktywności i sprawia, że są niestrudzone, nie boja się

wysiłku, wręcz stale go poszukują i wytrwale realizują podjęte działanie. Zdaniem

Montessori na tej potrzebie spontanicznej i wszechstronnej aktywności dziecka należy

oprzeć wychowanie. Z otaczającego świata dziecko najpierw nieświadomie, a

następnie w sposób zamierzony i świadomy chłonie różne uczucia, zdobywa wiedzę i

doświadczenie, które wpływają na jego dalszy rozwój. Proces ten dokonuje się dzięki

typowym dla okresu dzieciństwa właściwościom takim jak: „absorbująca psychika”,

„okresy szczególnej wrażliwości”, „polaryzacja uwagi”.

„Absorbująca psychika” inaczej chłonny umysł, umożliwia okolicznościowe uczenie

się dziecka już od wczesnego okresu życia. Dzięki niej dziecko rejestruje w

podświadomości wszelkie informacje docierające z otoczenia, które przenikają umysł i

tworzą jego intelektualne predyspozycje. Czyni to mimowolnie i bez wysiłku.

Skutkiem jest zapisanie w podświadomości obrazu otoczenia oraz powstanie

świadomości dziecka.

„Okresy szczególnej wrażliwości” tzw. „wrażliwe cykle”, to okresy, w których

wrażliwość dziecka nastawiona jest na określone rodzaje bodźców. Dziecko łatwo

wtedy opanowuje określone umiejętności. Okresy te są przejściowe, a dziecko w toku

rozwoju kieruje swoje zainteresowanie i aktywność na coraz to inne przedmioty i

treści, na opanowanie coraz to nowych umiejętności, do opanowania, których dojrzało.

W tym czasie dziecko uczy się chętnie i intensywnie.

„Polaryzacja uwagi” to zjawisko głębokiego i długotrwałego zainteresowania jednym

przedmiotem lub jedną czynnością. Tej długotrwałej i głębokiej koncentracji, dzięki

której dziecko dokonuje samodzielnych odkryć, głęboko je przeżywając Montessori

przypisywała fundamentalne znaczenie w rozwoju osobowości. Dzięki niej potrafi ono

pracować poważnie i w sposób zdyscyplinowany, przeżywając jednocześnie radość i

czerpiąc satysfakcję z efektu własnych działań. Zjawisko to występuje tylko wtedy,

gdy w procesie wychowania uwzględniane są potrzeby rozwojowe dziecka i gdy

wykorzystywane są okresy szczególnej wrażliwości.

Maria Montessori podzieliła dzieci ze względu na wiek:

I poziom – przedszkole – od 3 do 6 lat

II poziom – szkoła podstawowa – od 6 do 9 lat

III poziom – szkoła podstawowa – od9 do 12 lat

System wychowania Marii Montessori zwany jest też metodą Montessori.

Metoda ta daje dziecku szansę wszechstronnego rozwoju fizycznego i duchowego oraz

kulturowego i społecznego, wspiera jego spontaniczną i twórczą aktywność. Celem

metody jest rozwijanie indywidualnych cech osobowości, w formułowaniu

prawidłowego charakteru, zdobywaniu wiedzy, umiejętności szkolnych i

współdziałania. Jest to realizowanie poprzez pomoc dziecku w:

- rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły

- wypracowanie szacunku do porządku i di pracy

- wypracowanie zamiłowania do ciszy i w tej atmosferze do pracy indywidualnej

i zbiorowej

- osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem

- wypracowaniu podstaw posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie na

zewnętrznym przymusie

- uniezależnieniu od nagrody

- formowaniu podstaw wzajemnej pomocy bez rywalizacji

- szacunku dla pracy innych

- rozwijaniu indywidualnych uzdolnień i umiejętności współpracy

- osiąganiu spontanicznej samodyscypliny wynikającej z dziecięcego

posłuszeństwa

- umiłowanie do rzeczywistości i otoczenia

Głównymi zadaniami metody Marii Montessori są:

- uczenie przez działanie – dzieci zdobywają wiedze i praktyczne umiejętności

poprzez własna aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy

współpracy z nauczycielami

- samodzielność – dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę

pracy przy zachowaniu reguł społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia

i uczą się realnej oceny swoich umiejętności

- koncentracja – dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu

konkretnych działań

- lekcje ciszy – na nich dzieci uczą się współpracować w cichych zajęciach

indywidualnych i grupowych

- porządek – dzieci zdobywają umiejętności postrzegania porządku w otoczeniu i

swoim działaniu

- społeczne reguły – dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy roczniki) są łączone w

grupy, sprzyja to wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności. Uczą się one

przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj

- obserwacja – jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z

szacunkiem i powagą obserwuje postępy i trudności dziecka, jest jego

przewodnikiem

- indywidualny tok rozwoju każdego dziecka – dziecko jest serdecznie przyjęte,

znajduje uwagę i indywidualną opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego

tempa i możliwości, podejmując zadania, do których jest już gotowe.

Podstawowym warunkiem rozwoju dziecka jest właściwie przygotowane otoczenie,

które wspomaga w pełni harmonijny rozwój osobowości dziecka – sprawia, że czuje

się ono szczęśliwe i radosne; szybko i chętnie się uczy. Najważniejszymi elementami

tego otoczenia są: wolność, porządek, kontakt z rzeczywistością i naturą – poprzez

spacery i wycieczki, piękno (wszystko w klasie musi być dobrze zaplanowane,

doskonałej jakości i atrakcyjnie rozmieszczone) oraz materiały dydaktyczne.

Zadaniem materiału dydaktycznego jest wspomaganie rozwoju dziecka, dlatego

zwany jest materiałem rozwojowym. Jest tak przygotowany, rozmieszczony w klasie i

udostępniony dzieciom, że tworzy logicznie uporządkowaną całość programową.

Umożliwia on wyjście w uczeniu się dziecka od doświadczenia i poznania

zmysłowego. Służy nie tylko rozwojowi intelektualnemu, ale także kształtowaniu się

osobowości.

Oryginalny zestaw pomocy dydaktycznych zwany Materiałem Montessori posiada

takie cechy jak:

- prostota, precyzja i estetyka wykonania

- uwzględnienie zasady stopniowania trudności

- dostosowany do potrzeb rozwojowych dziecka

- budzenia ciekawości i zainteresowań dziecka

- przechodzenie od materiału konkretnego do bardziej abstrakcyjnego

- konstrukcja umożliwiająca samodzielną kontrolę błędów

- logiczna spójność ogniw ciągów tematycznych

- ograniczenie – dany rodzaj występuję tylko raz, w jednym egzemplarzu

Maria Montessori podzieliła materiał dydaktyczny na;

- materiał niezbędny do ćwiczeń życia praktycznego, związany z samoobsługą,

troską o środowisko, zwyczajami i normami społecznymi;

- materiał „akademicki” służący nauce języka, matematyki i innych dziedzin

wiedzy;

- materiał artystyczny związany z ekspresją muzyczną, plastyczną i

zręcznościową dziecka;

- materiał religijny, np. przedstawiające przypowieści biblijne;

- materiał sensoryczny, rozwijający poznanie zmysłowe, służy pobudzaniu

aktywności umysłowej.

Materiały Marii Montessori są estetyczne, precyzyjnie wykonane i trwałe. Dzięki tym

pomocom możliwe jest samodzielne wykonywanie różnych zadań i doświadczeń, w

myśl zasady, że jedyną drogą rozwoju dziecka jest jego własna praca.

Konstrukcja pomocy umożliwia zazwyczaj samokontrolę i korektę błędu. Materiały

dydaktyczne uwzględniają zasadę stopniowania trudności i są dostosowane do potrzeb

rozwojowych dziecka. Opis przykładowych materiałów dydaktycznych:

1. Piramida – to wycięte trójkąty równoramienne, ich ilość może być różna w

zależności od ilości pięter, każdy brzeg trójkąta zaznaczony jest innym

kolorem. Przy pomocy tej metody dzieci musza dobrać wyniki do działań lub

odwrotnie na zasadzie gry w domino. Tylko w przypadku ułożenia prawidłowo

wszystkich elementów powstanie piramida.

2. Termometr – to zafoliowany schematyczny rysunek termometru, flamaster

suchościeralny, pasek do przesuwania (na przemian: z zapisaną temperaturą i

rysunkiem termometru do samokontroli). Można zastosować paski ze

zróżnicowanym stopniem trudności tj. temperatury dodatnie i ujemne.

Używając tej pomocy dziecko musi przesunąć pasek tak, aby możliwe było

odczytanie temperatury. Na rysunku zaznacza daną temperaturę i przesuwa

pasek, by w okienku pojawił się termometr do samokontroli (po przesunięciu

paska w okienku pojawia się termometr prawidłowo wskazujący daną

temperaturę). Po sprawdzeniu dziecko ściera i ponownie przesuwa pasek.

Celem jest nauka odczytywania wskazań termometru.

3. Zegar – to zafoliowana tarcza zegara, flamaster suchościeralny, pasek do

przesuwania (na przemian: z zapisaną godziną i tarczą zegara do samokontroli).

Można również zastosować paski ze zróżnicowanym stopniem trudności: pełne

godziny, godziny i minuty, godziny i minuty w systemie 24 godzin. Dziecko

musi przesunąć pasek tak, aby w okienku pojawiła się godzina, narysować

flamastrem na tarczy zegara wskazówki w odpowiednim położeniu i przesunąć

pasek tak,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: